مداخلۀ نظامی جامعۀ بین المللی به رهبری ایالات به افغانستان در سال ۲۰۰۱ و فرار طالبان از کابل و سایر شهر های افغانستان نویدی برای مردم افغانستان بود. در عین حال، به استثنأ پاکستان، سرنگونی رژیم طالبان برای جهانیان نیز مایۀ دل گرمی گردید، زیرا طالبان به دلیل قوانین سختگیرانۀ شان به رسمیت نمی شناختند، و همین عدم شناخت رژیم طالبان از سوی جامعۀ بین المللی بصورت رسمی، افغانستان و مردم آن کشور را در انزوای جامعۀ بین المللی قرار داده بود.
روسیه یکی از کشور هایی بود که از سر نگونی رژیم طالبان راضی به نظر می رسید، زیرا مسکو فکر میکرد که با سرنگونی رژیم طالبان در افغانستان، آسیای میانه از نا آرامی هایی که از جانب آن متصور بود، نفس راحتی خواهد کشید و تأثیرات مثبتی در برقراری امنیت آن مناطق خواهد داشت.
طالبان از کابل و مراکز به اطراف افغانستان، بخصوص شرق و جنوب افغانستان متمرکز شدند. از سرحدات شمال افغانستان دور شدند و این حد اقل آرامش خاطری بود برای روسیه.
اما طالبان در شرق و جنوب افغانستان پناهگاه های امن یافتند. طالبان دوباره خود را بسیج کردند وجنگ را علیۀ حکومت کابل سازماندهی کردند، جنگی هنوز هم هر روز در این کشور جنگ زده، قربانی می گیرد.
روابط افغانستان با روسیه
روسیه از دیر زمان، بخصوص از زمان جنگ اول جهانی با افغانستان روابط بسیار نزدیک فرهنگی و نظامی داشته است. به همین لحاظ به گفتۀ آگاهان مسایل سیاسی روسیه میتواند نقش بسیار مهمی در شرایط کنونی افغانستان بازی کرده و در آوردن ثبات و بازسازی افغانستان کمک کند. از سوی دیگر افغانستان با تخنیک سلاح روسی آشنایی کامل داشته و میتوانند بخوبی بدون آموزش های زیاد آنرا در برقراری امنیت و صلح در افغانستان بکار گیرند. از طرفی دیگر روسیه هم با مشکلاتی که دارد اهداف مشخص و مختلفی در افغانستان دارد که میخواهد روابط را خوب نگهدارد.
گرچه شماری از تحلیلگران به این نظر اند که روسیه در بیست سال گذشته نقشی در بازی های بزرگ بین المللی نداشته و هیچ کاری انجام نداده، ولی اکنون روسیه در مورد این سکوت تجدید نظر مینماید و میخواهد تا در مسایل بین المللی نقشی داشته باشد. روی همین دلیل، به نظر می رسد که روسیه میخواهد به حیث یک ابر قدرت جهانی تبارز نماید.
از سوی دیگر روسیه به نحوی با موازنه یک قطبی بودن جهان به نفع امریکا مخالفت دارد.
به گفته احمد سعیدی، تحلیلگر مسایل سیاسی، روسیه فکر میکند که امریکا بازی را در شرق میانه باخته است و روسیه نقش بهتری در مسایلی بغرنجی چون سوریه بازی کرده و حال میخواهد چنین نقش تعین کننده را در افغانستان نیز داشته باشد و از طریق آن، در مسایل افغانستان از نفوذ بیشتر برخوردار باشد. به گفتۀ آقای سعیدی، روسیه تلاش می کند تا حد اقل، نقش پنجاه در صدی در تعین سرنوشت سیاسی و نظامی این کشور داشته باشد.
آغاز ارتباطات روسیه با طالبان
وحید مژده، آگاه امور افغانستان، به این باور است که روس ها امیدوار بودند تا بعد از سرنگونی طالبان، جبهۀ شمال که از کمک های آن کشور بهره مند بود، در میدان سیاسی افغانستان نقش مهمی بازی کنند، ولی اینگونه نشد.
آقای مژده در مورد گفت "روسها متوجه شدند که جبهۀ شمال درافغانستان در مقام دوم راضی هستند. از طرفی هم به این نتیجه رسیدند که جبهۀ شمال قصد سیاست کردن ندارند وتجارت میکند".
وحید مژده میگوید به همین لحاظ روسها با کرزی در تماس شدند، ولی آقای کرزی از آنجاییکه در آنزمان تحت تأثیر امریکاییان بود جواب قناعت بخشی به روسیه نداد و به نتیجه یی نرسیدند.
وی میگوید "روسها پس از آن برای اولین بار در سال ۲۰۰۶ با طالبان در تماس شدند و کسانی از طالبان را به مسکو دعوت نمودند و صحبت هایی با آنها صورت گرفت".
به گفتۀ آقای مژده، روسها از طالبان دو مطالبه داشتند: اول اینکه جلو جنگجویان نهضت اسلامی ازبکستان که قبلأ با اینها [طالبان] بودند گرفته شود تا دیگر مشکلی برای آسیای میانه ایجاد نکنند. مطالبه دوم روسها از طالبان این بود که طالبان جلو ترافیک مواد مخدر را به آسیای میانه بگیرند.
جاوید کوهستانی، یک تحلیلگر دیگر افغان، میگوید که به طور عمومی گزارش هایی را در مورد ارتباطات طالبان با روسیه دیده است، ولی بطور خاص "از رابطۀ مخفی برخی از سران طالبان با جانب مسکو از طریق مرز های آسیای میانه و بطور خاص از رابطۀ ملا سلام، مسؤول طالبان کندز از طریق مزر های تاجکستان و ازبکستان با روسیه و داد و ستد ها، اکمالات و تبادلۀ اجناس را از افراد محل و طالبانی که در آنجا فعال اند، و دیدار هایی با استخبارات روسی شنیده است. همچنان کشتی هایی هم در ساحاتی که طالبان تسلط دارند دیده شده که تخلیه شده است".
آقای کوهستانی در مورد می گوید "احتمالاً این واقعیت هایی باشند که روسها در تلاش تماس با مخالفین رژیم افغانستان بودند، هم برای انتقام جویی در برابر ایالات متحدۀ امریکا و جامعۀ بین المللی از دوران جنگ سرد و هم برای منافع خود شان، بدست آوردن اطلاعات و کنترول شورشگری در داخل افغانستان بخاطر القاعده، داعش و گروه های آسیای میانه".
کوهستانی علاوه میکند که به هیچ وجه روسیه در شعله ور ساختن جنگ در شمال افغانستان دخالت ندارد واین کار پاکستان است. اما وی می افزاید "احتمال ارتباطات، فعالیت های استحباراتی و کمک های مقطعه ای به طالبان برای راضی نگهداشتن آنها[طالبان] بین روسیه و طالبان وجود دارد".
گروۀ دولت اسلامی یا داعش
وحید مژده اما با آقای کوهستانی نظر متفاوت دارد. مژده میگوید "روسیه با بلند شدن سروصدای داعش بار دیگرد بخصوص در افغانستان با طالبان در تماس شد. تا جاییکه من اطلاع دارم طالبان دیگر خواستار سلاح هایی مثل کلاشینکوف از روسیه نیستند. طالبان واضحاً به روسها گفته اند که ما به راکت های زمین به هوا ضرورت داریم. اما نمایندۀ روسها به طالبان گفته است که تصمیم درین مورد کار ولایمیر پوتین است".
او می گوید که اگر روسها چنین راکت هایی به طالبان بدهند، نیروهای هوایی امریکایی به مشکل روبرو میشوند و جنگ افغانستان بکلی شکل دیگری را به خود خواهد گرفت.
اسلحۀ حکومت به دست طالبان؟
از طرف دیگر قرار گزارش ها و بیانات تحلیلگرانی چون مژده، یک تانک انگلیسی بسیار مقاوم در مقابل بم های کنار جاده که توسط یک بم تعبیه شده در کنار راه، در ولایت هلمند انفجار داده شد، از موادی تهیه نشده که ساخت پاکستان است، بلکه مواد آن شبیه موادیست که در انفجار تانک های اسراییلی در نوار غزه استفاده گردیده است. این پیام دیگری را نیز میرساند که روسها در جنگ افغانستان معامله دو گونه دارد. از یک طرف با حکومت افغانستان، گرچه مقدار ناچیز، اسلحه یی مثل کلاشینکوف میدهد و از سوی دیگر با طالبان نیز تماس هایی داشته است.
وحید مژده میگوید "روسها متعجب اند که چگونه اسلحه یی که روسها به حکومت افغانستان داده است به دست افراد ملا رسول رسیده است تا در مقابل طالبان بجگند."
و این موضوع احتمالأ در محتاط بودن روسیه برای فراهم ساختن سلاح به افغانستان تاثیراتی داشته باشد.
اما کوهستانی میگوید "از بعضی حلقات طالبان شنید ام که اصلاً هدف فعال ساختن دفتر قطر برای تأمین روابط جهانی طالبان است. طالبان در تلاش اند تا منابع جدید مالی پیدا بکنند، از جمله روسیه که در بازی های افغانستان سهیم بوده است."
احمد سعیدی تحلیلگر افغان هم به این عقیده است که با فعال شدن روسیه در سایر کشور ها مثل سوریه، روسیه بی علاقه نیست که در افغانستان نیز این نقش را بازی نماید. وی میگوید "روسیه نمیخواهد که سرنوشت افغانستان را تنها جهان غرب تعیین نماید واگر تعیین هم میکند باید نقش ۵۰ فیصدی داشته باشد."
وی میگوید از همین لحاظ روسیه میخواهد درین راستا گام هایی بردارد تا نگذارد کشور های آسیای میانه، ازبکستان- تاجکستان-قرغزستان-ترکمنستان به عین سرنوشت افغانستان دچار شود. به گفتۀ وی روسیه از داعش بیشتر هراس دارد تا طالبان. لهذا هر گروهی بتواند با داعش مقابله کند آنرا کمک میکند.
سعیدی می گوید روسیه از هیچ نگاهی عقاید مشترک ایدیالوژیکی با طالبان ندارد ولی آنها از ارتباط با طالبان نفع دیگری دارند. سعیدی تأیید میکند که بین روسیه و طالبان تماس های بوده، سفر هایی صورت گرفته ودر این مورد گزارش هایی را دیده است.