با وجود اعلام کند شدن روند مذاکرات ایران با گروه بر پنج بر علاوه یک، شماری از تحلیلگران ضمن تائید پیچیدگی این این روند، نسبت به نهایی شدن توافق برنامه هسته یی ایران تا آخر ماه جون، خوشبین استند.
ولی برای نهایی شدن این توافق، کارشناسان تاکید می کنند تا طرفین مذاکرات به خصوص ایران و امریکا، بر منافع خود تمرکز کنند—نه موقف گیری های قبلی شان.
طرفین مذاکرات، چارچوب توافق برنامه هسته یی ایران را پذیرفته اند. مشکل باقی مانده به باور تحلیلگران روی نحوۀ برخورد با لغو تعزیرات و تفتیش از تاسیسات هسته یی و نظامی ایران است.
به باور تحلیلگران نحوۀ لغو تعزیرات و تفتیش تاسیسات هسته یی و نظامی ایران با دو مشکل اساسی مواجه است. روی همین دلیل، طرفین مذاکرات روی موقف گیری های شان پا فشاری می کنند.
مشکلات اساسی ایران
علی نوری زاده، رئیس مطالعات ایران و عرب مستقر در لندن، می گوید که رهبران ایران از چهارده سال به این سو برنامه هسته یی آن کشور را به مثابۀ "پرونده مقدس" ایران عنوان کرده اند و گفته اند که سانترایفیوژ ها و تاسیسات هسته یی به مثابه "ناموس" آن کشور تلقی کرده اند.
ولی حالا بخاطر رفع تعزیرات و رهایی از انزوا بین المللی تهران ناگزیر است این "پرونده مقدس هسته یی و ناموس ایرانی ها را" به روی دیگران باز کند. به باور آقای علی زاده، شعار "پرونده مقدس و ناموسی" مشکل اصلی رهبران ایران است، نه تفتیش تاسیسات هسته یی و نظامی آن کشور.
آقای علی زاده گفت "موضوع این است که چگونه این را به مردم ایران بگویند. چگونه به تندرو های که سال ها شعار داده اند این موضوع تفهیم بکنند که امروز ما نا چاریم این جام زهر را سر بکشیم."
او می گوید کشور های غربی رهبران ایران را در این راستا درک کنند و توافق را به گونۀ طراحی کنند که آبروی مقامات تهران تا اندازۀ حفظ شود.
رهبران ایران تلاش می کنند برای توافق هسته یی خود توجیه پیدا کنند—و آن اینکه در صورت توافق نهایی تعزیرات باید به صورت فوری لغو گردد و این یک نوع توجیه رهبران ایران برای مردم آن کشور خواهد بود.
احتمال لغو تعزیرات به صورت فوری
ولی آقای نوری زاده به این اعتقاد است که لغو تعزیرات به صورت فوری و همزمان با توافق نا ممکن است و مقامات ایران نیز از این موضوع آگاه اند. بنا بر این، تهران تلاش می کندتا حد اقل لغو تعزیرات زمان بندی شود.
بحث عمده لغو تعزیرات تا حال این بوده که آیا تعزیرات به یکبارگی و همزمان با توافق نهایی برنامه هسته یی ایران لغو گردد و یا به صورت تدریجی.
جلیل روشندل، استاد علوم سیاسی و امنیت بین المللی در امریکا می گوید که نظریه فعلی ایالات متحده این است که تعزیرات اصلا لغو نگردد، بلکه به حالت تعلیق در بیاید—طرحی که مورد قبول تهران نیست.
آقای روشندل به رادیو آشنا صدای امریکا گفت "نظریه جدید را که امریکا حالا مطرح می کند این است که تحریم ها اصلا برداشته نمی شود، بلکه به تعلیق در می آید و هر زمانیکه پنج بر علاوه یک احساس کند که ایران طبق توافق پیش نمی رود، دو باره تحریم را بر قرار کند."
ولی ایران ضمن پا فشاری برای لغو تعزیرات می گوید در صورت لزوم تعزیرات بعدی، شورای امنیت سازمان ملل در مورد تصمیم بگیرند—نه گروه پنج بر علاوه یک.
چانه زنی در مذاکرات
به باور تحلیلگران، چانه زنی در مذاکرات یک امر طبیعی است و در اکثر موارد طرفین ناگزیرند از موقف های اولیه خود عقب نشینی کرده و راه اعتدال را پیشه گیرند. آقای نوری زاده می گوید با در نظر داشت پیچیدگی روند مذاکرات راه میانه گزینه یی است که منافع همه تا اندازه تامین می گردد.
آقای روشندل گفت" جمهوری اسلامی باید زیاد ملاحظه حرف های گذشته اش را نکند و صادقانه به مردم اش باید بگوید که چاره یی جز پذیرش این توافق نبود و ایالات متحده نیز در پی این نباشد که جمهوری اسلامی را بسیار ذلیل نشان بدهد و بگوید که روی اجبار این قرار داد را می پذیرد."
اما آیا طرفین مذاکرات از موقف های شان تا حال از خود نرمش نشان داده اند—به خصوص در عرصۀ تفتیش تاسیسات نظامی ایران؟
حسن روحانی، رئیس جمهور ایران، در آخرین اظهارات اش گفت که برای هیچ کسی اجازه نخواهد داد تا اسرار آن کشور "به بهانۀ پروتوکول و یا هر گونه معاهده دیگر" به دست دیگران قرار بگیرد.
در همین حال، جف رتکی، سخنگوی وزارت خارجه امریکا، نیز اخیرا بر موقف کشورش در مورد تفتیش تاسیسات نظامی که احتمال هسته یی بودن آنان وجود دارد، تاکید کرد.
او گفت "موضع ما تغییر نکرده است. ما همواره به وضاحت به ایرانیها گفتهایم که برای رفع نگرانی از احتمال نظامی بودن برنامه هسته یی خود باید با ادارۀ بینالمللی انرژی اتمی به توافق برسند تا دسترسی لازم به تاسیسات برای آژانس داده شود."
مشکلات عمدۀ امریکا
در پهلوی موقف گیری های تهران و واشنگتن، مشکل دیگر به باور آقای نوری زاده عدم موجودیت نظر مشترک گروه پنج بر علاوه یک است، به خصوص روسیه—کشوری که به اعتقاد این تحلیلگر ایرانی زیاد مایل نیست ایران با غرب نزدیک شود.
علاوه بر آن، امریکا با مشکل داخلی نیز مواجه است. جمهوری خواهان بار ها گفته اند که چنین توافق نباید با ایران صورت بگیرد. اسرائیل متحد استراتیژیک امریکا در شرق میانه که با ایران در منازعه بوده نیز مخالف توافق برنامه هسته یی با ایران است.
در حالیکه از ضرب الاجل توافق نهایی برنامه هسته یی ایران به دو هفته بیش باقی نمانده، طرفین مذاکرات از طریق موقف گیری های به چانه زنی شان ادامه می دهند و اظهارات کشور های دخیل در قضیه در حال نوسان می باشد. تحلیلگران به این باورند که موقف گیری طرفین مذاکرات ممکن موجب ایجاد فضای بی اعتمادی شود، بنا بر آن، بهترین گزینه پذیرش راه اعتدال به گونۀ است که منافع همه طرف ها، تامین گردد.
با وجود همه نوسانات در مذاکرات و موقف گیری های جدی طرفین ، تحلیلگران به نهایی شدن یک توافق همه جانبه خوشبین اند.
