با آغاز روند خروج کامل قوای امریکایی و ناتو از افغانستان، قوای حکومتی و گروه طالبان دو تکتیک را پیش گرفته اند: تشدید جنگ و ادامه مذاکرات، اما برخی تحلیلگران استدلال می کنند که تکتیک نخست -یعنی تشدید جنگ- به مراتب جدی تر از تکتیک دومی است.
دور نخست مذاکرات که میان هیات حکومت افغانستان تحت رهبری عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه ملی افغانستان، به تاریخ هفدهم جولای سال ۲۰۲۱ میلادی در دوحه، پایتخت قطر، صورت گرفت، بدون کدام نتیجه ملموسی خاتمه یافت. یگانه دست آورد این مذاکرات، توافق بر ادامه مذاکرت بود و بس.
در سه هفته پس از دور نخست مذاکرات صلح، حال گروه طالبان در میدان جنگ دست بالا پیدا کرده است--حد اقل از لحاظ تصرف ولسوالی‌های بیشتر و حتا مراکز برخی ولایت‌ها.
با در نظر داشت وضعیت جنگی که ظاهرا طالبان خود را پیشتاز می دانند، شماری از تحلیلگران سیاسی و نظامی به این باوراند که مذاکرات جاری در دوحه نتایجی را در پی نخواهد داشت که موجب کاهش خشونت ها شود.
جاوید کوهستانی، تحلیلگر سیاسی و امنیتی مستقر در افغانستان، در مصاحبه‌ای با صدای امریکا گفت که مذاکرات جاری فقط در صورتی موثر واقع خواهد شد که فشار امریکا را با خود داشته باشد.
آقای کوهستانی گفت: "اگر ایالات متحده فشار لازم را بر قطر، سایر کشورهای حامی طالبان و جریان طالبان به وجود نیاورد و ضرب الاجل تعیین نکند، فکر نمی‌کنم که طالبان به راحتی از طریق گفت و گو و دپلوماسی آتش بس را قبول کنند و خشونت را متوقف کنند، چون در حالت پیشروی استند."
آقای کوهستانی همچنین گفت که حملات طیاره های بی-۵۲ ایالات بر مواضع گروه طالبان نشان می‌دهد که امریکا مایل بر آوردن فشار بر این گروه است.
مقامات امریکایی تایید کرده اند که اردوی امریکا طیاره‌های جنگی ای‌سی-۱۳۰، ام‌کیو-۹، طیاره‌های بی سرنشین ریپر و بم‌افگن‌های بی-۵۲ و اف۱۸ را برای هدف قرار دادن گروه طالبان و تقویت نیروهای امنیتی افغان به منطقه اعزام کرده است.
علاوه بر آن، به باور آقای کوهستانی، نمایندگان گروه طالبان در قطر از صلاحیت لازم برای تصمیم گیری در مذاکرات برخوردار نیستد، زیرا شواری فرماندهان نظامی طالبان به نمایندگان خود در دوحه ارزش لازم را قایل نیستند. هرچند به گفتۀ آقای کوهستانی، نمایندگان طالبان در قطر نمی‌خواهند به ضعف خود در داخل صفوف جنگی اعتراف کنند.
ادریس رحمانی، تحلیلگر سیاسی مستقر در امریکا نیز می‌گوید که با در نظر داشت پیشروی گروه طالبان در سراسر افغانستان، مذاکرات کنونی صلح نتیجه موثری را در پی نخواهد داشت.
آقای رحمانی در مصاحبه با صدای امریکا گفت: "مذاکرات طالبان تا وقتیکه [آن گروه] در میدان جنگ با بن بست بر نخورد، به احتمال قوی نتیجه نخواهد داد."
این تحلیلگر سیاسی استدلال می کند که گروه طالبان زمانی به مذاکرات جدی تن خواهد داد که حکومت افغانستان قادر به جلوگیری از پیشروی آنان در میدان نبرد شود و این گروه به این نتیجه برسد که دیگر توان پیشروی را ندارد.
موقف طالبان در گفتار و عمل
طالبان بار ها ادعا کرده اند که خواهان راه حل سیاسی منازعه افغانستان استند، اما در عمل، این گروه حملات خود را به گونۀ بی سابقه در سه ماه گذشته افزایش داده است. این گروه در این مدت ده ها ولسوالی و حتا مراکز چندین ولایت را تسخیر کرده است، متهم به کشتار غیر نظامی و تخریب زیر ساختار ها شده است و این خشونت ها هنوز هم با شدت تمام ادامه دارد.
برخی تحلیلگران سیاسی به این باوراند که با خروج قوای امریکا و ناتو از افغانستان، گروه طالبان که خود را پیروز جنگ می داند، تلاش دارد تا امارت از دست رفته خود را با تعبیر سختگیرانه‌ای که از اسلام دارد، دو باره اعاده کند.
اما این طرز تفکر طالبان که برنده جنگ استند، چه پیامدی را در سطح ملی و بین المللی در قبال خواهد داشت؟
چگونگی واکنش امریکا
موقف ایالات متحده و متحدین اش در مقابل این رویکرد گروه طالبان واضح بیان شده است.
در آخرین مورد، ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجه امریکا، ناوقت سه شنبه دهم آگست (۱۹ اسد) به خبرنگاران گفت که حکومت آیندۀ افغانستان باید از طریق تفاهم سیاسی ایجاد شود و دارای پنج ویژگی باشد.
آقای پرایس گفت: "نخست، حکومت [آینده افغانستان]باید همه شمول باشد. دوم، حقوق همه افغان ها به شمول زنان و اقلیت احترام شود. سوم، مردم افغانستان باید در انتخاب رهبران شان نظر داشته باشند. چهارم، ایالات متحده، متحدین و شرکای اش از قلمرو افغانستان مورد تهدید قرار نگیرند. و پنجم، [حکومت آینده افغانستان] بر تعهدات خود در عرصه قوانین بین المللی و قوانین بشردوستانه بین المللی احترام بگذارد. ما این معیارها را برای طالبان بسیار روشن بیان کرده ایم."
چنین حکومت، به گفته آقای پرایس، نه تنها موجب خواهد شد تا امریکا و متحدین اش حکومت آینده افغانستان را به رسمیت بشاسند، بلکه کمک خود را نیز برای آن فراهم خواهد کرد.
اما سخنگوی وزارت خارجه امریکا هشدار داد که اگر حکومت آینده افغانستان همه این پنج معیار را رعایت نکند، امریکا و متحدین اش نه تنها حکومت آینده افغانستان به رسمیت نخواهد شناخت، بلکه به چنین حکومت کمک نیز فراهم نخواهند کرد.
قبل بر این زلمی خلیلزاد نمایندهٔ ویژه وزارت خارجه ایالات متحده برای روند مصالحهٔ افغانستان نیز در عین روز به گروه طالبان هشدار داد که گرفتن قدرت به زور، انزوای جهانی این گروه را حتمی می‌سازد.
با وجود این تهدید ایالات متحده و متحدین اروپایی امریکا، اگر گروه طالبان بخواهد با زور و خشونت قدرت را در افغانستان به دست بگیرد، آیا جنگ در این کشور پایان خواهد یافت؟
آقای کوهستانی در این مورد گفت: "فکر می‌کنم که به هیچ وجه کنترول مسلحانه تمام افغانستان به معنای پایان جنگ نیست."
او با اشاره بر اینکه گروه‌های مقاومت مردمی در برخی ولسوالی‌ها و ولایات افغانستان در حال شکل گیری است، افزود که طالبان طرحی برای حکومتداری و ارایه خدمات ندارند و آنان قادر نخواهند شد تا تنها با "زور سر نیزه " بالای مردم حاکمیت کنند.
ادریس رحمانی نیز به این باور است که اگر طالبان بخواهند با زور قدرت را در افغانستان به دست بگیرد و پالیسی آنان به گونه‌ای باشد که منافع کشورهای همسایه را تهدید کند، کشورهای همسایه افغانستان دست به کار خواهند شد و جناح‌های ضد طالبانی را از لحاظ مالی و نظامی کمک خواهند کرد و در نتیجه جنگ فرسایشی در آن کشور ادامه خواهد یافت.
آقای کوهستانی به این باور است که اگر گروه طالبان قادر شود با اعمال زور افغانستان را تسخیر کند و ایالات متحده بر تعهد خود که در کنفرانس بین المللی داده است، عمل نکند و افغانستان را به همسایه اش رها کند "یقینا فاجعه بسیار بزرگی انسانی را شاهد خواهد بودیم، افغانستان بار دیگر به مرکز تروریزم و بنیادگرایی جهانی مبدل خواهد شد و گروه‌های متعدد تروریستی دنیا به افغانستان بر خواهند گشت."
