سیاست خارجی ایالات متحده در چند روز اخیر نقطۀ قابل عطفی را تجربه کرد. تلاش برای عادی سازی روابط ایالات متحده با کوریای شمالی پس از بیش از پنج دهه تنش دیپلوماتیک، گمانه زنی ها را در مورد عادی شدن روابط میان واشنگتن و تهران نیز قوت بخشیده است.
باراک اوباما، رئیس جمهور ایالات متحده سیاست کشورش در قبال کیوبا را یک "روش کهنه" خوانده گفت که منزوی ساختن کیوبا در چند دهه اخیر نتوانست اهداف امریکا را برآورده کند، بناً ایالات متحده می خواهد روابط اش را با کیوبا احیا کند.
کیوبا تنها کشوری نیست که امریکا با آن روابط دیپلوماتیک ندارد. ایران، یکی از کشور های مطرح در شرق میانه و همسایه غربی افغانستان بیشتر از ۳۰ سال بدینسو روابط اش را با امریکا قطع کرده است.
با توجه با عادی شدن روابط بین کیوبا و امریکا پس از بیش از پنج دهه، آیا احتمال احیای روابط بین تهران و واشنگتن وجود دارد؟
بدبینی بین ایران و امریکا
داکتر محمد برقعی، فعال مدنی ایران و استاد دانشگاه استریر در امریکا می گوید که هر چند حکومت های کنونی ایران و ایالات متحده خواستار احیای روابط بین دو کشور اند اما برخی از عوامل خارجی و داخلی در دو کشور مخالف عادی شدن روابط بین تهران و واشنگتن می باشند.
به باور آقای برقعی، موجودیت "بدبینی" های عمیق یکی از عوامل عدم اعتماد در دو کشور است.
آقای برقعی میگوید در حال حاضر دو کشور با هم بسیار بدبین استند اما این یخ به آهستگی در حال آب شدن است. امریکا چند بار در ایران تلاش برای کودتا کرده است. ایران هم مرتب شعار ضد امریکایی سر می دهد و گروگان گرفته است. مجموع این همه رویداد ها باعث شده تا دو کشور با هم بسیار بدبین باشند.
گفته می شود اسراییل و عربستان سعودی، دو متحد قوی امریکا در منطقه مخالف احیای روابط بین تهران و واشنگتن استند.
مخالفت اسراییل
به گفته آقای برقعی، مخالفت اسراییل و عربستان سعودی در قضیه روابط کیوبا و امریکا وجود نداشت و ممکن این امر سبب شود تا امریکا تعامل مشابه با ایران نداشته باشد.
احمد ادریس رحمانی، پژوهشگر افغان در نهاد پژوهشی رند در امریکا نیز اسراییل را یکی از عوامل بازدارنده در احیای روابط بین ایران و امریکا تلقی می کند.
آقای رحمانی میگوید امریکا و ایران، اسراییل را به دلایل مختلف یک ممانعت در از سرگیری روابط بین خود احساس می کنند. ملا های ایران فکر می کنند که اگر با موقف کنونی امریکا در قبال اسراییل روابط خود با ایالات متحده را از سر گیرد، تمام آنچه در گذشته به مردم ایران گفته اند، ضرب صفر می شود. امریکا نیز فکر می کند که با توجه به موقفی که ایران علیه اسراییل دارد، نزدیکی روابط بین تهران و واشنگتن ممکن واکنش شدید لابی های اسراییلی را در پی داشته باشد.
این پژوهشگر افغان می افزاید که هر چند آیت الله خامنه ای، رهبر مذهبی ایران و شماری از "بنیادگرایان مذهبی" آن کشور ظاهراً مخالف احیای روابط بین تهران و واشنگتن می باشند اما رهبر مذهبی ایران در پشت پرده به حکومت به رهبری حسن روحانی اجازه ادامه مذاکرات با امریکا را داده است.
مسئله تغییر رژیم در ایران
برنامه هسته ای ایران از دیگر موارد اختلاف بین تهران و واشنگتن است. ادامه این برنامه توسط ایران سبب شده تا قدرت های غربی به رهبری امریکا تحریم های اقتصادی فلج کننده ای را علیه ایران وضع کنند.
هر چند مذاکرات به خاطر محدود ساختن برنامه هسته ای ایران تا اکنون به نتیجه نرسیده است اما این مذاکرات توانسته تا حدی سبب ایجاد اعتماد بین تهران و واشنگتن گردد.
احمد ادریس رحمانی می گوید که اکنون ایالات متحده در پی "تغییر رژیم" در ایران نیست.
به گفته رحمانی، عمده ترین پیشرفت در روابط بین ایران و امریکا اینست که اکنون امریکایی ها از موقف تغییر رژیم در ایران عقب نشینی کرده اند. تا پیش از روی کار آمدن رئیس جمهور اوباما، بیشتر سیاست های امریکا بر تغییر رژیم در ایران تاکید داشت. روی همین دلیل، ایرانی ها می گفتند تا زمانیکه امریکا خواستار تغییر رژیم در ایران باشد، به جای مذاکره باید آمادگی به جنگ گرفت.
پیامد های احتمالی عادی شدن روابط ایران و امریکا
کارشناسان در مورد پیامد های عادی شدن روابط بین ایران و امریکا دیدگاه های مختلف دارند.
محمد برقعی، فعال مدنی ایران در امریکا می گوید که با بهتر شدن روابط دو کشور وضعیت سیاسی و اقتصادی در ایران بهبود خواهد یافت و تهران و واشنگتن دیگر مجبور نخواهند بود تا در کشور های منطقه با هم رقابت کنند.
او افزود که این امر می تواند در ادامه بهبود وضعیت در افغانستان ممد واقع گردد.
اما به باور احمد ادریس رحمانی، نزدیک شدن ایران و امریکا ممکن سبب ایجاد واکنش های شدید از سوی روسیه و عربستان سعودی گردد.
به گفته این کارشناس افغان، روسیه نمی خواهد ایران به عنوان یکی از کشور های بزرگ تولید نفت در کنار امریکا قرار گیرد و از جانب دیگر سعودی ها از "قدرتمند شدن ایران و توسعه تشیع در افغانستان و پاکستان" هراس دارد که در نتیجه رقابت های مذهبی و اقتصادی در افغانستان احتمالاً تشدید خواهد یافت.
