شماری از زنان تجارت پیشۀ افغان، دستاوردهای شان را در بخش تجارت در دو دهۀ اخیر در افغانستان "انقلاب تجارتی" زنان می‌دانند. اما به باور آنان، پس از سقوط نظام جمهوریت در سال ۲۰۲۱ این دستاوردها به تدریج در حال نابود شدن است.
آنان با اشاره به آنچه "رشد چشمگیر" تجارت زنان در دو دهۀ پسین می‌خوانند، از وضعیت رو به رکود کسب و کار زنان تجارت پیشه نگرانی دارند.
سیما غوریانی پیش از مسلط شدن طالبان بر افغانستان رهبری یک موسسه تولید زعفران در هرات را به عهده داشت و از سوی وزارت زراعت و مالداری حکومت پیشین افغانستان لقب "ملکه زعفران" به وی داده شده بود.
خانم غوریانی ضمن یادآوری رشد تجارت زنان در ۲۰ سال اخیر در افغانستان گفت: ""یک تعادل بین زن و مرد خانواده ایجاد شده بود، زنان از لحاظ اقتصادی توانمند شده بودند، زنان به مارکیت دست پیدا کرده بودند مثل مردها، زنان از خود تولید داشتند و می توانستند تولیدات خود را به بازار عرضه بکنند".
اکثریت این زنان که اکنون در کشورهای مختلف پناهنده شده اند، از نابود شدن دستاوردهای شان پس از حاکم شدن طالبان بر افغانستان ابراز نگرانی کرده می‌گویند که سطح تجارت زنان در افغانستان اکنون نزدیک به صفر تقلیل یافته است.
خانم غوریانی گفت که تنها در بخش تولید، پروسس و بسته بندی زعفران با ۱۵۰۰ خانواده در هفت ولسوالی در هرات کار می‌کرد که پس از به قدرت رسیدن طالبان، همۀ این زنان بیکار و خانه‌نشین شده اند.
او گفت: "زنان پس برگشتند نه به ۲۰ سال قبل بلکه به ۲۵ یا ۳۰ سال قبل. فعلا زنان در خانه ها قید هستند. می بینید حتا حق تعلیم را ندارد، چه برسد به آن که آنها در جامعه کار بکنند. آنها حتا اجازه ندارند که تولیدات خود را که تخم مرغ است، یا شیر یا ماست است، در بیرون بفروشند، چون قیودات وضع شده".
قبل از سقوط جمهوریت در افغانستان، زنان تجارت پیشه در همه عرصه‌های تجارتی از جمله تولید و پروسس تولیدات، بازاریابی، مالداری، باغداری و زراعت سهم فعال و قابل ملاحظه داشتند. این زنان می گویند که محصولات تولیدی زنان افغان حتا راه خود را به بازارهای جهانی باز کرده بود.
عاطفه منصوری، رییس پیشین انجمن زنان تجارت پیشه در هرات که به شمار زیاد زنان آن ولایت در بخش‌های ترویج و پروسس زعفران، ایجاد گل‌خانه‌ها و مالداری زمینۀ کار فراهم کرده است، نیز از وضعیت موجود نگرانی دارد.
او گفت که در سال ۲۰۲۱ زنان تجارت پیشۀ افغان به "اوج قدرت اقتصادی" رسیده بودند. خانم منصوری اضافه کرد که شماری از زنان تجارت پیشۀ افغان تلاش دارند تا فعالیت‌های تجارتی شان را در کشورهایی که اکنون در آن پناهنده شده اند، از سر گیرند.
اما از سرگیری این فعالیت‌ها در بیرون از افغانستان کار ساده نیست. عاطفه منصوری می گوید که نابلدی به زبان خارجی مشکل عمده در برابر این زنان در خارج از افغانستان است.
او گفت: "زمانی که به این کشورها می‌آییم، نصف انرژی ما به این مصرف می‌شود که باید زبان یاد بگیریم، که یک مشکل بزرگ است، برای تمام کسانی که مهاجر می‌شوند، به خصوص زنانی که در افغانستان فعال بودند و از خود برنامه دارند و می‌خواهند زودتر به فعالیت شروع کنند."
با این حال زنان تجارت پیشۀ افغان با ابراز خوش‌بینی نسبت به آینده می گویند که برنامه‌هایی را در نظر دارند که در آروزی عملی شدن آن در افغانستان استند.
آنان می‌گویند که در آرزوی رویکار آمدن نظامی در افغانستان اند که به حقوق بشر و حقوق انسانی و بشری زنان و دیگر اتباع آن کشور ارزش قایل شده و با هر تغییری در حکومتداری، زنان از عرصه های مختلف چون تجارت، اقتصاد، سیاست و اجتماع حذف نشوند.