مجتبی توکلی، جوان ۲۳ سالۀ افغان، که زمانی در افغانستان با پدرش دهقانی میکرد، حال در اتریش تحصیل خود را در مقطع دوکتورا و در رشتۀ اعصاب آغاز کرده است.
اما رسیدن به این مرحله—تحصیل در مقطع دوکتورا—برای این جوان افغان به سادگی به دست نیامده است.
مجتبی زمانی ولسوالی قره باع ولایت غزنی را ترک کرد که فقط ۱۳ سال داشت و دو عامل موجب شد دیار اصلی خود را ترک کند. اول خصومت خانوادگی و اختلافات سیاسی و حزبی میان پدرش و برداران ناتنی پدرش و دوم تهدید بالقوۀ گروه طالبان که جنگجویان آن در اطراف ولسوالی قره باغ حضور داشتند.
توکلی می گوید که "تنها ما نه، بلکه تمام دهکدۀ ما با تهدید حملات طالبان رو به رو بود."
این وضعیت مجتبی کوچک را وا داشت همراه با مرتضی، برادر فقیدش، زادگاه اش را ترک کند و راهی ایران شود.
پس از قبول مشقت ، مجتبی با برادر بزرگ اش به ایران رسید، اما به گفتۀ او "برخورد ایرانی ها در برابر افغان ها مثل شهروند درجه دوم و سوم بود و زندگی در آنجا ممکن نبود" و همین عامل سبب شد تا پس از سپری کردن مدت کوتاه، قاچاقی به ترکیه برود.
پس از رسیدن به ترکیه باز هم مجتبی کوچک همراه با قاچاقبران انسان توسط قایق های بادی روانۀ یونان شد. اما در مسیر سفر دریایی، قاچاقبران او و برادرش از هم جدا کردند و آنان را توسط دو قایق جداگانه انتقال دادند.
با وجود خطر سفر دریایی آنهم با قایق بادی، مجتبی چانس آورد و به یونان می رسد، اما قایقی که برادرش در آن سفر می کرد، غرق دریا شد و مرتضی که در آن وقت ۱۸ ساله بود، جان باخت.
مجتبی می گوید در آن زمان از دست دادن بردار که "در واقع نگهبانم بود، تلخ ترین واقعۀ زندگی ام بود که در غربت از وطن تجربه کردم."
در حالیکه از دست دادن برادر بزرگ آنهم در غربت روح و روان مجتبی کوچک آن زمان را می فشرد، همراه با شماری دیگر از مهاجرین و پناهجویان به ایتالیا رفت و در نهایت به اتریش مسکن گزین شد.
توکلی می گوید "دیگر بردارم که از من مواظبت می کرد، برایم تصمیم می گرفت و به او اعتماد داشتم با من نبود و اعتماد بر هر کسی دیگر برایم بی نهایت مشکل بود."
پس از رسیدن به اترش، مجتبی کوچک به کمپ پناهجویان خردسال دو سال و شش ماه را سپری کرد.
متاثر از نظریه چارلس داروین
سفر پر مجرا و مخاطره آنهم از یک دهکدۀ دور افتادۀ افغانستان و در نهایت رسیدن به اتریش، به مجتبی کوچک یک درس زندگی داد که او مجذوب نظریه "سیر تکاملی" چارلس داروین، نظریه پرداز انگلیسی شود.
توکلی با اشاره به نظریه داروین می گوید که "فقط قویترین ها زنده می مانند" و سفر پر مخاطره برایش درس داد تا قوی باشد و در نهایت درجۀ تحصیلی خود را در حد لیسانس در رشته بیولوژی به پایان رساند.
توکلی می گوید " برای من که در جامعۀ محافظه کار افغانستان رشد کرده ام، نظریۀ تکاملی داروین جذاب بوده است. با دانستن این تیوری که بشر در تکامل است، در این مورد اندیشیدم که کی استم، از کجا آمده ام و به کجا می روم و برای یافتن پاسخ این سوالات به مطالعه پرداختم."
او می گوید که اگر در افغانستان می بود، قادر نمی شد افکار خود را که متاثر از نظریۀ داروین است، بیان کند، زیرا به گفتۀ وی افغانستان "جامعه سنتی" است که نظریات داروین و یا نظریات مشابه را نمی پذیرد.
در سال های اخیر، صد ها هزار افغان به خصوص جوانان به دلیل گسترش ناامنی مجبور شدند تا با قبول خطرات جدی از طریق قاچاقچیان انسان خود را به یکی از کشور های اروپایی برسانند.
این جوان افغان می گوید برای دریافت سوالاتی که در ذهنش خطور می کرد، خواست در رشته هایی تحصیل کند تا پاسخ سوالات خود را دریابد. روی همین دلیل، توکلی می گوید که برای پنج سال در رشته های کیمیا و بیولوژی تحصیل کرد تا از طریق آن، پیش زمینه های خورد و کوچک شرایط محیطی را در سیر تکاملی انسان، درک کند.
او می گوید "به این باور استم که نسل انسان پس از گذشت چندین میلیون سال، به نسل امروزی رسیده است؛ سرچشمۀ بوده است که انسان به نسل امروزی رسیده است—نه اینکه انسان به یک باریگی روی کرۀ زمین آمده است و خلاص."
آقای توکلی که از نظریات داروین انتباه گرفته است، پس از تحصیل در رشته های بیولوژی و کیمیا، خواست مطالعۀ خود را محدود بسازد و فقط به عصب مغز متمرکز کند.
او گوید که "مطالعۀ مغز برایم بسیار جالب است، زیرا همه افکار و کردار ما متاثر از آن است. می خواهم پیچیدگی مغز را درک کنم که چگونه فعالیت می کند و اگر فعالیت آن درست صورت نگیرد، چه چیزی اتفاق خواهد افتاد."
او می گوید با وجود پیشرفت های علمی و تکنالوژی، هنوز به صورت مشخص معلوم نیست که مغز چگونه فعالیت می کند؛ چگونه تصمیم می گیرد؛ و چرا اگر یک بخشی از مغز درست فعالیت نکند، موجب بیماری های عصبی مثل پارکنسن، الزایمر و سرطان مغز می شود؟
بنا براین، او می گوید که همه این سوالات او را واداشت در مورد تحقیقات بیشتر بیشتر انجام دهد و در نهایت کاری را برای حل اختلالات عصبی پیدا کند.
دور از وطن، اما با وطنداران
با وجودیکه توکلی در ۱۳ سالگی به اتریش رسید و با فرهنگ تقریباً کاملاً متفاوت برخورد، توانسته است تا فرهنگ و ارزش های کشور اصلی خود را حفظ کند.
توکلی می گوید که "هیچگاهی از افغانستان خود را دور احساس نکرده ام، زیرا با افغان های مقیم اتریش به خصوص انجمن محصلین به تماس استم."
روی همین دلیل، به گفتۀ این جوان افغان، مخلوطی از فرهنگ افغانستان و اتریش را پیشه گرفته است. او می گوید "اتریش برایم خانۀ دوم ام است."
مجتبی تنها نماند
پس از سپری کردن حدود دو و نیم سال در کمپ پناهجویان برای کودکان و نو جوانان، ماریون وایگل و برنارد ویمر، یک زوج اتریشی، مجتبی را به فرزندی می گیرد.
توکلی می گوید که "آنان [والدین اتریشی] مرا در همه قدم های زندگی کمک کردند و مشوره دادند و بدون آنان ممکن به این درجۀ تحصیلی نمی رسیدم."
آقای توکلی می گوید که پس از چندین سال زندگی در اتریش، در نهایت موفق شد تا با والدین اش که پاکستان به سر می بردند، تماس برقرار کند.
علاوه بر حمایت از مجتبی، این زوج اتریشی به والدین اصلی این جوان افغان کمک کردند تا در نهایت در سال ۲۰۱۰ به اتریش بیایند و در کنار فرزند شان زندگی کنند.
اگر در افغانستان می بود...
با وجود مشکلات ناشی از سفر به اروپا؛ وفق دادن به فرهنگ اتریشی و سال های متواتر تحصیلی، توکلی می گوید که دست آورد های علمی او بیشتر از خوش چانسی است.
او می گوید "اگر در افغانستان می بودم، شاید، شاید از والدین خود دور می بودم و درس شاید امکان پذیر نبود. شاید با زندگی در جنگ می بودم که چگونه زنده بمانم."
این جوان افغان می گوید اتریش شرایطی را برایش مساعد کرده تا در رشتۀ مورد نظرش تحصیل کند و زندگی قابل پیش بینی داشته باشد.
توکلی می گوید که پس از اتمام تحصیل در مقطع دوکتورا، میخواهد به کانادا سفر کند و پس از سپری کردن دورۀ فوق دوکتورا، در ایالات متحده مصروف تدریس شود.
اما با در نظر داشت شرایط کنونی افغانستان، توکلی می گوید که پس از ختم دورۀ تحصیل اش به کشور اصلی اش بر نخواهد گشت.
او میگوید که "فکر نمی کنم برای زندگی به افغانستان بروم. اما تلاش می کنم هیچگاهی ارتباط خود را با افغانستان از دست ندهم. اگر به افغانستان رفته نتوانم، در بیرون از افغانستان به افغان ها کمک خواهم کرد."
