وضع محدودیت و سانسور فعالیت رسانهها در افغانستان توسط طالبان، کار خبرنگاری را تا حد زیادی تغییر داده است و اکثر رسانهها برای اطلاعرسانی از شبکههای اجتماعی استفاده میکنند.
با تشدید اعتراضات خیابانی زنان علیه تصمیم طالبان به مسدود نگه داشتن مکاتب دختران، رسانههای باقیمانده در افغانستان، نقش موثری در پوشش این اعتراضات داشتند، اما طالبان به بازداشت، لت و کوب و شکنجۀ خبرنگاران اقدام کردند، آنچه سبب شده بسیاری از خبرنگاران، به روشهای جدید خبرنگاری چون استفاده از شبکههای اجتماعی رو آورند.
دیدبان حقوق بشر در اوایل حاکمیت طالبان از آن گروه خواست تا زمینۀ فعالیت مصوون تمام خبرنگاران را در افغانستان فراهم کند اما طالبان ضمن بی اعتنایی به این خواست فرمان داد تا مجریان زن در تلویزیونها باید صورت شان را بپوشانند و برای این کار باید آنان از ماسک صورت استفاده کنند. رفته رفته، این محدودیت به خشونتهای فزیکی علیه خبرنگاران تبدیل شد.
تقی دریابی و نعمت الله نقدی خبرنگاران روزنامۀ اطلاعات روز دو نمونۀ قربانیان خشونت طالبان علیه رسانهها در ماه سپتمبر سال گذشته بودند. با تشدید تهدید طالبان بر رسانهها دفتر مرکزی این روزنامه از کابل به واشنگتن طی برنامه تخلیه منتقل شد و تا به حال از طریق آنلاین به نشرات خود حتا با مخاطبین بیشتر ادامه میدهند.
الیاس نواندیش، سردبیر روزنامۀ اطلاعات روز میگوید که سایر رسانههای داخلی افغانستان، خود را با خواستهای طالبان تطابق داده و حتا مطابق ترمینولژی وضع شدۀ طالبان نشرات میکنند.
او به صدای امریکا گفت: "اما ما این کار را نکرده ایم. ما هنوز از عباراتی که در گذشته در باره طالبان استفاده می کردیم، استفاده میکنیم. بنابراین یک محدودیتی را بر ما وضع کردند که بعضی وقتها ما جویای معلومات میشویم، میگویند ما به اطلاعات روز معلومات نمیدهیم. یا به تماس ما جواب نمیدهند."
سرپرست وزارت امر به معروف و نهی از منکر طالبان گفته است که رسانهها باید جلو آنچه را بگیرند که وی آن را "فرهنگ بیگانه" خواند.
زهرا جویا، بنیانگذار ومدیر مسوول رسانه "رخشانه" است که از سوی اتحادیه خبرنگاران شهر والنسیا در اسپانیا، جایزۀ آزادی بیان را دریافت کرد. او از سوی مجلۀ تایم به عنوان یکی از ۱۲ زن سال ۲۰۲۲ نیز انتخاب شد.
گزارشهای تحقیقی زهرا جویا در بارۀ وضعیت زنان و مسایل حقوقبشری در افغانستان او را مجبور به ترک وطنش کرد و حالا در لندن پناه برده است. او همچنان رخشانه را با اطلاع رسانی به دو زبان انگلیسی و دری فعال نگه داشته است.
خانم جویا به صدای امریکا گفت: "طالبان یک تعداد افراد را به حیث سخنگوی یک بخش گماشته است که متاسفانه آنها سیاست شان بسیار روشن است. با رسانههای آزاد و رسانه هایی که در قصه افغانستان دخیل باشند و به شکل حرفهای و کار خبرنگاری مطابق اصل بی طرفانه کار کند با آنها همکاری نمی کنند. دلیل آن است که میگویند شما باید سیاست ما را قبول کنید و گروه طالبان نگویید، حکومت طالبان بگویید. و نظارت های عجیب و غریب اطلاعاتی بر نشرات میشود که محدودیت را ایجاد کرده است."
زهرا جویا می گوید که اگرچه منابع فراوان مردمی را در داخل افغاستان برای تایید خبرشان دارند اما این رسانه اطلاع رسانی خود را از طریق وبسایت و شریک ساختن آن در صفحات شبکههای اجتماعی مثل فیسبوک و تویتر نشر میکند.
صدای امریکا تلاش کرد تا با شماری از رسانههای فعال در داخل افغانستان در مورد این محدودیتهای طالبان صحبت کند و آزادی عمل آنان را جویا شود. یک تن از مسوولین این رسانه ها گفت، نشرات آنها در مقایسه با حکومت پیشین افغانستان با محدودیتهای فراوان روبرو است. او به دلیل ملاحظات امنیتی برای خبرنگاران از ذکر نام رسانه و نام خودش خودداری کرد.
در خلال این محدودیتهای طالبان بر رسانهها، در آستانۀ یک سالگی سلطۀ طالبان بر افغانستان، دو تن از خبرنگاران پیشین افغان که از چهرههای شناخته شدۀ مطبوعات افغانستان به شمار میروند، در ابتکاری تلویزیون دیجیتلی "آمو" را در واشنگتن دی سی راه اندازی کرده اند.
سمیع مهدی، مدیر مسوول تلویزیون آمو به صدای امریکا گفت: "رسانه ها در داخل افغانستان متاسفانه زیر سانسور و فشار شدید اداره طالبان است ما خبرنگارانی که ناگزیر شدیم متاسفانه از افغانستان بیرون شویم، فکر می کردیم که این رسالت ما است تا به کار خود ادامه بدهیم و مردم افغانستان را با اخبار و اطلاعات موثر آگاه بسازیم."
با آغاز حاکمیت مجدد طالبان، بیشتر از ۳۰۰ رسانه در افغانستان فعالیت خود را متوقف کرده و صدها خبرنگار کشور را از بیم تهدید طالبان ترک کردند که به گفته سمیع مهدی، اطلاع رسانی از طریق شبکههای اجتماعی تنها گزینه برای مردم برای دسترسی به اطلاعات دقیق تبدیل شده است.
سمیع مهدی افزود: "تلویزیون آمو هم رسانههای اجتماعی و پلتفورمهای آنلاین را به عنوان اولین گام خود در جهت نشرات خود انتخاب کرده است اما امروز صفحات وبسایت داریم، فیسبوک داریم تویتر و انستاگرام داریم، یوتیوب داریم و سایر صفحات در شبکه اجتماعی که در اختیار مردم است."
بر اساس اعلامیۀ دیدبان حقوق بشر، فرماندهان و جنگجویان گروه طالبان از دیر زمان به این سو، فعالان رسانهای را تهدید، آزار و اذیت کرده اند و جنگجویان این گروه، ژونالستان و سایر کارمندان رسانهای را به طور هدفمند کشته اند.