پس از گذشت یک سال از توافقنامۀ هسته یی میان ایران و گروه پنج جمع یک، شماری از تحلیلگران به این باوراند که با وجود پیشرفت ها در قسمت عملی سازی آن توافق، تطبیق آن با نشیب و فراز ها، همراه بوده است.
بر اساس این توافق، ایران غنی سازی یورانیم خود را متوقف می کرد و در عوض تعزیرات اقتصادی که بالای آن کشور وضع شده بود، لغو می گردید.
فواد جرجس، تحلیلگر مسایل شرق میانه مستقر در لندن، در کنار تایید از پیشرفت ها در تطبیق این توافقنامه، تاکید می ورزد که هنوز هم عملی سازی این توافق، با نا رضایتی های تهران و واشنگتن مواجه است.
این تحلیلگر سیاسی به صدای امریکا گفت که محافظه کاران در ایران به ویژه آیت الله علی خامنه ای، به این باور است که ایالات متحده شرایط توافق را به صورت کامل عملی نمی کند و با استفاده از نفوذ اش بالای کشور های غربی، به صورت غیر مستقیم تلاش می ورزد تا "ایران نتواند مناسبات اقتصادی و مالی خود را با جهان به خصوص کشور های اروپایی عادی سازد."
آقای جرجس می افزاید که سیاستمدران ایالات متحده نیز در مورد این توافق، اختلاف نظر دارند.
به باور وی، اداره بارک اوباما، معتقد است که توافق هسته یی با ایران، منافع امریکا را تامین می کند، اما جمهوری خواهان به این باوراند که اداره اوباما "اساساً منافع استراتژیک ایالات متحده را به خاطر سازش با ایران، قربانی کرده است."
با وجود اختلافات میان واشنگتن و تهران، آقای جِرجِس اعتقاد دارد که این توافق همچنان پا بر جا باقی خواهد ماند.
آقای جِرجِس گفت "هیچ یک از این دو کشور خواهان تشدید در گیری نظامی نیستند، زیرا مفاد این توافقنامه بیشتر از معایب آن است. فکر می کنم که با وجود نارضایتی طرف ایران، آنان چاره ای ندارند، مگر اینکه توافق را عملی کنند، زیرا گزینه ای بدیل، برای هر دو طرف فاجعه بار خواهد بود. معنی گزینه ای بدیل، در دراز مدت واقعاً جنگ خواهد بود."
از سوی دیگر، جان کری، وزیر خارجه ایالات متحده، با پذیرش مشکلات در عملی سازی توافقنامه تاکید می کند که کار برای موفقیت آن توافقنامه ادامه دارد.
آقای کری در یکسالگی این توافقنامه گفت "نیاز داریم تا کار کنیم و کار در این عرصه ادامه خواهد یافت. ما سفیر مشخصی را در این راستا تعیین کرده ایم که کار روزانه او رهبری یک تیم است تا اطمینان حاصل گردد که این توافق ادامه یابد و ما برای تلاش های خود در عرصه حل مشکلات ادامه می دهیم."
طبیعی بودن اختلافات
محسن میلانی، استاد روابط بین المللی در پوهنتون فلوریدای جنوبی، ادامه اختلافات میان واشنگتن و تهران را روی این توافق، تا اندازۀ طبیعی خوانده می گوید که در ۳۷ سال گذشته، روابط میان دو کشور بر اساس بی اعتمادی استوار بوده است. بنا بر این، ادامه اختلاف "تعجب آور" نیست.
آقای میلانی، نارضایتی مقامات ایران را در مورد دخالت ایالات متحده مبنی بر تلاش امریکا در راستای مانع ایجاد کردن برای بهبود مناسبات اقتصادی ایران با کشور های اروپایی را، ناشی از سؤ برداشت مقامات ایرانی تلقی می کند.
این تحلیلگر روابط بین المللی می گوید که عدم سرمایه گذاری شرکت های بین المللی در ایران دو انگیزه دارد: یکی، مشکلات در سیستم بانکی ایران و دوم، ترس شرکت ها از ایالات متحده که مبادا در آینده امریکا بار دیگر تعزیرات اقتصادی را بالای ایران وضع کند و این شرکت ها از طریق پرداخت جریمه، متضرر شوند.
اما آقای میلانی به این باور است که عملی سازی قرارداد با شرکت های بوئینگ و ایر بس می تواند به این معضل خاتمه دهد، زیرا چنین اقدام موجب خواهد شد تا سایر کشور ها بدون هراس، وارد معامله با ایران شوند.
در این اواخر حکومت ایران قرار داد خرید طیاره های مسافربری را با شرکت ایربس اروپا و بوئینگ ایالات متحده امضا کرد، اما مجلس نمایندگان امریکا، لایحه ای را تصویب کرد که بر اساس آن، شرکت بوئینگ امریکا را از فروش ده ها طیاره مدل جدید به ایران منع قرار می دهد.
اما عملی شدن این لایحه مستلزم تصویب سنای امریکا و توشیح رئیس جمهور آن کشور نیز است و به نظر تحلیلگران چون محسن میلانی، بعید به نظر می رسد که رئیس جمهور ایالات متحده آن را توشیح کند.
جمهوریخواهان می گویند شرکت های هواپیمایی ایران از جمله ایران ایر و هواپیمایی ماهان در گذشته، در قالب پروازهای تجارتی، به سوریه یا لبنان اسلحه را انتقال داده اند.
موقفگیری های تند خامنه ای در برابر امریکا
آیت الله علی خامنه یی همواره با توافق هسته یی تهران با کشور های غرب، برخورد سرد داشته است. در آخرین اظهارات اش در ماه رمضان، آقای خامنه ای در جریان سخنرانی اش در میان مقامات ارشد آن کشور به گونه ای صریح گفت که در صورت ضرورت، توافق هسته یی را "آتش" خواهد زد و تاکید کرد که نظام مثل جمهوری اسلامی ایران، "هرگز مورد محبت و ملاطفت نظامی مثل امریکا قرار نمی گیرد."
آقای خامنه ای در میان مقامات ارشد ایران بدون ذکر نام دونالد ترمپ، نامزد احتمالی جمهوریخواهان در انتخابات ریاست جمهور ایالات متحده گفت که "نامزد های ریاست جمهوری امریکا هم حالا دارند تهدید می کنند که ما میایم و [توافق نامۀ هسته یی] را پاره می کنیم و نقد می کنیم. خوب آنان اگر پاره کنند، ما آنرا به آتش می زنیم."
یکی از مسایل عمده ای که مطرح می گردد این است که آیا آقای خامنه ای واقعاً نمی خواهد این توافق عملی گردد، یا اظهارات وی صرف جنبه بازی های سیاسی را دارد؟
علی نوری زاده، رئیس مرکز مطالعات ایران و عرب مستقر در لندن، به این باور است که آقای خامنه ای در واقع مخالف توافق هسته یی نیست و اظهارات وی در مورد این توافق، اقناع محافظه کاران به شمول سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران است.
اما با در نظر داشت اختلافات محافظه کاران در ایالات متحده و ایران، آیا این توافق در نهایت تا آخر عملی خواهد شد یا خیر؟ آقای نوری زاده در این مورد خوشبین به نظر می رسد.
آقای نوری زاده گفت "آقای خامنه ای مخالف توافق نیست و اگر می بود، این توافق صورت نمی گرفت. اما آقای خامنه ای بازی های سیاسی خود را دارد تا به خاطر راضی نگهداشتن تندروان در ایران، گاهی حرف های به نفع و میل آنان میزند. اما این بدان معنی نیست که توافق را زیر پا بگذارد چون خودش می داند که نظام جمهوری اسلامی توان پذیرش پیامد های زیر پا نهادن توافق را ندارد."
آزمایش راکت های بالستیک ایران
پس از توافق هسته یی میان ایران و گروه پنج جمع یک، ایران راکت های بالستیک خود را آزمایش کرد - اقدامی که موجب دو مشکل عمده شده است: اول، افزایش تشنج میان رهبران ارشد ایران و دوم، واکنش جامعه بین المللی در قبال این آزمایشات.
پس از آزمایش راکت های بالستیک، اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس جمهور پیشین ایران، در صفحۀ تویتر خود نوشت که "دنیای فردا، دنیای گفتمان هاست—نه دنیای راکت ها."
به تعقیب اظهارات رفسنجانی، آقای خامنه ای به صورت واضح گفت کسانی که در داخل ایران به صورت آگاهانه مخالف برنامه راکت های بالستیک اند، مرتکب خیانت شده اند. به باور تحلیلگران چون نوری زاده، این وضیعت نشان دهنده سر کوبی اصلاح طلبان از سوی محافظه کاران در ایران می باشد.
در سطح بین المللی، بن کی مون، سرمنشی ملل متحد، گفته است که آزمایش راکت های بالستیک، موجب نگرانی در شورای امنیت ملل متحد شده است.
ایالات متحدۀ امریکا و متحدان اروپایی آن – بریتانیا، فرانسه و آلمان - در نامۀ مشترک به سرمنشی ملل متحد، آزمایش های اخیر راکت‌های بالستیکی ایران را نقض قطعنامۀ ۲۲۳۱ شورای امنیت خوانده است.
در اوسط ماه مارچ امسال، سپاه پاسداران ایران دو راکت بالستیکی را آزمایش کرد که روی یکی آن به خط عبری نوشته شده بود "اسرائیل باید از نقشۀ جهان محو شود." این اقدام با واکنش بین المللی روبرو شد.
ایران گفته است این آزمایش ها جنبه دفاعی داشته و هیچ یک از راکت ها قابلیت حمل سرگلولۀ هسته‌یی را ندارد.
با وجود همه نوسات در تطبیق توافق هسته یی میان ایران و گروه پنج بر علاوه یک، حد اقل یک وجه مشترک وجود دارد و آن اینکه طرفین معامله مشکلات عملی کردن آنرا درک می کنند و در عین حال، خواهان ادامه این توافق اند، زیرا لغو این توافق به باور کارشناسان به نفع هیچ یک از طرفین نخواهد بود.
تحلیگرانی چون فواد جرجس و علی نوری زاده به این باوراند که گزینه لغو توافق هسته ای ایران "جنگ خواهد بود و برای همه طرف های زیان خواهد آورد."
