باشندگان بامیان و شماری از شاهدان عینی، این رویداد را بزرگترین خیانت تاریخی برعلیه میراث جهانی نسل بشر عنوان نموده و گروه طالبان را عامل این بد نامی تاریخی می دانند.
ازتخریب تندیس های ۵۳ مترۀ صلصال و ۳۵ مترۀ شهمامه قریب یک و نیم دهه گذشته است، اما انفجار آن روز که خاک و دود این دو مجسمۀ بی نظیر را به آسمان کشید و فضای بامیان را تاریکساخت، از ذهن هیچ ساکن آن مرزوبوم پاک نشده است.
سید میرزا حسین یکی از شاهدان عینی می گوید که همه ساله روز بیستم حوت یک روز رنج آور و دردآور است و صدای انفجار و دود خاک بودا را یک باردیگر به یادش می آورد.
عبدالحمید جلیا مدیرحفظ و مراقبت آثارتاریخی در اداره اطلاعات و فرهنگ بامیان می گوید که وضعیت کنونی بقایای رواق این دو مجسمه نگران کننده است. به گفتۀ وی با گذشت هر روز تخریبات و درز های ناشی از انفجار گشاده تر و بزرگ می شود.
گروه طالبان در بیستم حوت سال ۱۳۷۹ خورشیدی دو تندیس بودا را در بامیان به نشانۀ حمایت از ارزش های دینی تخریب کردند و اکنون تنها رواق های این دو مجسمه به جا مانده است.
سید مصدق خلیلی سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ می گوید که آن وزارت همواره خواستار بازسازی مجسمه های بودا شده است، اما به گفتۀ وی پرسش این است که آیا بازسازی می تواند اصالت این دو مجسمه را بازگرداند یا خیر.
مسوولان کمیسیون حقوق بشر در بامیان می گویند که براساس قوانین بین المللی حقوق بشر، تخریب آبده های تاریخی و میراث های فرهنگی جهان جنایت جنگی به حساب می آید.
روح الله فروغ رییس دفتر این کمیسیون در بامیان می گویدکه بر اساس میثاق های بین المللی حقوق بشر، طرف های درگیر حق ندارند که در جریان جنگ به اماکن عمومی، خانه های مسکونی و نمادهای تاریخی و فرهنگی ملت ها آسیب برسانند. او می گوید که بر اساس قوانین بین المللی عاملان اینگونه تخطی هامستحق مجازات سنگین استند.
براساس روایات تاریخی، مجسمه های بودا در ولایت بامیان، در قرون پنجم و ششم میلادی ساخته شده و ساختن آن سه قرن را در بر گرفته است.
هیوانت سانگ زایرچینی درسفرنامۀ خود به بامیان نوشته است که مجسمۀ سوم بودا نیز با طول ۳۰۰ متر به صورت خوابیده در بامیان وجود دارد، اما باستان شناسان تا کنون قادر به کشف آن نشده اند.
بحث مرتبط
صحبت های سرپرست وزارت اطلاعات و فرهنگ و یک فعال مدنی بامیان را در خصوص حفظ و نگهداشت آثار باستانی افغانستان در لینک ذیل بشنوید.
