در یکی از مدارس دینی ویژه دانش آموزان دختر مربوط به وزارت معارف شاگردانی با چادرهای کلان بر سر و چپن های دراز و یک رنگ بر تن دیده می شود. مدیر این مدرسه حاضر به صحبت نمی شود اما یک تن از دانش آموزان این مدرسه به شرط عدم ذکر هویت اش حاضر به مصاحبه می شود.
این شاگرد می گوید که دانش آموزان مجبور استند با این گونه لباس ها به مدرسه بیایند و زمانی که معلمان مرد، به صنف های شان می آیند شاگردان مکلف اند صورت شان را بپوشانند، در غیر آن از طرف مدیر مدرسه با آنان برخورد صورت می گیرد.
این شاگرد می گوید "وقتی استادهای مرد به صنف می آید باید روی خود را بپوشانیم. مضامین که خود مدرسه دارد را می خوانیم. استاد های بعضی شان علما اند که در مساجد درس می دهند و اینجا هم درس می دهند."
ساره که حالا در صنف ۱۲ مکتب است، در صنف هفت مدت کوتاهی خودش را به یکی مدارس دینی در شهر کابل تبدیل کرده بود.
ساره درباره تجربه چند ماه اش از مدرسه دینی می گوید "آنجا یک محیط دیگر بود، یعنی مضامین که ما در مکتب می خواندیم، مضامین ساینسی ما نمی خواندیم فقط مضامین عربی را می خواندیم که تمامش مسایل دینی بود و استادان مرد تا ما روی خود را نمی پوشاندیم روی شان را طرف دیوار می گرفتند و می گفتند درس نمی دهیم. شاگردهای خورد تمام شان با این مشکل رو به رو بودند. با کار کردن زن ها مخالفت داشتند می گفتند محیط بیرون به زن ها ساخته نشده، زن ها باید در خانه باشند و کار خانه را کنند."
این در حالی است که داعی الحق عابد، معین وزارت حج و اوقاف می گوید که در سراسر کشور ۳۵۰۰ مدرسه دینی تحت نظارت آنها و ۱۱۰۰ مدرسه دینی زیر نظر وزارت معارف فعالیت دارد.
آقای عابد می گوید "مدارسی که مربوط می شود به وزارت معارف آنها به شکل معیاری و آکادمیک از صنف اول تا صنف چهارده آموزش می دهند و سند فراغت می دهند؛ اما مدارسی که مربوط می شود به ما اکثرا مدارس ابتداییه است. نصاب که مربوط می شود به معارف، نصاب معیاری است."
مدرسه های فارغ از نظارت
مقام های وزارت معارف افغانستان تأیید می کند که در حدود ۱۳۰۰ مدرسه دینی دور از نظارت آنها فعالیت دارد. کبیر حقمل سخنگوی این وزارت می گوید "ما در صدد این هستیم که با به دست آوردن امکانات بیشتر و پول بیشتر تمامی مدارسی که در افغانستان فعال اند آنرا در سیستم آموزش خود جذب کنیم."
حمیرا ثاقب، رییس خبرگزاری زنان افغانستان و فعال جامعه مدنی می گوید وزارت معارف نظارت چندانی به نصاب تدریسی مدارس ندارد.
خانم ثاقب می گوید "قرائت های سنتی از دین هم چنان موجود است هیچ گونه کنترولی از سوی وزارت معارف روی مدارس دینی نیست. نتیجه این می شود که مثلا که ما با یک موج افراط گرایی رو به رو باشیم."
جاوید کوهستانی، آگاه مسایل نظامی و سیاسی از افزایش مدارس دینی ابراز نگرانی کرده می گوید که یک تعداد از مدارس افغانستان با مدارس پاکستانی ارتباط دارد، از سوی آنها تمویل می شوند و سربازگیری می کنند.
آقای کوهستانی می گوید "بعد از حضور نیروهای بین المللی در افغانستان و شکست طالبان در سالیان پسین، طالبان شیوه جدید مدرسه سازی را در درون افغانستان افزایش داده اند. بخشی از این مدارس وابسته گی دارند با مدارس حقانیه، نظامیه، بنوریه و سایر مدارسی که در پاکستان معروف اند. از جانب اینها تمویل می شوند، بیشتر استادهای شان از همین مدارس آمده. اینها فعلا بستر سرباز گیری به طالبان اند. حتی بخشی از جنجگویان آسیای میانه اینجا درس می خوانند."
بر بنیاد آمارهای وزارت معارف ۲۵۰ هزار دانش آموز که ۱۵ هزار آن دختران است در ۱۱۰۰ مدرسه دینی تحت کنترول این وزارت، مصروف آموزش می باشند.