آیا افغانستان که دیگر اولویت ایالات متحده نیست، مشکل آسیای مرکزی تلقی می‌شود؟

کشور های همسایه افغانستان در آسیای مرکزی امیدوارند که امریکا بر تعهدات خود در نشست گروه C5+1 در ماه سپتمبر، عمل کند و نقش خود را در ارایه کمک های بشردوستانه بیشتر به مردم افغانستان، تسهیل گسترش تجارت و مبارزه با تهدیدات تروریزم برخاسته از افغانستان، در این منطقه گسترش دهد.

مقاماتی در صحبت با صدای امریکا پیشنهاد کردند که کمک‌های بیشتری می‌تواند از طریق اوزبیکستان به افغانستان ارسال شود و علاوه بر آن، واشنگتن می‌تواند کمک نظامی بیشتری به کشورهای آسیای مرکزی فراهم کند و به طور محسوس، از طرح های آنها برای اتصال منطقه حمایت نماید.

در حالیکه تاکنون هیچ کشوری حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته است، کشورهای آسیای مرکزی بر اساس منافع مشترک، مانند امنیت، تجارت و تشریک آب، با طالبان در تماس اند. اوزبیکستان، که روابط سیاسی و اقتصادی گسترده یی با کابل دارد، غرب و جامعه جهانی را تشویق می‌کند که افغانستان را منزوی نسازند.

با گذشت حدود سه سال از زمان خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، مقامات امریکایی تاکید می‌کنند که آنها افغانستان را رها نکرده اند و به تلاش‌ها و رایزنی‌های مداوم با همتایان در آسیای مرکزی اشاره می‌کنند. اما آنها اذعان می‌کنند که اولویت های واشنگتن به سمت موضوعات دیگری مانند جنگ روسیه علیه اوکراین تغییر کرده است.

دیوید سیدنی، دپلومات پیشین و معاون سابق دستیار وزیر دفاع ایالات متحده در امور افغانستان، پاکستان و آسیای مرکزی، می‌گوید: "برای ایالات متحده بین یک یا دو دهه طول می‌کشد تا از این واقعیت که ما جنگ را باختیم، بهبود یابد." او به صدای امریکا گفت که " ۲۰ سال را در برگرفت تا ما توانستیم به شیوه یی سازنده با ویتنام رابطه برقرار کنیم".

اسکات وردان، رییس برنامه‌های افغانستان و آسیای مرکزی در انستتیوت صلح ایالات متحده، بر این باوراست که حکومت های آسیای مرکزی، تاثیرگذاری واشنگتن را بیش از حد ارزیابی می‌کنند.

او در مصاحبه با صدای امریکا گفت: "موضوعات زیادی در جهان وجود دارد که باید به طور همزمان به آن پرداخت. آنها (ایالات متحده) در حال تعادل تاثیرگذاری خود بر موضوعاتی هستند که قابل مدیریت و ممکن قابل دستیابی باشد، نه در مقابل موضوعاتی مانند حقوق زنان که فکر می‌کنم حکومت (طالبان) به شدت به آن اهمیت می‌دهد".

وردان افزود: "این وضعیت دشوار است. به نظر من، شما نباید کمک های بشردوستانه را مشروط کنید. هر گونه تحریم اقتصادی به افغان هایی که ما می خواهیم از آنها حمایت کنیم، آسیب می‌رساند. این تعادل دشوار است، من فکر نمی‌کنم که ابزار یا اهرم اضافی آشکاری وجود داشته باشد تا استفاده کرد..."

برخی از کشورهای غربی بشمول ایالات متحده، برنامه‌های کمک‌های بشردوستانه را از طریق سازمان‌های همکار که با گذر کردن از مقامات طالبان مستقیماً این کمک ها را به غیرنظامیان افغان می‌رسانند، کار می‌کنند.

بر اساس گزارش اداره انکشاف بین المللی ایالات متحده (USAID)، ایالات متحده نزدیک به ۸۱ میلیون دالر کمک بشردوستانه را به افغانستان در سال مالی ۲۰۲۴ ارایه کرده است و از ماه اگست سال ۲۰۲۱ تاکنون بیش از دو میلیارد دالر کمک مالی را برای افغانستان فراهم کرده که شامل یک و نیم میلیارد دالر کمک از بخش امداد بشری این اداره و ۵۵۰ میلیون دالر کمک از سوی اداره جمعیت، پناهجویان و مهاجرت وزارت امور خارجه ایالات متحده می‌گردد.

اداره انکشاف بین المللی ایالات متحده می‌گوید که "این کمک که از طریق شرکای بین‌المللی در محل ارایه می‌شود، نیازمندی‌های آسیب ‌پذیرترین افراد را از طریق فراهم آوری مواد غذایی و حمایت نقدی، تغذیه، مراقبت‌های صحی، حفاظت از زنان و کودکان و بازده زراعتی برای حمایت از افغان‌ها در برطرف سازی نیازمندی های فوری غذایی شان، تامین می‌کند".

وردان مانند سیدنی پیشنهاد می‌کند که باید واقع بین بود. او می‌گوید: "فرصت کافی برای ایالات متحده و سایر شرکای بین‌المللی وجود دارد که هر زمانیکه بخواهند، با طالبان صحبت کنند".

او افزود: "همه اینها بخشی از یک گفتگوی جهانی بسیار دشوار می‌باشد".

اما فردریک استار، رییس انستتیوت آسیای مرکزی و قفقاز، که روی ترویج برای روابط نزدیکتر در منطقه شناخته شده است، می‌گوید که به افغانستان در حال حاضر "کاملا بی اعتنایی" شده است.

استار تاکید می‌کند که افغانستان برای یکپارچگی و ثبات منطقه‌، دو هدفی که ایالات متحده مدتهاست متعهد به حمایت از آن شده است، حیاتی می‌باشد.

سیدنی گفت که اکثر مردم، چه در واشنگتن یا دیگر پایتخت های غربی، "نمیخواهند در مورد افغانستان صحبت کنند".

این کارشناسان، هفته گذشته در صحبت در شورای سیاست خارجی امریکا تاکید کردند که دو دهه مشارکت امریکا در افغانستان باعث شد که این کشور نوعی مسولیت فراتر از وضع موجود را نسبت به افغانستان داشته باشد.

استار، گام هایی را که قزاقستان، ترکمنستان و اوزبیکستان در قبال افغانستان، به ویژه در مورد تجارت، تامین انرژی و منابع آب، برداشته اند، تایید می‌کند.

اما ناظرین دیگر در مورد تنش بین طالبان و تاجیکستان که رسماً از جبهه مقاومت ملی حمایت می‌کند، هشدار می‌دهند. این جنبش، ایتلافی مسلح از نیروهای ضد طالبان و وفادار به رژیم سابق افغانستان است که حملات چریکی را در افغانستان انجام می دهد. دوشنبه به میزبانی سفیر حکومت سابق افغانستان نیز ادامه داده است.

وردان چند علایق و اهداف کلیدی را برای واشنگتن مشخص کرد که بیشتر آنها با منافع منطقه همسو می‌باشد. اولین و مهمترین هدف، مبارزه با تروریزم است که تضمین می‌کند که از خاک افغانستان هرگز حمله یی به ایالات متحده یا متحدانش صورت نگیرد.

سایر موارد شامل مذاکرات روی گروگان های امریکایی، پروسه تخلیه افغان‌هایی که ایالات متحده وعده کمک را به آنها پس از خروج داد، حقوق زنان و حقوق بشر، کمک های بشر دوستانه و انکشاف اقتصادی می‌شود.

وردان اضافه کرد که انتزاعی ترین علایق در این محاسبه "تلاش برای حفظ اجماع دپلوماتیک بین المللی در مورد شرایط و انتظارات گسترده یی است که ما از طالبان داریم، که در ختم بازی شامل جامعه‌ای همه شمولی می‌شود که تهدیدی برای خود، برای همسایگان و علایق ایالات متحده نباشد".

او گفت که "خارق العاده است که هیچ کشوری در جهان طالبان را به رسمیت نشناخته است" وی اضافه کرد که او تفاوتی را در میان تاکید متحدان غربی بر حقوق بشر و حقوق زنان و نگرانی های اقتصادی و امنیتی کشورهای همسایه می‌بیند.

وردان بر این نظر است که ایالات متحده سیاست "تعامل خاموش" را در بخش امداد بشری و مبارزه با تروریزم دنبال می‌کند. در عین حال، موضع قاطعانه یی را در بخش عدم به رسمیت شناختن حکومت طالبان و عدم مشروعیت بخشیدن به آنها را دارد.

وردان که شاهد انکشاف یک خلا در میان کشور ها در برخورد با طالبان است، می‌پرسد که "آیا این دوگانگی می‌تواند با گذشت زمان، باقی بماند؟" در حالیکه کشورهای منطقه به مرور زمان تعامل با طالبان در افغانستان را افزایش خواهند داد تا به منافع اقتصادی و امنیتی خود دست یابند. او می‌گوید که "آنها، طالبان را دوست ندارند ولی حس می‌کنند که صحبت کردن با آنها بهتر از صحبت نکردن است".

صرف نظر از اینکه در ماه جنوری سال آینده، چه کسی در قصر سفید ساکن خواهد شد، وردان تردید دارد که توجه ایالات متحده به سمت افغانستان افزایش یابد مگر اینکه یک "بحران حاد" رونما گردد.

او گفت که جمهوریخواهان "اجبار را به شمولیت در قبال رژیم های که ما با آنها مشترکات زیادی نداریم، ترجیح میدهند. بنا، یک گزینه بالقوه برای یک معامله بزرگ وجود دارد، اما من فکر می کنم که احتمال حمایت از مخالفان مسلح افزایش می یابد."

سمیع مهدی، خبرنگار افغان مقیم ایالات متحده، که تلویزیون آمو را درایالت ویرجینیا اداره میکند، می‌گوید که طالبان دارای روابط نزدیک با دشمنان امریکا مانند ایران، روسیه و چین هستند. او استدلال می‌کند که کمک های ایالات متحده حداقل نتایج را به همراه داشته و طالبان، همانند دهه ۱۹۹۰ ، افراط گرا و خطرناک هستند. مهدی، بازنگری کامل پالسی ایالات متحده به سمت افغانستان را توصیه می‌کند.

او در نشست شورای سیاست خارجی امریکا گفت که " به مکالمات و شفافیت بیشتر در مورد افغانستان نیاز است چرا که ما چیز زیادی از حکومت ایالات متحده در مورد افغانستان نمی‌شنویم".

این گزارش توسط نوبهار ایمامووف، خبرنگار سرویس خبری اوزبیک صدای امریکا، نوشته شده است.