تحلیلگران و مقامات مبارزه با دهشت افگنی میگویند که ایران، هزاران مسلمان شیعه از افغانستان و پاکستان را با وعده های دادن خانه، معاش ماهوار ششصد دالر، و کاریابی پس از برگشت، اغوا کرده و آنها را برای جنگ کردن در کنار نیرو های بشارالاسد، به سوریه میفرستد.
به گفتۀ امیر توماج، یک تحلیلگر مسایل ایران در بنیاد تحقیقی دفاع از دموکراسی مستقر در ایالات متحده در امریکا، حدود شش هزار افغان در لوای فاطمیون، و صد ها پاکستانی در لوای زینبیون برای رژیم اسد میجنگند.
یک مقام استخبارات پاکستان به اسوشیتد پرس گفته که در آن کشور، استخدام کنندگان برای جنگ در سوریه را عمدتاً ملا های شیعه مذهبی تشکیل میدهند که با ایران رابطه داشته و در قـُم و مشهد درس خوانده اند.
نادرعلی، یک تحلیلگر دیگر در واشنگتن با ابراز نگرانی می گویند که استخدام شدگان افغان و پاکستانی در جنگ سوریه، ممکن در آینده به گونۀ نیرو های نیابتی برای توسعۀ نفوذ ایران در منطقه باشند.
آقای توماج به این باور است که عملکرد ایران مبنی بر استخدام شیعه مذهبان و اعزام آنان به سوریه که هدف آن جنگ بر ضد تندروان سنی داعش است، عواقب ناگوار را در قبال خواهد داشت—به خصوص تشدید اختلافات فرقه گرایی در منطقه.
اقدام انتقام جویانۀ تندروان سنی
در بیش از یک سال گذشته، پس از آنکه گزارش ها در مورد سهمگیری شهروندان شیعۀ افغان در جنگ سوریه نشر شد، تندروان گروه دولت اسلامی یا داعش به صورت منظم و پلان شده، پیروان شیعه مذهب را در نقاط مختلف افغانستان به شمول مساجد، مورد حملات مرگبار قرار داده اند.
در آخرین مورد از این گونه خشونت ها، حمله بر مسجدحسینیۀ امام زمان واقع در خیرخانۀ کابل، حد اقل ۲۸ نمازگذار کشته و بیش از ۵۰ تن دیگر، زخمی گردید.
به نظر می رسد که عملکرد ایران در این راستا، از دید شماری از پیروان شیعه مذهب در افغانستان، اقدام موجه نیست.
محمد نعیم، مالک یک رستوران در کابل که خود نیز پیرو شیعه است از حکومت ایران یک مطالبۀ ساده و واضح دارد و آن اینکه "لطفاً مردم فقیر شیعۀ أفغان را به جنگ سوریه اعزام نکنید، زیرا داعش به صورت مستقیم پیروان شیعه را هدف قرار می دهد."
به گفتۀ آقای توماج، ایران در اکثر اوقات پیروان شیعه مذهب را که در منطقۀ پارچینار پاکستان زندگی می کنند، استخدام می کند.
روی همین دلیل، پاکستان نیز از گزند اقدام حکومت ایران در امان نمانده است، زیرا تندروان داعش مسوولیت حملات مرگباری را که بر ضد جوامع شیعه مذهب در آن کشور صورت گرفته است، به دوش گرفته است. تندروان داعش بر ضد پیروان شیعه در پاکستان، حملات انتحاری را سازماندهی کرده است.
تنها در دو حملۀ انتحاری که در ماه جون بر ضد پیروان شیعه در پاکستان صورت گرفت، حدود ۷۰ نفر کشته شد، حملۀ که موجب اعتراضات در سراسر پاکستان شد.
یک مقام استخباراتی پاکستان که نخواست نامش افشا شود، به خبر گزاری اسو شیتید پرس گفته است که ایران پیروان شیعه را در مناطق گیلگیت و بالتستان، پاکستان، نیز استخدام می کند.
با وجود گزارش های متعدد مبنی بر استخدام مهاجرین افغان توسط حکومت ایران و اعزام آنان به جنگ سوریه، مقامات افغان تا حال به صورت واضح موقف خود را در مورد بیان نکرده اند.
اما نظامیان امریکایی بار ها گفته اند که تهران از شورشیان در افغانستان حمایت می کند و در برخی اوقات تلاش می کند تا اختلافات مذهبی را در افغانستان شعله ور کند، ادعای که از سوی مقامات ایران رد شده است.
علاوه بر آن، قبل بر این، شماری از اعضای ولسی جرگه افغانستان مثل محمد نعیم لالی حمیدزی، عضو ولسی جرگه افغانستان، در مصاحبۀ با رادیو آشنا صدای امریکا، تایید کرده است که هزاران مهاجر افغان مقیم ایران، نه تنها به جنگ سوریه اعزام شده اند، بلکه به جنگ های عراق و یمن نیز فرستاده شده که "صد ها تن آنان کشته و یا دستگیر" نیز شده اند.
آقای حمیدزی همچنین ادعا کرده است در صورتی که مهاجرین افغان از رفتن به جنگ سوریه اجتناب کنند، آنان از سوی حکومت ایران اخراج می گردد و در عین حال "خانواده های مهاجرین افغان در چنگال سپاه پاسداران اسلامی، گروگان" است.
عامل اقتصادی
شماری از آگاهان مثل علی نوری زاده، رئیس مرکز مطالعات ایران و عرب مستقر در لندن، به این باور است که حکومت ایران به خصوص سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، از وضعیت بد اقتصادی مهاجرین افغان مقیم آن کشور استفادۀ سو کرده و هزاران مهاجر افغان را به جنگ سوریه اعزام کرده است.
به گفتۀ آقای نوری زاد، "جوانان افغان که در ایران با بیکاری، فشار، تبعیض نژادی و مذهبی رو به رو استند، چاره ای نداشتند تا برای نجات از چنین محیط به سوریه بروند."
به گفتۀ آقای نوری زاده، حکومت ایران برای شهروندان شیعۀ افغان که به جنگ سوریه اعزام می شوند، در پهلوی معاش ماهانه، در صورت کشته شدن آنان، برای خانواده آنان حدود ۱۲ هزار دالر امریکایی خون بها می دهد.
این تحلیلگر سیاسی همچنین می گوید، استفاده از افغان های مهاجر برای حکومت ایران و اعزام آنان به جنگ سوریه بی درد سر است، زیرا افغان ها از یک سو با فقر اقتصادی دست و پنجه نرم می کنند و از سوی دیگر همواره با تهدید خروج از آن کشور مواجه اند. بنا بر این، زمانیکه مهاجرین افغان در جنگ سوریه کشته شوند، حکومت ایران با اعتراض جدی مواجه نمی گردد.
سوء استفاده مذهبی و ترس از اخراج اجباری
آقای حمید زی می گوید که استفاده از احساسات مذهبی روشی موثر برای سربازگیری از مهاجرین افغان و اعزام شان به جنگ سوریه بوده است.
آقای نوری زاده نیز به این باور است که حکومت ایران از احساسات مذهبی مهاجرین افغان سوء استفاده کرده به آنها گفته است که آن جنگجویان برای پاسبانی از زیارتگاه حضرت زینب، دختر امام علی در برابر دشمنانی مثل یزید، می جنگند.
در جریان حدود چهار دهۀ گذشته، میلیون ها شهروند افغانستان به دلیل جنگ های دوامدار و فقر اقتصادی به پاکستان و ایران مهاجر شده اند. اکثر شهروندان افغان که در ایران به سر می برند، شیعه مذهب اند.
به باور آگاهان، ایران یگانه کشوری نیست که از افغان های مهاجر در جنگ سؤ استفاده کرده است، در گذشته و حال پاکستان نیز از مهاجرین افغان در جنگ کشمیر استفاده کرده نیز مورد استفاده سؤ قرار داده است.
بدون شک، اقدام ایران مبنی بر اعزام پیروان شیعۀ افغان به جنگ سوریه، عواقب مرگبار را در افغانستان و پاکستان در قبال داشته است، به خصوص حملات مرگبار داعش بر ضد پیروان شیعه در افغانستان.
اما تا حال اقدامات انتقام جویانۀ داعش نه تنها موجب تنش مذهبی در افغانستان نشده است، بلکه سبب شده تا پیروان دو مذهب عمدۀ شیعه و سنی به شمول رهبران مذهبی تلاش کرده اند تا از چنین اختلافات دروی بجویند و در مسایل مذهبی همنوا برخورد کنند.
