سازمان عفو بین‌الملل با اشاره به محرومیت پناهجویان افغان از حقوق اساسی شان در شماری از کشورها می‌گوید که خشونت علیه این پناهجویان و نقض حقوق بشری آنان باید پایان یابد.
این سازمان روز دوشنبه ۲۰ جون (۳۰ جوزا) با نشر گزارشی به مناسبت "روز جهانی مهاجرین" گفته است که پناهجویان افغان در ایران، پاکستان، اوزبیکستان، تاجیکستان، مالیزیا و ترکیه از حقوق خود بر اساس قوانین بین‌المللی برخوردار نیستند.
در این گزارش آمده است: "آنها همچنان با وحشت، خشونت، بدرفتاری و اخراج روبرو اند. آنها با تبعیض روبرو اند و برای دسترسی به خدمات اولیه، تحصیل، کار، هویت و مدارک مسافرت مجادله می‌کنند. در بدترین موارد، آنها با بازداشت‌های خودسرانه، مجازات‌ها و اخراج اجباری مواجه می‌شوند."
این سازمان تاکید کرده است که از حوادث خشونت‌آمیز و نقض جدی حقوق بشر علیه پناهجویان افغان "وحشت" دارد و در مواجهه با چنین سو استفاده‌های فاحش، بسیاری از دولت‌ها، رنج افراد نیازمند، به ویژه زنان و کودکان را نادیده می‌گیرند.
به گفتۀ عفو بین‌الملل، حقوق پناهجویان، حقوق اساسی بشر است و بر اساس کنوانسیون و پروتوکول بین المللی حقوق آنان محفوظ بوده و در مقابل اخراج اجباری تحت شرایط مشخص، محفوظ اند.
عفو بین‌الملل بحران پناهجویان افغانستان را یکی از بزرگترین وضعیت‌های طولانی مدت پناهجویان در جهان توصیف کرده و گفته است که امروز بیش از شش میلیون افغان به دلیل درگیری، خشونت و فقر از خانه‌ها و کشورشان رانده شده اند که از این تعداد، ۳.۵ میلیون آوارگان داخلی اند و ۲.۶ میلیون مهاجر راجستر شدۀ افغان در کشورهای دیگر زندگی می‌کنند که از این میان، ۲.۲ میلیون آن تنها در ایران و پاکستان ثبت نام شده اند.
این سازمان تاکید کرده است که این ارقام پس از تسلط طالبان در ماه اگست ۲۰۲۱ و بحران بشری که افغانستان امروز با آن مواجه است، تزیید شده است.
سازمان عفو بین الملل گفته است که تاثیر این وضعیت به ویژه برای زنان و کودکان مخرب بوده است.
عفو بین‌الملل تاکید کرده است که کشورها باید به تعهدات خود پابند باشند و به حقوق اساسی بشر از جمله حق زندگی و حق پناهندگی احترام بگذارند.
این سازمان از دولت‌ها خواسته است تا اقدامات لازم را برای تضمین گذار مصوون از افغانستان برای همه کسانی که توسط طالبان و سایر احزاب هدف قرار گرفته اند، اتخاذ کنند، به شمول حصول اطمینان از باز ماندن گذرگاه‌های مرزی، تسریع در صدور ویزه، ارایه حمایت برای تخلیه، و حمایت جابجایی و اسکان مجدد.
عفو بین‌الملل تاکید کرده است که باید به گونۀ فوری به بازگشت اجباری پناهجویان افغان پایان داده شود و به درخواست کمیشنری عالی پناهندگان سازمان ملل متحد (UNHCR) برای تعلیق بازگشت اجباری اتباع این کشور از جمله هر کسی که درخواست پناهندگی آنها رد شده است، تا زمانی که وضعیت در کشور تغییر کند، توجه شود.
همچنان این سازمان از دولت‌ها خواسته است که به همه پناهجویان افغان اجازۀ دسترسی به یک سیستم واضح، شفاف و کارآمد پناهندگی و درخواست اسکان مجدد را بدهند.
گزارش از کشورهای جهان خواسته است تا به افراد در معرض خطر خاص از جمله مدافعان حقوق بشر، خبرنگاران، رهبران، زنان فعال و زنان خبرنگار حمایت عملی فوری را فراهم کنند.
سازمان عفو بین‌الملل گفته است که سختی‌های عمیقی را که پناهجویان افغان متحمل شده اند، تصدیق می‌کند و بر تعهد خود برای رساندن صدای آنها و دفاع از حقوق شان تاکید می‌کند.