از بدو تاسیس پاکستان در سال ۱۹۴۷ میلادی، منازعۀ آشکار و پنهان همیش میان هند و پاکستان وجود داشته است.
شماری از تحلیلگران سیاسی و دیپلومات های پیشین ایالات متحده، به این باوراند که منازعۀ دوامدار میان اسلام آباد و دهلی جدید موجب متضرر شدن افغانستان شده است.
ویلیم بیل میلام، محقق ارشد در مرکز تحقیقاتی ویلسن و سفیر پیشین ایالات متحده در پاکستان، به این باور است که منازعه میان هند و پاکستان تا اندازه ای اسلام آباد را وا داشته تا بر ضد هند در افغانستان، در گیر جنگ نیابتی شود.
آقای میلام گفت: "پاکستانی ها در افغانستان مشکل خلق کرده اند و درگیر جنگ نیابتی استند، زیرا آنان نگران این استند که هند در افغانستان چه فعالیت می کند."
به صورت عموم، جنگ نیابتی به جنگ هایی اطلاق می گردد که دو کشور متخاصم تلاش کنند تا منافع همدیگر را در کشور سومی ضربه وارد کنند. اما به باور شماری از کارشناسان سیاسی، جنگ نیابتی می تواند فقط از سوی یکی از کشور ها بر ضد کشور رقیب در کشور سومی نیز صورت گیرد.
مایکل کوگلمن، محقق آسیای جنوبی در مرکز تحقیقات بین المللی ودرو ولسن مستقر در امریکا، به این باور است که حد اقل یکی از کشور های متخاصم هند و پاکستان، درگیر جنگ نیابتی در افغانستان است.
آقای کوگلمن در مورد گفت: "اگر جنگ نیابتی وجود داشته باشد، فقط می توان گفت که جنگ نیابتی یک جانبه در افغانستان جریان دارد. اتهاماتی در مورد مداخلۀ پاکستان در افغانستان، حمایت پاکستان از خشونت ها در افغانستان و متضرر ساختن منافع هند در افغانستان موجود است، اما شواهد کمی وجود دارد که هند در صدد متضرر ساختن منافع پاکستان در افغانستان باشد."
هند یکی از بزرگترین کشور های کمک کننده به افغانستان در ۱۵ سال اخیر بوده است.
اما مقامات پاکستانی ادعا کرده اند که هند در افغانستان بر ضد منافع پاکستان عمل می کند، زیرا به گفتۀ مقامات اسلام آباد، دهلی جدید از بلوچ های جدایی طلب پاکستان در افغانستان حمایت می کند، ادعای که از سوی کابل و دهلی جدید رد شده است. مقامات افغانستان گفته اند که آنان هیچگاهی به پناهجویان بلوچ اجازۀ فعالیت بر ضد پاکستان نداده اند و نخواهند داد.
پاکستان و مبارزه بر ضد دهشت افگنی
در ۱۵ سال گذشته، پاکستان به مثابۀ یکی از متحدین عمدۀ ایالات متحده در مبارزه بر ضد تندروان و گروه های دهشت افگن عنوان شده، اما با آنهم حکومت افغانستان بار ها اسلام آباد را متهم به آموزش، تجهیز، تمویل مالی تندروان و ارسال آنان به خاک افغانستان کرده است، تندروان که در پهلوی ضربه وارد کردن به مقامات امنیتی افغانستان و قوای ناتو، غیر نظامیان و در برخی موارد، منافع هند را نیز هدف قرار داده اند.
سوال عمده این است که چرا ایالات متحده بالای پاکستان فشار لازم را وارد نمی کند تا اسلام آباد دست از حمایت تندروان بر دارد.
آقای میلام به این باور است که ایالات متحده منحیث متحد عمدۀ پاکستان نمی تواند بالای آن کشور فشار بیش از حد وارد کند و یا آنرا کنار بزند.
آقای میلام افزود: " نمی توان یک متحد را به خاطری کنار گذاشت که کاری را انجام می دهد که کسی دیگر آنرا خوش ندارد. ما هم چنین کار را خوش نداریم و موضوع را به پاکستانی ها واضح کرده ایم. ما در اظهارات خود به صورت خصوصی و آشکارا برای پاکستانی ها گفته ایم تا روابط خود را با گروه های نیابتی که در افغانستان مشکل ایجاد می کنند، قطع کند، اما یک متحد را که به آن نیاز دارید، نمی توانید آنرا دور بیاندازید. باید آنان ترغیب به کاری کنید که شما خواهان انجام آن استید."
اما شماری از تحلیلگران دیگر مانند شیر جان احمدزی، رئیس مطالعات افغانستان پوهنتون نبراسکا در ایالات متحده، به این باور است که پاکستان با داشتن سلاح هسته یی برای سایر کشور ها ترس ایجاد می کند که در صورت تضیعف نظامیان در آن کشور، سلاح هسته یی ممکن به دسترس دهشت افگنان قرار بگیرد.
به باور آقای احمدزی، روی همین دلیل کشور های غربی به خصوص ایالات متحده در قبال پاکستان از نرمش کار می گیرد.
موقف افغانستان در قبال هند و پاکستان
در ۱۵ سال گذشته، حکومت افغانستان از کمک های هند بر ای بازسازی افغانستان به بیش دو میلیارد دالر می رسد، استقبال کرده و روابط میان دو کشور بیشتر نزدیک شده است.
اما کابل بار ها اسلام آباد را متهم بر حمایت، آموزش، تجهیز، تمویل و ارسال آنان افغانستان کرده تا دست به خشونت و حملات مرگبار بزند، ادعای از سوی مقامات پاکستان همواره رد شده است.پارلمان جدید افغانستان یکی از کمک های عمدۀ هند در افغانستان که در این اواخر افتتاح گردید.
بر عکس، پاکستان ادعا می کند که بدون هر گونه تبعیض تندروان و گروه های دهشت افگن را هدف قرار می دهد و عملیات "ضرب عضب" را مصداق ادعای خود می دانند.
اما تحلیلگرانی چون لیزا کورتیس، از بنیاد پژوهشی هِریتیج مستقر در شهر واشنگتن دی سی، به این باور است که پاکستان در مبارزه با گروه های تندور و دهشت افگن، از سیاست دو رویی کار می گیرد.
لیزا کورتیس گفت "فکر می کنیم که پاکستان در قبال مبارزه بر ضد دهشت افگنی از سیاست دو رویی استفاده می کند. بر ضد آنعده از دهشت افگنان مبارزه می کند که تهدید برای دولت پاکستان است مثل تحریک طالبان پاکستان. اما بر ضد آنعده از گروه های دهشت افگنی که منافع استراتیژیک پاکستان را در منطقه تامین می کنند، پناهگاه فراهم می کنند—مثل شبکۀ حقانی، لشکر طیبه و سایر گروه ها."
پاکستان ادعا دارد که بدون هر گونه تبعیض تندروان و گروه های دهشت افگن را هدف قرار می دهد.
تحلیلگران سیاسی به این باوراند که جنگ نیابتی در گذشته و حال میان کشور ها وجود داشته و در آینده نیز ادامه یابد. آنان جنگ های نیابتی میان ایران و عربستان سعودی در عراق، سوریه و یمن را به گونۀ مثال یاد می کنند.
اما در مورد جنگ نیابتی میان هند و پاکستان در افغانستان، آنان به این باوراند که جنگ نیابتی یک جانبه از سوی پاکستان است، نه هند. تحلیگران به این باوراند که پاکستان با استفاده از گروه های نیابتی خود نه تنها منافع هند در افغانستان را هدف قرار می دهد، بلکه تلاش می کند تا از طریق آنان حکومتی در افغانستان ایجاد گردد که مطابق میل مقامات اسلام آباد باشد.با
با آنهم شماری از تحلیلگران به این باوراند که هر گاه روابط میان هند و پاکستان بهبود یابد، اسلام آباد ممکن به تدریج جنگ نیابتی خود را بر ضد دهلی جدید در افغانستان متوقف کند، اما آنان می گویند که چنین کار، زمانگیر خواهد بود.