دورنمای صلح افغانستان و سوال‌هایی که بی‌جواب مانده

پس از آغاز گفتوگو ها میان ایالات متحده و گروه طالبان در اکتوبر ۲۰۱۸، پیشرفت احتمالی این گفت‌وگو ها توام با اظهارات متفاوت دو طرف بوده است.

در این مدت، نمایندگان گروه طالبان در چندین مورد گفته اند که طرف امریکا یکی از مهم ترین شرایط این گروه—یعنی خروج کامل قوای بین المللی از افغانستان—را پذیرفته است. اما بر عکس، ائتلاف به رهبری ایالات متحده به شمول منشی عمومی ناتو گفته است که حضور نظامی این پیمان بستگی به وضعیت در افغانستان دارد.

با وجود این اظهارات ضد و نقیض، وزیر خارجۀ امریکا در جریان یک سفر اعلام ناشده به کابل روز سه شنبه ابراز امیدواری کرد که توافق با گروه طالبان قبل از اول سپتمبر سال جاری نهایی شود.

آقای پمپیو گفت: "باوجودیکه در گفت‌‌وگو با طالبان واضح ساخته ایم که آماده ایم قوای خود را (از افغانستان) بیرون کنیم، می‌خواهم وضاحت بدهم که تا حال روی هیچ جدول زمانی برای این کار توافق نکرده ایم."

اما اگر توافقی میان ایالات متحده و طالبان نهایی شود، نقش طالبان در قدرت چگونه خواهد بود و آیا قوای بین المللی به خصوص نیرو های امریکایی، افغانستان را ترک خواهند کرد؟

جدی شدن گفت‌وگو ها با گروه طالبان روزنۀ امید را برای صلح افغانستان به وجود آورده است، اما در عین حال، نگرانی های جدی نیز وجود دارد که اگر گروه طالبان در قدرت سیاسی شریک شود و یا قدرت سیاسی را دوباره به دست بگیرد، احتمال دارد ارزش های دموکراتیکی که در ۱۸ سال گذشته مردم افغانستان به آن دست یافته اند، از دست برود.

این نگرانی را می توان در سخنان روز چهارشنبه کریم خلیلی، رئیس عالی شورای صلح افغانستان به وضاحت شنید.

آقای خلیلی گفت: "باید تحریک طالبان درک کنند که برای نسل جدید افغانستان به هیچ وجه، امارت اسلامی یک نظام و حکومت پاسخگو نیست و قابل قبول هم نیست."

آقای خلیلی گفت که وزیر خارجۀ امریکا برایش گفته است که "صلح در سایۀ امارت اسلامی {طالبان}، صلح نیست، تسلیم شدن طرف به یک طرف است."

او علاوه کرد که اگر حکومت افغانستان خواهان تسلیم شدن به طالبان باشند، در این صورت نیز صلح تامین شده نمی‌تواند.

اما آیا تغییری در افکار طالبان به وجود آمده است و یا این گروه هنوز هم به فکر برگشت امارات اسلامی است که ۱۸ سال قبل از قدرت رانده شد؟

سید اسحاق گیلانی، عضو پیشین ولسی جرگه و رهبر نهضت همبستگی ملی افغانستان به این باور است که طالبان امروز، طالبان ۱۸ سال گذشته نیست؛ اما او تاکید می کند که نه طرز تفکر طالبانی در افغانستان کارا است و نه تطبیق "تفکر بسیار شدید غربی."

آقای گیلانی گفت: "نه فکر طالبان و نه فکر بسیار شدید غربی که ما گاه گاهی از حد و اندازۀ خود بیرون می شویم و از هر مملکت دموکرات کرده دموکرات تر می شویم..."

وی می گوید که در ملاقات هایی که با شماری از نمایندگان طالبان در مسکو و دوحه داشته، به این نتیجه رسیده است که گروه طالبان آماده است تا به یکی از جنجال بر انگیزی ترین مسایل افغانستان که حقوق زنان است، احترام قایل شود.

آقای گیلانی می گوید که نهادینه ساختن ارزش های دموکراتیک در جامعه‌ای مانند افغانستان مستلزم تمرین و زمان است که نمی تواند در مدت زمان کوتاه به دست بیاید.

اما تابش فروغ، تحلیلگر سیاسی و نویسندۀ روزنامۀ اندیپندنت فارسی مستقر در ایالات متحده، می گوید که به باور او، باوجود تحولات ۱۸ سال پسین که افغانستان شاهد آن بوده است، تغییری در طرز دید و رفتار طالبان به وجود نیامده است.

آقای فروغ افزود: "طالبان آنطوری که ادعا می کنند، متاسفانه عمل نمی کنند. بیشتر {طالبان} شبیه واعظان اند که به قول حضرت حافظ، چون به خلوت می روند، آن کار دیگر می کنند."

اما آیا در عمل طرز فکر طالبان تغییر کرده است یا خیر؟ از آخرین تهدید این گروه به رسانه های افغانستان چنین بر میاید که توسل به خشونت هنوز هم از روش های این گروه برای نیل به اهداف اش است.

طالبان با نشر اعلامیه‌یی روز دوشنبه، ۲۴ جون، به رسانه‌های افغانستان هشدار دادندکه اگر پخش اعلانات تجارتی بر "ضد این گروه" تا یک هفته دیگر از طریق این رسانه‌ها متوقف نشود، این رسانه‌ها مورد "هدف نظامی" قرار خواهند گرفت.

این گروه همچنان هشدار داده که در صورت ادامه نشر این اعلانات، مراکز خبرنگاران و کارمندان این رسانه‌ها را هدف حمله قرار خواهند داد و آنان "هیچ مصوونیتی" نخواهند داشت.

صرف نظر از اینکه گفت‌وگو ها میان مقام های امریکایی با گروه طالبان موجب صلح خواهد شد یا خیر، نگرانی عمده میان شماری از شهروندان افغانستان این است که واشنگتن تنها به فکر خروج از افغانستان است، چیزی که به باور شماری از مردم، می تواند بار دیگر موجب جنگ های خونین داخلی شود.

اما آقای پمپیو در جریان سفرش به کابل، به این نگرانی تا اندازه‌ای پاسخ داد و گفت: "با همه رویداد های که در حال حاضر در جهان رخ می دهد، برخی اوقات {شاید} به سادگی تعهد امریکا برای افغانستان فراموش شود. اما جهان باید بداند که ادارۀ ترمپ و مردم امریکا افغانستان را فراموش نکرده اند."

باوجود خوشبینی های نسبی نسبت به تغییر افکار طالبان، شماری از تحلیلگران سیاسی به این باور اند که این گروه روش اصلی کار خود را کنار نگذاشته است. آنها باور دارند که رهبران طالبان تصور می‌کنند که امریکا برای خروج از افغانستان عجله دارد و نیز اینکه حکومت افغانستان نتوانسته اجماع ملی را برای مصالحه به وجود بیاورد. به همین دلایل، شماری از آگاهان امور می‌گویند که طالبان با استفاده از فضای ایجاد شده، در انتظار فرصتی برای بازگشت به قدرت اند.