در آستانۀ آغاز گفتگوهای بین‌الافغانی و در مراسم نوزدهمین سالگرد تخریب مجسمه‌های بودای بامیان فرهنگیان افغان می‌خواهند که محافظت از آثار و آبدات تاریخی در آجندای گفتگوهای بین‌الافغانی جا داده شود.
فرهنگیان افغان، امسال ضمن نکوهش تخریب مجسمه‌های بودا در بامیان توسط طالبان، خواستار تعهد آن گروه برای آسیب نرساندن به میراث‌های فرهنگی این کشور شدند.
آنان با نگرانی گفتند که هنوز در گفتگوهای صلح با طالبان بحث محافظت میراث‌های فرهنگی افغانستان مطرح نشده است.
فرشته متین، فعال فرهنگی گفت: "تاکیداً باید روی این موضوع صحبت شود و تعهداتی گرفته شود که دیگر دست به تخریب آبدات تاریخی نمی‌زنند و دوباره ما شاهد تخریب بودای دیگر و آثار دیگر نباشیم".
گروه طالبان ۱۹ سال قبل، به تاریخ ۱۱ مارچ ۲۰۰۱ میلادی به شمول آثار دورۀ بودایی موزیم ملی افغانستان؛ دو مجسمۀ عظیم ۵۵ متری و ۳۵ متری صلصال و شهمامه را در بامیان تخریب کردند.
گروه یاد آوران که متشکل از جمعی از فرهنگیان ولایت‌های مختلف افغانستان اند، هر سال در بامیان از این رویداد یادبود می‌کنند.
"شبی با بودا" یکی از برنامه‌های فعالان فرهنگی افغان در یک دهۀ اخیر در سوگ تخریب دو مجسمۀ عظیم است که برگزار می‌شود.
زهرا حسینی، برگزار کنندۀ برنامۀ "شبی با بودا" گفت که گروه طالبان در قبال داشته‌های فرهنگی و هنری افغانستان چه خواهند کرد؟
او افزود: "واقعاً داشته‌های فرهنگی و هنری افغانستان را خراب کردند، مردمی که آسیب دیدند، قبول می‌کنند که این جنایت را انجام دادند؟ اینجاست که یک زنگ خطری به گوش ما میرسد".
فرهنگیان افغان تاکید دارند که باید گروه های صلح طلب روی مدیریت ارزش‌های مشترک جامعه قناعت کنند و طالبان از محدودنگری‌های گذشته در گفتگوهای صلح فاصله بگیرند.
سید نورالدین علوی، پژوهشگر امور فرهنگی و استاد پوهنتون کابل گفت که اگر طالبان با همان "منطق گذشته و منطقی که بودا را تخریب کردند" وارد نظام مدیریتی جامعه شوند، به گفتۀ وی "نظام آیندۀ ما قطعاً دچار مشکل می‌شود".
فعالان حقوق بشر نیز تخریب مجسمه‌های بودا در بامیان را نقض حقوق بشر خوانده و در این مورد خواستار تطبیق عدالت انتقالی بر عاملان این رویداد اند.
اما محمد طاهر زهیر والی بامیان گفت که هیچ خواست فراقانونی طالبان را دولت و مردم افغانستان قبول نخواهند کرد. او گفت: "حفظ میراث‌های فرهنگی یکی از تعهدات دولت افغانستان در قبال سازمان‌های فرهنگی جهانی است".
برخی از فرهنگیان افغان تاکید کردند که طالبان باید در گفتگوهای صلح با مردم و دولت افغانستان تعهد بسپارند که باردیگر به ویرانی و انهدام آثار باستانی این کشور دست نمی‌زنند.