محکمهٔ عالی ملل متحد روز جمعه ۱۷ نومبر (۲۶ عقرب) به آذربایجان دستور داد تا اجازه بازگشت امن مردم به منطقه مورد مناقشه قره باغ را بدهد.
محکمهٔ بین المللی عدالت اعلام کرد که آذربایجان باید به هر کسی که می‌خواهد به قره‌باغ بازگردد، این امکان را بدهد که این کار را "مصوون، بدون مانع و سریع" انجام دهد.
آذربایجان در ماه سپتمبر در یک عملیات سریع کنترول مناطق کوهستانی را از نزد ارمنی‌ها به دست گرفت. یک روز پس از آن، جدایی طلبان ارمنی به وساطت نیروهای حافظ صلح روسیه به آتش‌بس و گذاشتن سلاح‌های شان به زمین توافق کردند.
پیروزی برق‌آسای آذربایجان در قره‌باغ ساختار قومی چند صد ساله این منطقهٔ مورد مناقشه را بازنویسی کرد و اکثریت جمعیت ۱۲۰ هزار نفری این منطقه در عرض چند روز به ارمنستان پناهنده شدند.
محکمه عالی ملل متحد همچنین حکم داده که آذربایجان باید به هر کسی که مایل به ترک این منطقه است، اجازه دهد و اطمینان حاصل کند که بالای مردم که در آنجا می‌مانند "از توسل به زور یا ارعاب " جلوگیری شود.
ارمنستان از محکمهٔ بین المللی عدالت خواسته بود تا آذربایجان را وادار بسازد که از اتخاذ هر گونه اقدام "به هدف... آواره کردن ارمنی‌های قومی باقیمانده در قره باغ کوهستانی" اجتناب ورزد.
محکمه بین المللی عدالت در مورد اختلافات بین کشورها حکم می‌کند و تصمیمات آن از نظر قانونی الزامی هستند، اما این محکمه نیروی فزیکی برای اجرا کردن این تصامیم ندارد.
در جریان جلسات محکمه در ماه اکتوبر، دو طرف در مورد آنچه ارمنستان به عنوان "پاکسازی قومی" قره باغ توصیف کرد، با هم مشاجره کردند.
یقیشه کیراکوسیان، نمایندهٔ ارمنستان در محکمهٔ بین‌المللی عدالت در آن زمان گفت: "باوجودیکه برای هزاران سال اکثریت جمعیت قره‌باغ را ارمنیان تشکیل داده اند، تقریباً هیچ ارمنی قومی در قره‌باغ کوهستانی باقی نمانده است."
او افزود: "اگر این پاکسازی قومی نیست، من نمی دانم چیست."
کیراکوسیان گفت که محکمهٔ بین المللی عدالت "هنوز وقت دارد تا از جابجایی اجباری اقلیت ارمنی جلوگیری کند" و "از تعداد بسیار کمی از ارمنی‌های قومی که در قره باغ کوهستانی باقی مانده اند محافظت کند".
النور ممدوف، نماینده جمهوری آذربایجان گفت که ارمنستان آنقدر بارها اتهامات پاکسازی قومی را تکرار کرده است که این ادعاها "معنای خود را از دست داده اند".
ممدوف با رد اتهامات پاکسازی قومی به عنوان ادعاهای "بی اساس" و "کاملاً بی ارزش" گفت که آنها "واقعیت آنچه را که واقعاً در قره باغ در حال وقوع است منعکس نمی کنند".
او گفت: "آذربایجان در پاکسازی قومی و یا هر گونه حمله به غیرنظامیان قره باغ ذیدخل نبوده و نخواهد شد."
باکو بارها تاکید کرده است که ارمنی‌های قومی را تشویق به بازگشت می‌کند و امکان عبور امن را برای آنها فراهم می‌کند.
با توجه به این موضوع، محکمهٔ بین المللی عدالت به آذربایجان دستور داد که ظرف هشت هفته گزارشی از پیشرفت تعهداتی که برای بازگشت ارامنی داده است، ارایه کند.
تاکنون مذاکرات با میانجیگری بین المللی برای دستیابی به یک توافق صلح جامع بین همسایگان سرسخت قفقاز موفق نشده است.
ارمنی‌های عمدتاً مسیحی، و آذری‌های عمدتاً مسلمان، از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی روی کنترول منطقهٔ قره‌باغ باهم نزاع داشته و در دههٔ ۱۹۹۰ و سال ۲۰۲۰ دوبار با هم جنگیدند.
جنگ شش هفته‌ای سال ۲۰۲۰ جان بیش از ۶۵۰۰ نفر از نیروهای امنیتی دو جانب را گرفت و سر انجام، به وساطت مسکو و استقرار حدود ۲۰۰۰ نیروی حافظ صلح روسیه در ساحه، پایان یافت.
قره‌باغ که جمعیت آن بالغ بر ۱۲۰ هزار ارمنی‌تبار بود به گونۀ کامل در داخل قلمرو آذربایجان قرار داشته و از سوی جامعۀ بین‌المللی به عنوان قلمرو آذربایجان به رسمیت شناخته شده است.
در تهیهٔ این مطلب از گزارش خبرگزاری فرانس پرس استفاده شده است.