هاری یا رابیس یا هم به اصطلاح عوام بیماری سگ دیوانه یک بیماری ویروسی حیوانی است که حاد و کشنده بوده و سیستم عصب مرکزی را متاثر می‌کند.
با آنکه این ویروس واکسین داشته و قابل پیشگیری است، در بیش از ۱۵۰ کشور جهان گردش دارد.
بر اساس آمار سازمان جهانی صحت، ۹۹درصد واقعات بیماری سگ دیوانه در انسان‌ها زمانی به وقوع می‌پیوندد که سگ آلوده با ویروس رابیس انسان را دندان بگیرد که کودکان زیر ۱۴ سال به تنهایی ۴۰ درصد قربانیان آن را تشکیل می‌دهند.
ویروس رابیس، حیوانات پستاندار مانند سگ، پشک، حیوانات اهلی مثل گاو و گوسفند و حیوانات وحشی را مبتلا می‌کند.
ویروس رابیس، از طریق لعاب دهن حیوانات مبتلا زمانی‌که انسان را دندان بکند، از طریق تخریش جلد انسان توسط چنگال یا ناخن حیوان مبتلا یا هم تماس مستقیم افرازات بدن حیوان مبتلا با غشای مخاطی یا هم زخم‌های باز بدن انسان منتقل می‌شود.
سازمان جهانی صحت گزارش داده است که ویروس رابیس جز قارهٔ انترکتیکا، در سرتاسر جهان شایع بوده و سالانه جان نزدیک به ۶۰ هزار نفر را می‌گیرد. این بیماری بیشتر در کشورهای فقیر، به ویژه افریقا و آسیا، شایع است.
اعراض و علایم ابتلا به بیماری سگ دیوانه نظر به محل ورود ویروس به بدن و نیز مقدار ویروس ممکن از چند روز تا چندین هفته بعد تبارز کند. تب، درد، مورمورک، سوزنک زدن و حس سوزش در محل ورود ویروس از نشانههای ابتدایی ابتلا به این بیماری است.
با ورود ویروس به سیستم عصب مرکزی، مغز و نخاع شوکی دچار التهاب شده و اعراض به مراتب شدیدتر بیماری تبارز می‌کند و در این مرحله بیماری قابل جلوگیری نبوده و مرگ بیمار حتمی است.
رابیس دو شکل معمول دارد. "رابیس خشمناک" معمول‌ترین شکل این بیماری است که در آن بیمار بیش از حد فعال و هیجانی بوده و برسام می‌داشته باشد. ترس از آب و ترس از هوای تازه از دیگر نشانههای این شکل بیماری است. در این شکل بیماری، فرد مبتلا در جریان چند روز در اثر توقف قلبی و تنفسی جان می‌بازد.
در شکل دوم که به نام "رابیس فالج" یاد می‌شود و ۲۰ درصد موارد این بیماری را در انسان‌ها تشکیل می‌دهد، بیماری به آهستگی تبارز کرده و عضلات بدن به تدریج فلج می‌شوند. رفته رفته این حالت به کوما و در نهایت مرگ بیمار منجر می‌شود.
ترس، حالت تهاجمی، بلعیدن سخت، گیج بودن، دهن انداختن و خوردن اشیای غیر عادی مانند چوب و سنگ، دویدن غیر مستقیم و یک طرفه، تغییر در آواز، عوعو کردن خشن، ازدیاد لعاب کف‌دار در کنج‌های دهن از نشانههای بارز سگ آلوده با رابیس است.
تا کنون هیچ وسیلهٔ دقیق برای تشخیص ابتلای یک فرد به بیماری رابیس وجود ندارد و در اغلب موارد بیماری زمانی تشخیص داده می‌شود که اعراض و علایم کلینیکی آن تبارز کند. تشخیص قطعی این بیماری نیز بدون تاریخچهٔ تماس یا گزیدن شخص با حیوان آلوده با رابیس و نشانه‌هایی مانند ترس از آب و ترس از هوا دشوار است.
بهترین روش پیشگیرانه، واکسین کردن حیوانات به ویژه سگ‌ها است که از گردش و سرایت ویروس جلوگیری می‌کند. این روش به عنوان ارزان‌ترین روش پیشگیرانه در کشورهایی توصیه می‌شود که در آن سگ‌های ولگرد در کوچه و بازار به سر می‌برند.
در صورتیکه یک فرد را سگ یا حیوان دیگر مشکوک دندان می‌کند، باید محل گزیدن حیوان فوراً برای ده تا ۱۵ دقیقه با آب پاک و صابون به درستی شسته شود و سپس فوراً به مرکز صحی مراجعه شود تا واکسین رابیس بر آن فرد تطبیق شود.
تنها سگ‌های ولگرد ناقل این بیماری نبوده بلکه پستانداران خانگی به ویژه سگ‌های خانگی نیز ناقل این بیماری بوده می توانند. بنابراین متخصصین سفارش می‌کنند که باید حیوانات خانگی همیشه واکسین شوند تا هم از صحت حیوانات اطمینان حاصل شود و هم خطر بالقوۀ انتقال بیماری به انسان‌ها کاسته شود.
سازمان جهانی صحت دسترسی بیشتر به واکسین رابیس به انسان و تطبیق برنامه‌های ملی مجادله با رابیس را به عنوان راهکارهای موثر برای کاهش واقعات این بیماری سفارش می‌کند.
گروه