کشورهای منطقه برای کنترول شاخهٔ خراسان گروه داعش در تقلا استند

کارشناسان می‌گویند که حمله مرگبار هفتهٔ گذشته در یک کنسرت در شهر مسکو که داعش مسوولیت آن را به عهده گرفت، نه تنها توانایی شاخهٔ خراسان گروه دولت اسلامی را در انجام حملات پیچیده فراتر از پایگاه شان در جنوب آسیای مرکزی نشان داد، بلکه ناتوانی طالبان و کشورهای منطقه در مقابله با تهدیدات ناشی از آنها را نیز برملا ساخت.

گروه دولت اسلامی مسوولیت حمله ۲۲ مارچ (سوم حمل) را که منجر به کشته شدن ۱۴۳ نفر و زخمی شدن بیش از ۱۸۰ نفر شد، برعهده گرفت. اگرچه دولت اسلامی، نه شاخهٔ خراسان آن، مسوولیت حمله را بر عهده گرفت، اما مقامات امریکایی ادعا کرده اند که شاخهٔ خراسان دولت اسلامی در عقب این حملهٔ مرگبار بوده است.

عبدالقهار بلخی، سخنگوی وزارت خارجه طالبان، این حمله را "با شدیدترین عبارات" محکوم کرد و آن را "نقض آشکار تمام معیارهای بشری" توصیف کرد.

بلخی روز جمعه در شبکه ایکس گفت: "کشورهای منطقه باید در برابر چنین حوادثی که هدفشان بی ثباتی منطقه است، موضع هماهنگ، روشن و قاطعانه اتخاذ کنند."

دولت اسلامی در بیانیه‌ای ۳۰ صفحه‌ای که در رسانه های اجتماعی منتشر و روز دوشنبه برای خبرنگاران ارسال کرد، این حمله را ستایش کرده و طالبان را به دلیل تلاش برای برقراری روابط با ایالات متحده، روسیه، چین و سایر کشورها مورد تمسخر قرار داده است.

همایون محتاط، معاون سفیر پیشین افغانستان در روسیه، به صدای امریکا گفت که این حمله به وضوح نشان داد که داعش توانایی "راه اندازی حملات پیچیده ای را دارد که می تواند تلفات سنگینی را به همراه داشته باشد."

او گفت: "حمله داعش نشان دهنده قدرت مانور و توانایی این گروه برای حرکت از یک جا به جای دیگر است."

محتاط افزود که داعش خراسان توانسته فعالیت های خود را در داخل و خارج از منطقه گسترش دهد.

او گفت: "اما می‌توانیم ببینیم که افغانستان به دلیل موقعیت جیوپولیتیک خود، به سکوی عملیاتی برای داعش تبدیل شده است و آن به این گروه اجازه داده تا عملیات خود را به کشورهای آسیای مرکزی و فراتر از آن در روسیه گسترش دهد."

او گفت که طالبان "نه اراده و نه منابع" برای مبارزه با داعش - خراسان را دارند.

با این حال، طالبان مدعی موفقیت در برابر گروه وابسته به داعش در افغانستان شده است.

محمد یعقوب مجاهد، وزیر دفاع حکومت طالبان در یک کنفرانس مطبوعاتی در کابل در ماه دسمبر ادعا کرد که به دلیل عملیات آنها علیه شاخهٔ خراسان داعش، تعداد حملات این گروه ۹۰ درصد کاهش یافته است.

اما گزارش سازمان ملل که در ماه جنوری منتشر شد، می‌گوید که شاخهٔ خراسان گروه داعش "همچنان یک تهدید بزرگ برای افغانستان و منطقه باقی مانده است."

ملل متحد در گزارش دیگری در ماه جون ۲۰۲۳ شاخهٔ خراسان داعش را بزرگترین تهدید تروریستی در افغانستان و آسیای مرکزی توصیف کرد و اعلام کرد که شمار جنگجویان داعش و اعضای خانواده‌های آنان در افغانستان بین ۴۰۰۰ تا ۶۰۰۰ نفر می‌رسد که شامل شهروندان افغانستان، آذربایجان، ایران، روسیه، ترکیه، کشورهای آسیای میانه و تعداد کمی از عرب های اند که از سوریه به افغانستان آمده اند.

کامران بخاری، مدیر ارشد امنیت و رفاه اروپا-آسیا در انستیتیوت استراتیژی و سیاست خطوط جدید، به صدای امریکا گفت که داعش-خراسان از "ضعیف امنیت، حکومتداری ضعیف و خلای استراتیژیک" در منطقه استفاده می‌کند.

بخاری گفت: "افغانستان خلای استراتیژیک است. بله، طالبان آنجا هستند، اما این کشور قوی نیست. رژیم طالبان همچنان در تلاش برای تحکیم قدرت است. پاکستان در همه سطوح - سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و امنیتی - در حالت فروپاشی قرار دارد. و ایران چالش های داخلی خود را دارد."

شاخهٔ خراسان داعش رقیب اصلی طالبان است و از زمان به قدرت رسیدن طالبان مسوولیت چندین حمله مرگبار در افغانستان را بر عهده گرفته است.

این گروه در ماه جنوری مسوولیت دو انفجار در شهر کرمان ایران را به عهده گرفت که در آن کم از کم ۹۵ نفر کشته شدند. ادارهٔ استخبارات ایران این حمله را به جنگجویان تاجیک شاخهٔ خراسان داعش مرتبط می‌داند.

روسیه گفته است که نیروهای امنیتی این کشور چهار شهروند تاجیکستان را به اتهام انجام حملهٔ مرگبار در نزدیکی مسکو دستگیر کرده اند.

حملات به استخدام بیشتر کمک خواهد کرد

بل راجیو، یکی از اعضای ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها، به صدای امریکا گفت که حملات در روسیه و ایران "مطمئناً" به شاخهٔ خراسان داعش برای جذب تندروان بیشتر کمک خواهد کرد.

او گفت: "آن حملات تماشایی تأثیر زیادی در جلب و جذب نیرو دارد. ... بنابراین، آنها ممکن است بتوانند تعدادی جنگجو از سایر گروه‌های [افراط گرا]، ناراضیان یا کسانی که می خواهند نتیجه را زود ببینند، جذب کنند."

براساس یافته‌های سازمان ملل متحد، حدود ۲۰ گروه در افغانستان فعال اند که بیشترشان، از جمله القاعده و تحریک طالبان پاکستان رابط نزدیکی با طالبان دارند.

اما حتا قبل از به دست گرفتن قدرت در اگست ۲۰۲‍۱، طالبان شاخهٔ خراسان داعش را به عنوان دشمن می‌پنداشتند و عملیات‌های نظامی علیه آنان انجام می‌دادند.

ریکاردو والی، تحلیلگر مستقر در اسلام آباد و مدیر تحقیقات روزنامه خراسان، به صدای امریکا گفت که طالبان در جنگ با داعش-خراسان "موفق" بوده اند.

او گفت که طالبان "در چندین مورد توانستند رهبران دولت اسلامی را بکشند. آنها توانسته اند به دولت اسلامی در افغانستان نفوذ کنند و از این رو توانسته اند از چندین حمله جلوگیری کند."

اما او گفت که این گروه توانسته است در سراسر ترکیه، آسیای مرکزی و افغانستان تحرک داشته باشد. به گفتهٔ او روابط پرتنش افغانستان و پاکستان سبب شده تا گروه‌های تندرو در دو طرف مرز به آسانی تحرک داشته باشند.

پاکستان طالبان را به پناه دادن و حمایت از جنگجویان تحریک طالبان پاکستان و حملات فرامرزی توسط آنان، متهم می‌کند؛ اتهامی که طالبان آن را همواره رد کرده اند.

والی گفت که طالبان به تنهایی قادر به مهار داعش نخواهند بود.

او افزود: "تهدید واقعی که توسط خراسان – داعش در افغانستان و کل منطقه ایجاد می‌شود، به بی ثباتی در منطقه دامن می‌زند، بی اعتمادی متقابل بین کشورها ایجاد می‌کند و تهدیدی بزرگ برای غیرنظامیان است."

علی احمد جلالی، وزیر داخله پیشین افغانستان به صدای امریکا گفت که او معتقد است تا زمانی که طالبان روابط خود را با تمام گروه های افراطی خارجی در افغانستان قطع نکند، تهدیدها ادامه خواهد داشت.

جلالی افزود: "در طول جنگ خود علیه جمهوریت، آنها (طالبان) با بسیاری از گروه های افراطی متحد شدند. این گروه ها از آنها حمایت کردند. اکنون آنها در [افغانستان] هستند و نمی توانند روابط خود را با آنها قطع کنند."

جلالی گفت که تسلط طالبان بر افغانستان ثبات و تشکیل دولت "قانونی" را به همراه نداشته و "تا زمانی که ثبات [سیاسی] وجود نداشته باشد، این امر ادامه خواهد داشت."