پرهیز از اشتباه گذشته یا تبعیت از چین- چرا پاکستان طالبان را به رسمیت نمی‌شناسد؟

نزدیک به یک‌سال از فروپاشی نظام قبلی افغانستان و تسلط مجدد طالبان بر افغانستان می‌گذرد. در آستانۀ یک‌ساله‌گی سلطۀ طالبان بر افغانستان، هنوز هیچ کشوری ادارهٔ سرپرست این گروه را به رسمیت نشناخته‌است.

در میان عموم کشورهای حامی طالب، حمایت و پشتیبانی پاکستان از گروه طالبان همیشه از سوی مقامات ارشد حکومت قبلی و تحلیلگران، شایع و مطرح گفت‌وگوها بوده‌ و این کشور متهم به پناه دادن، تمویل و تجهیز و آموزش جنگجویان طالب بود.

اما برخلاف حدس و گمان ها که پاکستان مانند سلطهٔ نخست طالبان،‌ حاکمیت مجدد این گروه را بر رسمیت خواهد شناخت،‌ اسلام آباد تا حال از چنین اقدام اجتناب کرده است.

شماری از تحلیلگران بر این عقیده‌اند که پاکستان نمی‌خواهد با تکرار اشتباه دهۀ ۱۹۹۰ میلادی به "انزوای بین المللی" برود.

شکیب انصاری، تحلیلگر سیاسی-امنیتی، فکر می‌کند که دو عامل عمده در تعلل پاکستان مبنی بر به رسمیت شناختن ادارهٔ طالبان وجود دارد. نخست،‌ گرفتاری‌های اقتصادی و سیاسی-امنیتی در سیاست داخلی و دوم، دنباله‌روی پاکستان از چین در سیاست خارجی.

این کارشناس سیاسی و امنیتی تصریح می‌کند که در گذشته تحریک طالبان پاکستان (TTP) از سوی حکومت افغانستان مورد حمایت بود. به گفته‌ٔ انصاری، حکومت پاکستان در همآهنگی با گروه طالبان، تازه اندکی توانایی تسلط بر تحریک طالبان پاکستانی را یافته است.

او خاطر نشان می‌سازد که اگر پاکستان گروه طالبان را به رسمیت بشناسد، مهار کنترول معترضان داخلی را از دست خواهد داد.

از سوی دیگر به عقیده‌ٔ این کار شناس، چین به عنوان حامی سرسخت پاکستان، نمی‌خواهد اسلام آباد طالبان را به رسمیت بشناسد.

انصاری به صدای امریکا گفت:"امریکا به ‌دلیل علاقمند ساختن چین به مسلۀ افغانستان، پایگاه‌های نظامی خود را از افغانستان برچید تا چین را غیر مستقیم درگیر جنگ منطقه‌ای بسازد و خودش موج سواری کند. این مساله برای چین نیز هویدا گردیده است. بنابراین، چین که حامی سرسخت پاکستان است، علاقمند نمی‌باشد که این گروه از طرف پاکستان به ‌رسمیت شناخته شود تا زمانی که چین بخواهد."

این درحالی است که چین پس از خروج نیروهای نظامی ایالات متحدۀ امریکا و فروپاشی حکومت قبلی، سفارتش را در کابل باز نگهداشته و ظاهراََ تمایل ویژه‌ به برقراری روابط دوستانه با افغانستان تحت حاکمیت طالبان دارد.

در تازه‌ترین مورد، معاون سخنگوی وزارت خارجۀ طالبان در پیامی به رسانه‌ها خبر داده‌ است که چین در هفتۀ نخست ماه اگست روند صدور ویزا به شهروندان افغانستان از سر می‌گیرد.

اما، اکرام اندیشمند، نویسنده و تحلیلگر سیاسی، بر این باور است که پاکستان نمی‌خواهد اشتباه دهۀ ۱۹۹۰ میلادی را به تنهایی تکرار کند. او می‌گوید:" عربستان سعودی و امارات متحدۀ عربی به تبعیت از پاکستان طالبان را به رسمیت شناخته بودند. در واقع پاکستان تنها منزوی ماند."

به باور اندیشمند، غیرقابل کنترول و پیش بینی بودن طالبان در دهۀ ۱۹۹۰ میلادی برای پاکستان درد سرساز بود. بنابر این، حالا اسلام آباد نمی‌خواهد مرتکب تکرار اشتباه شود.

چندی قبل عاصم افتخار، سخنگوی وزارت خارجۀ پاکستان، در یک نشست خبری در پاسخ به این سوال که آیا پاکستان حکومت طالبان را به رسمیت می‌شناسد، گفت:"ما فکر می‌کنیم بهترین کار این است که -به رسمیت شناسی طالبان- را از طریق یک رویکرد منطقه‌ای و توافقی انجام دهیم."

اندیشمند هم‌چنان می‌افزاید که اتحاد و انسجام گروه طالبان در دراز مدت برای پاکستان جای نگرانی است. او به صدای امریکا گفت: "پاکستان، یک دست بودن حکومت طالبان را برای خود زیانبار تقلی می‌کند."

این تحلیلگر علاوه می‌کند که هرچند پاکستان طالبان را در جنگ علیۀ امریکا حمایت کرد، از قدرت گیری این گروه در افغانستان احساس خطر می‌کند. به عقیده این کارشناس، عدم پذیرش خط دیورند از سوی طالبان و خطر تقویت گروه های جدایی طلب و تحریک طالبان پاکستانی از سوی طالبان افغانستان از عمده‌ترین نگرانی‌های اسلام آباد پس از رسمیت یابی حکومت طالبان می‌باشد.

اما فواد پویا، حقوقدان و کارشناس روابط بین اللملی، بر این باوراست که تعلل کشورهای حامی طالبان در امر به رسمیت شناسی این گروه وابسته به شرایطی است که از سوی کشورهای غربی به ویژه ایالات متحدۀ امریکا بر طالبان وضع شده است.

این کارشناس می‌گوید: "شناسایی دولت‌ها یا حکومت‌ها یک امر سیاسی است، نه حقوقی. ولی نتایج حقوقی در پی دارد."

او اضافه می‌کند باوجودی که پاکستان و چند کشور دیگر عملاََ سفارت‌خانه‌های شان را در افغانستان فعال نگهداشته اند و نماینده‌های طالبان را نیز پذیرفتند،‌ می‌دانند که مخالفت کشورهای غربی و ایالات متحدۀ امریکا طالبان را به انزوا می‌برد.

پویا به صدای امریکا گفت: "برای اینکه بار دیگر استراتیژی پاکستان در افغانستان به شکست مواجه نشود، پاکستان نه‌تنها به عنوان لابی طالب نقش بازی می‌کند، بلکه نقش میانجی میان طالبان و ‌کشورهای غربی را نیز دارد. هدف نهایی پاکستان این است که می‌خواهد در فرجام امریکا و کشورهای غربی در مورد افغانستان به نتایجی برسند که بتوانند باهم همکاری کنند."

تشکیل حکومت همه‌شمول و فراگیر، احترام به حقوق بشر، به ویژه حق کار و آموزش زنان و دختران، احترام به آزادی‌های مدنی، به شمول حق آزادی بیان و قطع روابط با گروه‌های دهشت افگن از خواست‌های عمدۀ ایالات متحده و غرب از طالبان است.

شماری از کشورها مانند چین، روسیه، ایران، اوزبیکستان و پاکستان پس از تسلط مجدد طالبان بر افغانستان، سفارت های شان را در این کشور فعال نگهداشته‌ و هم‌چنان نمایندگان طالبان را در سفارت خانه‌های افغانستان پذیرفتند.

در دهۀ ۱۹۹۰ میلادی پاکستان، عربستان سعودی و امارات متحدۀ عربی تنها کشورهایی بودند که طالبان را به رسمیت شناخته بودند.

اما، هیچ یکی از کشورهای جهان به شمول پاکستان تا حال به گونۀ رسمی طالبان را به رسمیت نشناخته‌اند که این امر-رسمیت نیافتن- در آستانۀ یک سالگی سلطۀ مجدد این گروه بر افغانستان هم‌چنان به عنوان یکی از اساسی‌ترین چالش‌های طالبان درعرصۀ بین المللی به شمار می رود.