با وجود آنکه وزارت خارجه و وزارت امنیت داخلی امریکا در گذشته از سهل‌سازی و تسریع روند طی‌مراحل ویزهٔ خاص مهاجرت به افغان‌ها گزارش داده بودند، ریاست تفتیش وزارت خارجهٔ ایالات متحده می‌گوید که بهبودی اندکی در این بخش صورت گرفته است.
ریاست تفتیش وزارت خارجهٔ امریکا با نشر گزارشی گفته است که به دنبال تقاضای مکرر کانگرس، این ریاست در ماه جون ۲۰۲۲ با نشر گزارش گفت که روش بیروی امور قنسولی برای جمع‌آوری، تصدیق و گزارش زمان طی مراحل عرایض ویزهٔ خاص مهاجرت افغان‌ها، ناسازگار و ناقص بود.
ریاست تفتیش این وزارت سپس به امور قنسولی سه پیشنهاد را برای رسیدگی به این نقایص ارایه کرد و در ماه جنون ۲۰۲۰ نیز گزارش داده بود که وزارت خارجه برای رسیدگی به عرایض ویزهٔ خاص مهاجرت کارمندان کافی ندارد که این امر سبب تعویق عرایض ویزهٔ خاص متقاضیان افغان شده است.
ند پرایس، سخنگوی وزارت خارجهٔ ایالات متحده، سپس با نشر اعلامیه‌ای گفت: "ما کارمندان مان را افزایش داده ایم، طی مراحل درخواست‌ها را ساده ساخته و بخش‌های تکنالوژی خویش را بهبود بخشیده ایم."
پیش از آن، وزارت وزارت خارجه و امنیت داخلی امریکا گفته بودند که به منظور سهل سازی روند طی مراحل ویزهٔ خاص مهاجرت، پس از این متقاضیان تنها یک فورمه را خانه پری خواهند کند. این وزارت‌ها گفته بودند که این روند به منظور موثر ساختن این برنامه روی دست گرفته شده است و در حذف موانع و کاهش معیاد زمانی درخواست‌ها کمک خواهد کرد.
ریاست تفتیش وزارت داخله همچنان گفته بود که وزارت خارجه یک دیتابیس متمرکز برای مستند سازی هویت متقاضیان افغان ویزهٔ خاص مهاجرت نداشته و بیشتر بر سیستم‌های کمپیوتری متکی است.
این ریاست شش پیشنهاد دیگر را برای رسیدگی به این کمبودی‌ها ارایه کرد. این ریاست افزوده است که ا زجمله نه پیشنهاد، تنها سه پیشنهاد نا حل باقی مانده و هنوز هم به بهبود نیاز دارد.
پس از مرور و پیگیری مجدد میان ماه جنوری تا جولای ۲۰۲۲، ریاست تفتیش این وزارت یافته است که اقدامات امور قنسولی بر اساس پیشنهادات این ریاست، سبب بهبودی اندک این روند شده، اما روش جمع‌آوری یا تصدیق زمان طی مراحل عرایض افغان‌ها برای ویزهٔ خاص مهاجرت را بهبود نبخشیده است.
بر اساس این گزارش، بیروی امور قنسولی، به منظور محاسبهٔ اوسط زمان طی مراحل عرایض طرزالعمل معیاری کاری را ایجاد کرده است، اما وزارت خارجه به استفاده از روش‌های متناقص ادامه داده است.
بر اساس برنامهٔ ویزهٔ خاص مهاجرت، مدت زمانی طی مراحل عرایض این نوع ویزه نه ماه در نظر گرفته شده است.
ریاست تفتیش وزارت خارجهٔ امریکا گفته است که بیروی امور قنسولی در گزارش‌های ربع‌وار خویش در خصوص ناکامی این اداره در بخش طی مراحل عرایض در مدت تعیین شده، توضیحات ارایه کرده است. اما وزارت خارجه برای تصدیق معلومات ویزهٔ خاص مهاجرت افغان‌ها، میکانیزم، مقررات و طرز العمل نداشته است که این خود سبب معلومات نادرست شده است.
این ریاست گفته است که عدم گزارش‌دهی زمان دقیق طی مراحل عرایض، مانع توانایی رهبریت وزارت خارجه برای رسیدگی به کمبودی‌ها و آوردن بهبود به موقع می‌شود.
عدم طی‌مراحل عرایض
در این گزارش آمده است که با وجود برخی از اقدامات، وزارت خارجهٔ امریکا هنوز هم شماری زیادی از عرایض ویزهٔ خاص مهاجرت افغان‌ها را طی مراحل نکرده است.
بر اساس گزارش، تا ماه می ۲۰۲۲ در حدود ۶۱۸۸۸ عریضهٔ ویزهٔ خاص مهاجرت افغان‌ها طی مراحل نشده بود، در حالی که ۳۲۵۰۰۰ ایمیل دیگر هنوز ناخوانده باقی مانده بود.
ریاست تفتیش وزارت خارجه یافته است که در ماه می، مرکز ملی ویزهٔ امریکا مصروف خواندن ایمیل‌های ماه اگست سال ۲۰۲۱ بود. این ریاست گفته است که پس از سقوط جمهوریت در ماه اگست سال گذشته، شمار عرایض ویزهٔ خاص مهاجرت افزایش یافته و ادارتی که آنرا طی مراحل می‌کنند، بسیار پس‌مان شده اند.
پیشنهادات جدید
ریاست تفتیش وزارت خارجهٔ امریکا با در نظرداشت مشکلات و کمبودی‌های موجود نه پیشنهاد تازه را به ادارات مربوطه ارایه کرده است.
این ریاست گفته است که مقام ارشد هماهنگ کنندهٔ ویزهٔ خاص مهاجرت در هماهنگی با بیروی امور قنسولی، شعبهٔ ویزهٔ خاص مهاجرت افغان‌ها، مرکز ملی ویزه و متخصصین معلومات برای گزارش ربع‌وار به کانگرس، روش معیاری عملیاتی را اصلاح کرده، گام‌ها و طرزعمل‌های مشخصی را برای محاسبه و گزارش‌دهی زمان طی مراحل عرایض به وزارت خارجه،روی دست گیرد.
در این پیشنهادات آمده است که این ادارات و شبعات بر اساس معیار‌های حکومت فدرال برای تصدیق و تجدید دقیق و تکمیل معلومات دریافت شده، میکانیزم، مقررات و روش‌ها را ایجاد و تطبیق کنند.
در این پیشنهادات همچنان بر هماهنگی میان این ادارات تاکید صورت گرفته و گفته شده است برای نظارت از تطبیق انکشافات به میان آمده نیز باید پالیسی‌ها و طرزعمل‌های را ایجاد و تطبیق کنند.
ریاست تفتیش وزارت خارجه همچنان پیشنهاد کرده است که برای رسیدگی به کمبود کارمندان در وزارت خارجهٔ امریکا، طرح تجدید شدهٔ پرسونل باید ایجاد و تطبیق شود.
این ریاست همچنان گفته است که برای طی مراحل مرحله‌وار عرایض ویزهٔ خاص مهاجرت افغان‌ها، ادارات مربوطه باید موانع ایجاد شده را مرور کرده و فهرستی از آنچه مورد نیاز است را به بخش‌های ذیدخل ارایه کنند.
در جریان بیش از دو هفته عملیات تخلیه از افغانستان در سال ۲۰۲۱، بیش از ۱۲۴ هزار نفر، به شمول شهروندان خارجی، همکاران افغان قوای امریکایی و حکومت امریکا و افغان‌های آسیب‌پذیر به بیرون از افغانستان منتقل شدند.
با آن‌هم سرنوشت هزاران متقاضی ویزهٔ خاص مهاجرت که حکومت و نظامیان امریکایی را در جریان دو دههٔ گذشته کمک کرده اند و هنوز هم در افغانستان به سر می‌برند، مبهم باقی مانده است.