در هژده ماه گذشته، گروه موسوم به دولت اسلامی یا داعش عملیات های گستردۀ نظامی را نه تنها در عراق و سوریه انجام داده، بلکه افراد و گروه های وابسته به این گروه در سایر کشور ها دست به حملات انتحاری و دهشت افگنی زده اند.
عملیات های نظامی و سازماندهی و راه اندازی حملات نظامی و دهشت افگنی همه به منابع مالی نیاز دارد.
سوال عمده این است مصارف مالی داعش از کدام منابع تمویل می گردد؟
با وجود شایعات در مورد تمویل مالی گروه دولت اسلامی یا داعش از سوی شماری از کشور های خلیج به شمول عربستان سعودی، قطر و کویت، شماری از تحلیلگران سیاسی و مراکز پژوهشی به این باورند که وجوه مالی این گروه از سایر منابع تمویل می گردد.
داعش از قاچاق نفت، آدم ربایی و دیگر فعالیت های تبهکارانه صدها میلیون دالر عاید برمی دارد
مایکل سمپل، استاد در پوهنتون کویین لندن، به این باور است که داعش پنج منبع عمدۀ مالی دارد.
آقای سمپل گفت: "منع اول، فروش تیل در ساحات زیر تسلط داعش است. دوم، قاچاق به شمول آثار انتیک. جمع آوری مالیات در ساحات تحت تصرف داعش. میلیون ها دالر از طریق اختطاف جمع آوری شده است. و بالاخره افراد خوشبین نسبت به داعش به خصوص در کشور های خلیج برای داعش کمک مالی می کند."
اما آقای سمپل می گوید که بیشترین عاید داعش را فروش تیل در بازار سیاه با قیمت ارزان تشکیل می دهد که روزانه دو میلیون دالر از آن به دست میاورد.
محسن میلانی، استاد روابط بین المللی در پوهنتون فلوریدا جنوبی، نیز می گوید که دزدی بانک ها توسط داعش در مناطقی از عراق، فروش آثار انتیک و مهم تر از همه، فروش تیل به صورت قاچاق از جمله منابع عمده تمویل مالی داعش است.
آقای میلانی گفت: " آنان پنجاه میلیون دالر نفت را در یک ماه از طرق غیر قانونی به فروش می رسانند."
آقای میلانی همچنین افزود که در پهلوی منابع نفتی، میلیون ها نفر در ساحات تحت کنترول داعش زندگی می کنند و با در نظر داشت ترس و رُعب که داعش در آن مناطق ایجاد کرده است، مردم ناچار اند برای این گروه مالیات پرداخت کنند.
علی نوری زاده، رئیس مرکز پژوهشی ایران و عرب مستقر در لندن، با تائید گفته های آقای سمپل و آقای میلانی می گوید که یکی از منابع مالی داعش، باج گیری از مال تجارتی از مناطق تحت تسلط داعش است.
آقای نوری زاده گفت: " داعش از طریق فروش نفت قاچاقی تمویل می گردد و حالا از وضع مالیات بالای کالا های تجارتی که از مناطق تحت تسلط داعش عبور می کند نیز تمویل می شود. همین حالا بسیاری از لاری های که از عراق وارد سوریه و اردون می شوند، مجبور اند هزاران دالر به داعش باج بدهند."
جلیل روشندل، استاد در پوهنتون کارولینای شرقی، با تائید سایر منابع تمویل مالی داعش، می گوید که داعش از طریق اختطاف شهروندان خارجی نیز عواید سر شار به دست میاورد.
نفت یکی از مهمترین منابع عایداتی داعش است
آقای روشندل گفت: " شهروندان کشور ها را گروگان می گیرند و بدون اینکه موضوع به مطبوعات نشر شود، آنان با کشور های که شهروندان شان گروگان گرفته شده اند تماس پنهانی می گیرند و میلیون ها دالر در مقابل رهایی گروگان ها به دست میاورند."
تلاش برای جلوگیری از منابع مالی داعش
در بیش از یک سال گذشته، ائتلاف به رهبری امریکا، مواضع داعش را در عراق و سوریه مورد حملات هوایی قرار داده است. در ماه های اخیر، روسیه نیز حملات هوایی بر ضد این گروه را در سوریه آغاز کرد.
اما به باور تحلیلگران، جامعه بین المللی اقدامات لازم را برای خشکانیدن منابع مالی داعش روی دست نگرفته است.
جلوگیری از تمویل مالی داعش تا چه حد ممکن است؟
آقای نوری زاده به این باور است که بخش های از تمویل مالی داعش ممکن است قطع و یا حد اقل کاهش یابد، زیرا سیستم بانکی جهان حتی سیستم حواله قابل کنترول می باشد.
اما آقای میلانی به این باور است که چنین کار ساده نیست، زیرا داعش یک سازمان است و نمی توان مثل یک دولت بالای آن تعزیرات وضع کرد.
قاچاق و فروش آثار تاریخی هم یکی از منابع عایداتی داعش محسوب می شود
مایکل سمپل، استاد در پوهنتون کویین لندن، نیز به این باور است که منابع مالی داعش می تواند کاهش یابد، ولی تقرب به صفر نخواهد کرد، زیرا میلیون ها دالر از طریق جمع آوری مالیات در ساحات تحت کنترول آن گروه به دست داعش میاید.
اخیراٌ دیوید کوهن، معاون وزارت مالیه امریکا در امور مبارزه بر ضد دهشت افگنی و استخبارات مالی، در بنیاد کارنگی برای صلح بین المللی گفت که به استثناه تمویل مالی از سوی حکومت های حامی دهشت افگنی، گروه داعش ممکن بیشترین تمویل مالی را به دست بیاورد و مقابله با آن گروه مستلزم زمان، تعهد و تشریک مساعی همه جانبه می باشد.
آقای کوهن همچنین گفته است که سه استراتیژی مرتبط با هم در مبارزه بر ضد داعش وجود دارد: اول، مختل کردن عواید مالی آن گروه. دوم، محدود کردن استفاده از منابع مالی داعش و بالاخره وضع تعزیرات بالای رهبران ارشد این گروه و مختل کردن فعالیت افرادیکه منابع مالی این گروه را تسهیل می کند.
اما اگر منابع مالی داعش از بین نرود و یا کاهش نیابد، چه اتفاق خواهد افتاد؟
آقای نوری زاده می گوید هرگاه جلو تمویل منابع مالی داعش گرفته نشود، مشکل که جهان از بابت داعش با آن مواجه است، "ده ها برابر" بیشتر خواهد شد.
آقای نوری زاده گفت: " این منابع اگر کور نشود، خطری که از سوی داعش متوجه جهان است، ده ها بار بزرگتر خواهد بود چون با هر حرکت داعش، افراد بیشتر با آن گروه می پیوندد."
تحلیگران به صورت عموم به این باورند که جامعه بین المللی در پهلوی عملیات نظامی بر ضد گروه داعش، تلاش کند تا منابع مالی این گروه را از بین ببرد. اما آنان تاکید می کنند که مبارزه بر ضد داعش و شکست قطعی آن گروه مستلزم اقدامات همه جانبه به شمول تدابیر لازم برای افراط زدایی، همآهنگی بیشتر میان کشور ها در مبارزه با این گروه و مهم تر از همه، خواست واقعی سیاسی است تا این گروه با شکست واقعی مواجه شود.