برخورد دوگانهٔ طالبان با تظاهرات زنان نقاب‌پوش و بی‌نقاب

پس از به قدرت رسیدن طالبان در افغانستان شماری از زنان در شهر کابل و برخی ولایات‌های افغانستان تظاهراتی را در اعتراض به ممنوعیت کار زنان و دختران و تاکید بر حفظ حقوق بشری زنان و دستاوردهایشان برپاکردند، اما این اعتراضات مدنی آنان با خشونت و ممانعت از سوی طالبان مواجه شد.

از سوی دیگر در تصاویر نشر شده در شبکه‌های اجتماعی شماری از زنان نقاب پوش و حامی گروه طالبان نیز در شهر کابل و شماری از شهرهای دیگر افغانستان به حمایت از گروه طالبان به جاده‌ها بر آمده و شعار سردادند که نه تنها آنان با مخالفت طالبان روبرو نشدند بلکه امنیت تجمعات شان از سوی طالبان تامین شد.

اعتراضات مدنی  زنان نقاب‌پوش در شهر کابل

شماری از کاربران شبکه های اجتماعی به رویکرد دوگانهٔ طالبان در برخورد با اعتراضات مدنی زنان نقاب پوش و زنان بدون نقاب به این موضوع اشاره کردند که حتا زنان نقاب‌پوش از یکی از اصول جوامع دموکرات برای اظهار عقیدهٔ خود استفاده می‌کنند.

سخیداد هاتف، یکی از کاربران شبکه اجتماعی فیسبوک در صفحهٔ خود با اشاره به این مطلب نگاشته است: "این خانم‌های محترم کرمج‌پوش سیاه‌جامه که به سرک می‌آیند و فریاد می‌زنند 'مرگ بر دموکراسی' متوجه نیستند که دموکراسی از همینجا شروع می‌شود که به سرک بیایی و بگویی 'مرگ بر دموکراسی' و به بیانی دیگر، این خانم‌های می‌گویند: مرگ بر همان مقدار آزادی که به ما مجال داده علیه آزادی تظاهرات کنیم."

حمایت طالبان از تجمعات زنان نقاب‌پوش آشکارا بود و حتا ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان و معین وزارت اطلاعات و فرهنگ در کابینۀ آن گروه ویدیوهای تظاهرات زنان نقاب‌پوش در شهر مزار شریف را در تویتر نشر کرد، حالانکه وی تظاهرات مخالف طالبان را "آشوب" خواند و معترضان شرکت کننده در آن را "آشوب‌گر" توصیف کرد.

فرید توخی، پژوهشگر ارشد در انستیتوت صلح و دپلماسی می‌گوید که دموکراسی بر این اصل استوار است که نظام سیاسی، اجتماعی و اقتصادی یک جامعه بر مبنای آرای مردمان جامعه باشد و گروه‌های اجتماعی مختلف با اندیشه‌های متفاوت را بپذیرد، چیزی که به باور وی مفکورۀ طالبان با آن در تضاد است.

آقای توخی گفت: "واضح است که در ایدیولوژی طالبان موضوع حق انتخاب برای زنان جایگاهی ندارد. آنچه را هم در قالب تظاهرات عده‌ای از زنان نقاب پوش دیدیم، یک ترفند تبلیغاتی از جانب طالبان بود برای خنثا سازی حرکات مدنی بانوان افغانستان که از طالبان می خواهند به حقوق اجتماعی اولیه آنها، مانند حق تحصیل و حق کار، احترام بگذارند."

در نخستین روزهای مسلط شدن طالبان بر کابل، گروه‌های زنان افغان به دفاع از حقوق مدنی شان به صدا برخاستند که ترنم سعیدی، یک تن از اعضای تیم مشارکت سیاسی زنان نیز یکی از آنان است که به گفتۀ خودش با خشونت فزیکی و لفظی طالبان روبرو شد.

خانم سعیدی در مصاحبه با صدای امریکا گفت: "آنان [طالبان و زنان نقاب پوش] از اسلحه ما [حق اعتراض در جامعه دموکرات] بر علیه ما استفاده می‌کنند، حال آنکه در نظام طالبان همین زنان نباید بدون محارم شان در سرک‌ها بیایند و زن حق انتخاب و اعتراض ندارد. آنان خود با استفاده از اصل دموکراسی قوانین خودشان را نقض می‌کنند."

محدودیت طالبان بر اعتراضات

وزارت داخلهٔ طالبان ماه گذشته با نشر اعلامیه‌ای به مردم هشدار داد تا در هیچ اعتراض یا تظاهراتی که از قبل مراحل قانونی آن تکمیل نشده باشد، شرکت نکنند.

خانم سعیدی با اشاره به اعمال محدودیت از سوی طالبان بر اعتراضات مدنی می‌گوید که نظام این گروه که بر اساس رای و انتخاب مردم به قدرت نرسیده است، هیچ‌گاهی تحمل شنیدن صدای مخالف و منتقد خود را ندارند. او می‌گوید که "صدای دادخواهی نیاز به مجوز ندارد" و به گفتۀ وی زنان امروز برای دادخواهی و به دست آوردن حق انسانی شان سکوت نخواهند کرد.

یکی از نگرانی‌های عمده پس از به قدرت رسیدن طالبان، محدود شدن آزادی‌های مدنی از جمله حق اعتراض بوده است و جامعۀ جهانی همواره طالبان را ترغیب کرده اند تا به حقوق بنیادی بشری به شمول حقوق زنان و اقلیت‌ها احترام بگذارند.

اما کارشناسانی چون آقای توخی بعید می‌دانند که نقد و مخالفت مدنی در جامعۀ زیر ادارۀ طالبان به گونۀ واقعی تبارز کند. آقای توخی گفت: "بدیهی است که در چنین فضایی، امکان ظهور و ابراز عقیدۀ مخالف بسیار کم است. "

استفادۀ ابزاری

بحث پوشش، حق کار و آموزش زنان از دید آقای توخی همواره مایۀ بروز تنش‌های اجتماعی و سیاسی، نه تنها در افغانستان بلکه در اکثر کشورهای اسلامی و غیراسلامی بوده و به گفتۀ وی سیاستمداران طیف‌های مختلف از این مسله برای پیشبرد اهداف سیاسی خود بهره برده اند.

با آنکه طالبان گفته اند که بر خلاف رژیم قبلی این گروه، در چارچوب قوانین و شریعت اسلام به زنان حق داده می‌شود، اکثریت نسبت به تغییر دیدگاه طالبان بی باور اند.

شبانه عمری، یکی از زنان نقاب‌پوش که در یکی از تظاهرات به حمایت طالبان اشتراک کرده بود، حکومت پیشین افغانستان را به سواستفاده از زنان متهم کرد و گفت که در حکومت قبلی افغانستان زنان بر اساس "زیبایی" شان استخدام می‌شدند.

خانم عمری ضمن ابراز حمایت از سیاست طالبان مبنی بر این که زنان باید چادر بپوشند، گفت: "آنانی که حجاب نمی‌پوشند، به همه زنان آسیب می‌رسانند."

نبیلا فیض (نام مستعار)، فعال حقوق زن که به دلایل امنیتی نخواست نام اصلی اش در گزارش ذکر شود به صدای امریکا گفت که طالبان از همان لحظه‌ای که به قدرت رسیدند رفتار دوگانه با شهروندان افغانستان داشته‌ است.

خانم فیض گفت:" طالبان سال‌هاست با حملات انتحاری جوانان و فرزندان افغان را کشته‌اند، اما هرگز از مردم معذرت نخواسته‌اند و تقاضای بخشش نکرده‌اند، اما با کارمندان دولتی و غیردولتی که در حکومت سابق کار می‌کنند به گونه‌ای رفتار می‌کنند که گویا آنان مرتکب جرم شده و مورد بخشش قرار گرفته اند و با اینکه مکاتب در مقطع متوسط و لیسه مختلط نیست هنوز هم مانع تحصیل دختران می‌شوند."

با توجه به رویکردهای اخیر طالبان، سازمان‌های مدافع حقوق بشر گفته اند که این گروه محدودیت‌های گسترده‌ای را بر رسانه‌ها و آزادی بیان در افغانستان وضع کرده اند.