حکومت موقت مصر و برخورد دوگانه کشورهای اسلامی

رویداد های جدید در مصر که سبب رویکار آمدن حکومت موقت شد، با واکنش دو گانۀ کشور های اسلامی روبرو شده است.

شماری از کشور ها طرفدار حاکمیت اسلام سیاسی در مصر اند، اما برخی دیگر به ویژه عربستان سعودی پدید آمدن مصر زیر زعامت اخوان المسلمین به عنوان یک کشور نیرومند اسلامی را خطری بر موقف خود به حیث سردمدار جهان اسلام می نگرد.

برکناری محمد مرسی، رئیس جمهور منتخب مصر از سوی قوای نظامی آن کشور و رویکار آمدن حکومت موقت به رهبری عدلی منصور از سوی شماری کشور های جهان به شدت محکوم شد، اما برخی دیگر از این رویداد استقبال گرمی کردند.

ترکیه همواره مثالی از جامعۀ سیکولر در جهان اسلام بوده است، اما رهبران بر سر اقتدار آن کشور که گرایش بیشتر مذهبی دارند اقدام نظامیان مصر را کودتا توصیف کرده و برکناری مرسی را نه تنها مایۀ شرم برای مصر بلکه برای جهان اسلام خواندند.

اما عربستان سعودی در حالیکه همواره بانی و حامی گروه های اسلامگرا در جهان بوده است، از اقدام نظامی بر ضد حکومت منتخب محمد مرسی پشتیبانی کرد. رهبران سعودی ظاهراً با اشاره به جنبش اخوان المسلمین، در کار مبارزۀ قوای نظامی مصر بر ضد دهشت افگنان وعدۀ همکاری کرده اند.

محمد ناطقی، سفیر پیشین افغانستان در لیبیا به این باور است که پشتیبانی عربستان و مخالفت ترکیه با برکناری رئیس جمهور محمد مرسی از رویکار آمدن اسلام سیاسی در مصر سرچشمه می گیرد.

آقای ناطقی می گوید که ترکیه طرفدار اسلام سیاسی است، اما عربستان سعودی طرفدار اسلام جهادی آنهم در خارج از مرز های خود است. از سویی هم عربستان سعودی خود را ام القرای جهان اسلام پنداشته و ادعای زعامت جهان اسلام از سوی اخوان المسلمین در مصر، برای شیخ های سعودی قابل پذیرش نیست.

در پی واژگون شدن حکومت به رهبری جنبش اخوان المسلمین در مصر، عربستان سعودی یکجا با امارات متحدۀ عربی و کویت بستۀ ۱۲ میلیارد دالری را که بیشتر از چهار چند مجموع کمک های اقتصادی و نظامی سالانۀ ایالات متحده و اتحادیۀ اروپایی می شود به حکومت موقت در قاهره فراهم کرده اند.

نگرانی عربستان سعودی

بهر حال، شمار زیاد تحلیلگران به این باور اند که عربستان سعودی رویکار آمدن نظام دیموکراتیک اسلامگرا آنهم به رهبری اخوان المسلمین را در مصر، به مثابۀ معادلۀ مهلک برای بقای رهبری خود در جهان اسلام تلقی می کند.

مجیب الرحمان رحیمی، پژوهشگر در دانشگاه ایسیکس لندن می گوید که رویارویی عربستان سعودی با اخوان المسلمین بیشتر از آنکه ریشه در افکار و اندیشه های این جنبش داشته باشد، به پذیرایی دیموکراسی و عمیق شدن ریشه های قدرت این سازمان پیوند دارد.

آقای رحیمی می گوید که دلیل اصلی مخالفت عربستان سعودی و سایر کشور های حاشیۀ خلیج، تحول دیموکراتیک در منطقه است. اخوانی ها در کشور های عربی به شمول عربستان سعودی نفوذ باالقوه دارند و پیروزی این تجربه در مصر می توانست که حاکمیت و تداوم حکومت های خانوادگی را در کشور های خلیج و همچنان در عربستان سعودی به صورت جدی با خطر و تهدید روبرو سازد.

یکی دیگر از اقدامات قوای نظامی مصر، بازداشت رهبران عمدۀ اخوان المسلمین بود که از دید تحلیلگرانی چون خلیل العنانی، پژوهشگر در انستیتیوت شرق میانه می تواند سبب ضعف شاخه های این جنبش در سرتاسر جهان شود.

خلیل العنانی میگوید که اخوان المسلمین در مصر مادر شاخه های زیاد این جنبش در سایر کشور های اسلامی است و بازداشت رهبران اخوان المسلمین تشکیلات جهانی این سازمان را به پیمانۀ زیاد متاثر خواهد ساخت. این امر تحرکات جهانی و ظرفیت وارد کردن فشار بر حکومات را از سوی اخوان المسلمین کم از کم در کوتاه مدت کاهش خواهد داد.

پس چنین بر می آید که اکنون خطوط نبرد در سرتاسر جهان عرب روشن شده است. کودتای نظامی در مصر و پشتیبانی عربستان سعودی از آن نمایانگر گردانیدن عقربه به عقب است تا از گسترش دیموکراسی که از خیزش عرب ریشه گرفته و منجر به سرنگونی رژیم های استبدادی شده است، جلوگیری به عمل آید.