خشونت های مذهبی در شماری از کشور های افریقایی و شرق میانه در حال افزایش است. در اکثر موارد و در اکثر کشور ها، برخورد در مقابل تندروان مذهبی، استفاده از زور بوده است. اما آیا استفاده از زور در مقابل افراطگرایی مذهبی موثر واقع شده است یا خیر؟
انستیتیوت صلح ایالات متحده یا یو اس آی پی مستقر در واشنگتن دی سی، روز جمعه همایش یک روزه را برگذار کرد تا نظریات شماری از فعالان مدنی به شمول روحانیون اسلامی را بگیرد که در راستای مبارزه با خشونت های مذهبی و افراطگرایی فعالیت داشته اند.
در اکثر موارد، خشونت های مذهبی با برخورد نیروی قهریه حکومات مواجه شده است و حتی در قضیه عراق و سوریه ائتلاف بین المللی در مقابل گروه دولت اسلامی در حال شکل گیری است، گروهی که تندروان را از سراسر جهان به شمول کشور های غربی استخدام می کند.
روش های غیر قهریه
ولی شماری از فعالان مدنی به شمول روحانیون به این باور اند که به خاطر مبارزه در برابر خشونت های تندروان مذهبی باید از روش های غیر از قوه قهریه نیز استفاده شود.
شیخ عبدالله بن بیه، رئيس ترویج صلح در جوامع مسلمان مستقر در امارات متحده عربی، در همایش یک روزه در شهر واشنگتن دی سی گفت که استفاده از زور در مقابل خشونت های مذهبی که از افکار افراطگرایی و فهم ناچیز از اسلام منشأ می گیرد، نباید با زور پاسخ داده شود.
آقای بیه گفت: "چگونه می توان در مورد صلح حرف زد، بدون اینکه به نا رضایتی ها پاسخ بدهید. به نظر من، جنگ نمی تواند راه حل مشکلات و نارضایتی ها باشد."
شیخ عبدالله بن بیه همچنین گفت که فهم ناچیز و تفسیر های نادرست مذهبی از عواملی است که شماری از پیروان مذاهب را تشویق به افراطگرایی می کند، ولی با استفاده از عقلانیت، رهبران مذهبی می توانند در تصحیح افکار تندروان، تاثیر گذار باشند.
آقای بیه به این باور است که بدون عدالت، صلح کامل نمی تواند تامین گردد و تامین صلح واقعی مستلزم دیالوگ همه مردم در اقشار مختلف یک جامعه است.
آقای بیه گفت: "تمام اعضای جامعه به شمول مردان، زنان، جوانان، رهبران مذهبی و رهبران سیاسی باید در این روند دخیل باشند."
وینیا آری یرن، یک تن از فعالان مدنی مستقر در سریلانکا که در این همایش سخنرانی می کرد نیز با آقای بیه هم نظر است. او به این باور است که در مبارزه با خشونت های مذهبی، اول باید شعور اجتماعی جامعه — یعنی ارزش های فکری، هویتی، فرهنگی، داشته های مادی و معنوی به خصوص دین و مذهب که عمده ترین نقش را می تواند در جامعه بازی کند، در نظر گرفته شود، در غیر آن، مردم به افراطگرایی رو می آورند.
آقای یرن گفت: "اگر نیاز های اولیه مردم مرفوع نگردد، اگر ثروت، در آمد و منابع به صورت غیر مساویانه تقسیم شود، در چنین حالات، شرایط تغذیه برای افراطگرایی مساعد می شود."
حکومتداری سالم
در پهلوی شعور اجتماعی جامعه، آقای آری یرن می گوید که حکومتداری سالم نقش عمده ای را می تواند در راستای جلوگیری از تندروی ایفا کند. او می گوید در صورت که حکومات برای نیازمندی های مردم پاسخگو نباشد، شرایط بهره برداری تندروان، مساعد تر می شود.
انستیتیوت صلح ایالات متحده این همایش را در حالی برگزار کرد که تندروان در بعضی از کشور های افریقایی مثل نایجریا و شرق میانه مثل عراق و سوریه دست به خشونت های گسترده زده اند.
گروه دولت اسلامی در عراق دست به کشتار و سر بریدن غیر نظامیان به خصوص اقلیت های مذهبی مثل ایزدی ها و مسیحان میزند. علاوه بر آن، این گروه با استفاده از شبکه های اجتماعی تندوران را از سراسر جهان به شمول کشور های غربی جلب می کند.
گروه بوکوحرام در نایجریا در اوسط ماه اپریل سال جاری بیش از دو صد دختر یک مکتب حکومتی را اختطاف کرد. این گروه اسلامگرا به این باور است که تعلیمات غربی حرام است.
در همه رویداد ها، حکومات ها دست به اقدام مشابه زده اند— یعنی استفاده از قوه ای قهریه. در عراق به گونه ای مثال، جنگجویان پیشمرگۀ کردی که از حمایت حکومت آن کشور برخوردار است، در مقابل گروه دولت اسلامی سر سختانه می جنگد.
علاوه بر این، بیش از ۵۰ کشور تحت رهبری امریکا، ائتلاف بین المللی در برابر دولت اسلامی تشکیل داده است که بیشتر فعالیت این ائتلاف بر حملات نظامی متکی است، روشی که شماری فعالان جامعه مدنی به شمول روحانیون مذهبی آن را رد می کنند.
این فعالان تاکید دارند اقدامات نظامی نمی تواند وسیله موثر در برابر خشونت های مذهبی باشد. آنان به این باورند تا ریشه های خشونتها تشخیص داده شود و بر اساس عواملی که سبب مشکلات و خشونت گردیده است، اقدام شود—نه استفاده از قوه قهریه که خود نوعی از خشونت است.
ولی شماری از مقامات ایالات متحده به این باور است که گروه های مثل دولت اسلامی فقط از طریق قوت نظامی می تواند حل شود، نه سایر وسایل.