دفتر کمیشنری عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد و سازمان دیدبان حقوق بشر از افزایش موارد بازداشت‌ها و سرکوب فعالان مدنی در افغانستان توسط حکومت طالبان هشدار داده‌اند.
دفتر کمیشنری عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد با اشاره به بازداشت فعالانی که برای زنان و دختران در افغانستان صحبت می‌کنند، می‌گوید که از آغاز سال جاری، چندین فعال جامعه مدنی و خبرنگار به دلیل سخن گفتن علیه سیاست‌های طالبان که دسترسی زنان و دختران به تحصیل، کار و بسیاری دیگر از حوزه‌های زندگی عمومی را محدود کرده اند، بازداشت شده‌اند.
جرمی لارنس، سخنگوی دفتر کمیشنری عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد ناوقت چهارشنبه ۲۹ مارچ (نهم حمل) در بیانیه‌ای گفت که هیچ کس نباید به دلیل صحبت در دفاع از حقوق اساسی خود و حقوق دیگران بازداشت شود.
او افزود: "توقیف یا بازداشت به عنوان مجازات اعمال مشروع حقوق اساسی، مانند حق آزادی عقیده و بیان، بر اساس قوانین بین‌المللی حقوق بشر، خودسرانه است."
این بیانیۀ دفتر کمیشنری عالی حقوق بشر ملل متحد به دنبال بازداشت مطیع‌الله ویسا، بنیانگدار انجمن "راه قلم" و مدافع حقوق آموزش دختران صادر شده است.
نیروهای امنیتی طالبان روز دوشنبه ۲۷ مارچ (هفتم حمل) ویسا را از مسجد" ویس قرنی" واقع در ناحیهٔ پنجم منطقهٔ خوشحال مینه شهر کابل با خود بردند.
دفتر کمیشنری عالی حقوق بشر ملل متحد با اشاره به اینکه محل نگهداری آقای ویسا روشن نیست، گفته است که سایر فعالان و خبرنگاران نیز بدون هیچ اطلاعات روشنی در مورد محل نگهداری، وضعیت رفاهی یا اتهامات علیه آنها بازداشت شده‌اند.
سخنگوی این ادارۀ ملل متحد تاکید کرد: "حقوق بشری زندانیان باید رعایت شود، به ویژه حق اطلاع از دلیل بازداشت در زمان توقیف، حق اطلاع فوری از هرگونه اتهام علیه آنها، و همچنین حق دسترسی به خانواده را باید داشته باشند."
جرمی لارنس گفت که افغانستان یکی از طرف‌های معاهدات بین‌المللی حقوق بشر است، بنابرین رهبران طالبان موظف اند که به حقوق آزادی بیان، عقیده و آزادی اجتماعات مسالمت‌آمیز احترام بگذارند و آن را تضمین کنند و نیز دسترسی به آموزش و حق کار را فراهم کنند.
در این حال، سازمان دیدبان حقوق بشر با نشر گزارشی می‌گوید که طالبان سرکوب جامعه مدنی را در افغانستان گسترش می‌دهند و اخیراً فعالان بخش آموزش، خبرنگاران و وبلاگ‌نویسان هدف این سرکوب قرار گرفته‌اند.
فرشته عباسی، پژوهشگر این دیدبان در جنوب آسیا با اشاره به بازداشت مطیع‌الله ویسا، فعال بخش آموزش و رسول عبدی پارسی، استاد سابق دانشگاه هرات به دلیل نشر پست‌های انتقادی در فیس‌بوک از مقامات طالبان در اوایل ماه مارچ، می‌گوید که طالبان ده‌ها تن از معترضان حقوق زنان را در سراسر افغانستان در یک سال گذشته بازداشت کرده‌اند.
پروژهشگر دیدبان حقوق بشر افزوده که با محدودیت‌های شدید طالبان بر رسانه‌های محلی، بسیاری از بازداشت‌های دیگر فعالان به‌ویژه در ولایت‌های دورافتاده‌تر افغانستان احتمالاً گزارش نمی‌شوند.
فرشته عباسی گفته است: "مقامات طالبان به ندرت اطلاعاتی در مورد مبنای این بازداشت‌ها یا زمانی که بازداشت‌شدگان محاکمه خواهند شد، ارایه می‌دهند. حتی مشخص نیست که طالبان چه قوانین و رویه‌هایی را – در صورت وجود – برای بازداشت افراد اعمال می‌کنند."
به گفتۀ خانم عباسی، کسانی که در بازداشت طالبان به سر می‌برند، به وکیل دسترسی ندارند و در بیشتر موارد، اعضای خانوادۀ شان حتی اجازه ملاقات با آنها را ندارند.
سرنوشت ناروشن مرتضی بهبودی
الکساندرا، همسر مرتضی بهبودی، خبرنگار فرانسوی افغان‌تبار به دیدبان حقوق بشر گفته است که از نزدیک به سه ماه با شوهرش صحبت نکرده است.
به گفتۀ الکساندرا، مرتضی بهبودی عکاس، خبرنگار و مدافع آزادی بیان است و او "به زندان تعلق ندارد".
بر اساس معلومات دیدبان حقوق بشر، مرتضی بهبودی در پنجم جنوری وارد کابل شد و قصد داشت همان کاری را که خبرنگاران انجام می‌دهند، پوشش دهد. اما دو روز بعد هنگامی که برای تایید اعتبار درخواست کرد، طالبان این شهروند فرانسوی افغان‌تبار را بازداشت و زندانی کردند.
سازمان دیدبان حقوق بشر می‌گوید که ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، تا ۲۶ فبروری بازداشت بهبودی را تایید نکرد، اما مدعی شد که "خوب است و با او به خوبی رفتار شده است".
به گفتۀ دیدبان حقوق بشر، طالبان هیچ دلیلی برای بازداشت این خبرنگار ارایه نکرده‌اند.
الکساندرا، همسر بهبودی، گفته است که چرا روزنامه‌نگاران - یا فعالان مدنی، معترضان، یا دیگرانی که به طور مسالمت‌آمیز برای یک افغانستان بهتر کار می‌کنند - به زندان افگنده می‌شوند؟
فرشته عباسی، پژوهشگر دیدبان حقوق بشر می‌گوید که داستان آقای بهبودی غیر معمول نیست، چون در ماه‌های پسین، طالبان به طور فزاینده‌ای منتقدان خود از جمله فعالان جامعه مدنی، مدافعان حقوق بشر و زنان معترض را هدف قرار داده‌اند.
خانم عباسی می‌افزاید: "به نظر می‌رسد طالبان بر این باور اند که خردکردن همه انتقادها راهی برای مشروعیت سیاسی است. دپلومات‌های خارجی، مقامات سازمان ملل متحد و نمایندگان سازمان‌های بین‌المللی در گفتگو با طالبان باید برای رهبری این گروه روشن کنند که این توقیف‌ها و بازداشت‌های خودسرانه فقط آینده افغانستان را به خطر می‌اندازد."
طالبان پس از تسلط دوباره بر افغانستان در اگست ۲۰۲۱ به دلیل وضع محدویت‌های فراوان بر حقوق دختران و زنان، همواره از سوی جامعه جهانی، سازمان‌های بین‌المللی و مدافعان حقوق بشر مورد انتقاد قرار گرفته اند.
روزا اوتنبایووا، نماینده ویژه سازمان ملل متحد در افغانستان، در اوایل این ماه در شورای امنیت این سازمان گفت که افغانستان همچنان "سرکوب‌گرترین کشور جهان" برای حقوق زنان است.
