هم‌زمان با سوم می، روز جهانی آزادی مطبوعات، دفتر هیات معاونت ملل متحد در افغانستان (یوناما) می‌گوید که خبرنگاران افغان باید حمایت و محافظت شوند.
روزا اوتنبایووا در پیامی به مناسبت از این روز که در صفحه ایکس یوناما نشر شده، گفته است که کار خبرنگاران افغان برای یک ملت آگاه، مرفه و برای اقدام در زمینه آموزش، محیط زیست، صحت، اقتصاد و حکومت‌داری خوب برای همه افغان‌ها ضروری است.
اوتنبایووا تاکید کرده است: "همانطور که روز جهانی آزادی مطبوعات را گرامی می‌داریم، از خبرنگاران در سراسر افغانستان قدردانی می‌کنیم که تمام تلاش خود را می‌کنند تا ملت را مطلع نگه دارند و اغلب در معرض خطر بزرگی قرار دارند. آنها باید مورد تجلیل، حمایت و محافظت قرار گیرند".
در همین حال، کمیتۀ مصوونیت خبرنگاران افغان با نشر اعلامیه‌ای به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات گفته است که در جریان سال گذشته، قضایای متعدد خشونت علیه خبرنگاران و کارکنان رسانه‌ای این کمیته ثبت شده و فعالیت شماری از رسانه‌ها نیز تعلیق شده است.
همچنان این کمیته گفته است که خبرنگاران در زمینه‌های دسترسی به اطلاعات و مصوونیت با مشکلات متعددی روبرو بوده اند.
در اعلامیه آمده است: "کمیتۀ مصوونیت خبرنگاران افغان از امارت اسلامی افغانستان [حکومت طالبان] می‌خواهد تا در زمینۀ تامین امنیت و مصوونیت خبرنگارن اقدامات لازم را روی دست بگیرد. افزون بر این، کمیتۀ مصؤنیت خبرنگاران افغان خواهان رسیدگی به قضایای خبرنگاران و رسانه‌ها بر اساس احکام قانون رسانه‌های همگانی و از طریق کمیسیون تخطی رسانه‌ها است".
این کمیته خواستار راهکارهای حمایتی از خبرنگاران و کار رسانه‌ای در افغانستان و نیز فراهم‌شدن دسترسی به اطلاعات شده است.
با این حال کمیته مصوونیت خبرنگاران افغان گفته است که با وجود چالش‌های جدی رسانه‌ها، طی سال گذشته شمار خبرنگاران و کارکنان رسانه‌ای مرد ۱۰ درصد ی و خبرنگاران زن ۱۷ درصد افزایش یافته است.
همچنان بر اساس یافته‌های این کمیته، پس از تحولات ۲۰۲۱ میلادی ۲۱ رادیو، پنج آژانس خبری و سه تلویزیون، به فعالیت آغاز کرده است.
مرکز خبرنگاران افغانستان نیز با نشر گزارشی از تشدید محدودیت‌ها بر رسانه‌ها و خبرنگاران آزاد و ادامه بازداشت گسترده خبرنگاران در افغانستان نگرانی کرده و از پیامد ادامه این روند هشدار داده است.
این مرکز در گزارشش گفته است: "یافته‌ها نشان می‌دهد که از ماه می سال ۲۰۲۳ تا اکنون، رسانه‌ها و خبرنگاران در کشور به لحاظ سطح آزادی و برخورداری از حقوق بنیادی و قانونی‌شان با محدودیت‌های بسیار بیشتری نسبت به دوره زمانی قبل از آن(می ۲۰۲۲ تا می ۲۰۲۳) مواجه بودند و حقوق‌شان به شکل گسترده‌تری نقض شده است".
همچنان این مرکز در جریان ۱۲ ماه گذشته (ماه می ۲۰۲۳ تا می ۲۰۲۴)، دست کم ۱۳۶ رویداد نقض آزادی رسانه‌ها و خبرنگاران را ثبت کرده است که شامل ۷۲ مورد تهدید و ۶۴ رویداد بازداشت خبرنگاران است.
مرکز خبرنگاران افغانستان با بیان اینکه محدودیت‌ها بر خبرنگاران و رسانه‌ها از سوی طالبان افزایش یافته، گفته است که علاوه بر مداخلۀ استخبارات، وزارت امر به معروف نیز با مداخله در امور کار رسانه‌ای احضار، بازجویی و بازداشت خبرنگاران را با گذشته زمان افزایش داده است.
گزارش گفته است: "در چنین وضعیتی، نقش کمیسیون رسیدگی به شکایات و تخلف‌های رسانه‌ای که بر مبنای قانون رسانه‌های همگانی ایجاد شده است، به حاشیه رفته است و حتی این کمیسیون در موارد زیادی به ابزاری برای پیشبرد روند سیاست سرکوب رسانه‌ها تبدیل شده است و احکامی در زمینه تعلیق و بستن رسانه صادر کرده است".
یافته‌های مرکز خبرنگاران افغانستان از وضعیت آزادی رسانه‌ها در ۱۲ ماه گذشته، بیانگر وضع فشارها به اشکال مختلف بر رسانه‌ها است. این گزارش آمده است که عدم دسترسی به اطلاعات، نظارت قبل و بعد از نشر بر رسانه‌ها، نظارت بر فعالیت خبرنگاران در شبکه‌های اجتماعی از سوی طالبان و فشارهای اقتصادی رسانه‌ها را نیز برجسته کرده است.
شکل‌های دیگری از افزایش فشار بر رسانه‌ها و خبرنگاران از طریق تشدید محدودیت در دسترسی به اطلاعات، نظارت قبل و بعد از نشر بر رسانه‌ها و فعالیت خبرنگاران در شبکه‌های اجتماعی و افزایش فشار اقتصادی اجرا شده است.
گزارش گفته است: "برای پوشش رویدادهای رسمی به رادیو و تلویزیون ملی و یا خبرگزاری دولتی باختر داده اولویت می‌شود... سخنگویان رسمی نیز برای همه خبرنگاران آزاد و در زمان مناسب قابل دسترس نیستند... فشار بر رسانه‌های خصوصی از طریق گزینه اقتصادی، به ویژه با افزایش بی‌سابقه مالیات و هزینه‌های جانبی تمدید جواز صورت گرفته است".
سوم می روز جهانی آزادی مطبوعات به منظور تاکید بر اصول اساسی آزادی‌های رسانه‌ای، حمایت دولت‌ها از رسانه‌ها، بررسی وضعیت کلی آزادی‌های رسانه‌ای و بزرگداشت از خبرنگارانی که در جریان کار جان‌شان را از دست داده‌اند، طی قطعنامۀ در مجمع عمومی سازمان ملل در سال ۱۹۹۳ تصویب گردید.
از این روز در حالی تجلیل می‌شود که بر اساس شاخص آزادی مطبوعات در جهان که توسط سازمان خبرنگاران بدون مرز تهیه شده، افغانستان در میان بدترین کشورها برای خبرنگاران قرار گرفته است.
این یافته‌ها تحت عنوان "شاخص آزادی مطبوعات در جهان - ژورنالیزم در سال ۲۰۲۴ زیر فشار سیاسی" نشان می‌دهد که افغانستان به دلیل مرگ و میر و توقیف خبرنگاران از رهگذر آزادی مطبوعات ۲۶ پله سقوط کرده و در جایگاه ۱۷۸ام قرار گرفته است.
گروه