چرا کشورهای ثروتمند مسلمان به افغانستان بیشتر کمک نمی‌کنند؟

سازمان ملل متحد برای کاهش بحران بشری در افغانستان حدود ۱۰ ماه پیش از کشورهای کمک کننده درخواست کمک کرد، اما کمتر از نیمی از پول‌های درخواست شده تاکنون جمع آوری شده و کشورهای مسلمان در فهرست کمک‌کنندگان اصلی دیده نمی‌شوند.

توماس نیکلاسن، نمایندۀ ویژۀ اتحادیه اروپا برای افغانستان، پس از سفرش به آن کشور در اوایل ماه اکتوبر در یک تویت هشدار داد: "افغانستان با زمستان دشواری روبروست. من از چین، روسیه و سازمان همکاری‌های اسلامی می‌خواهم که با الهام از بریتانیا، ایالات متحده، اتحادیه اروپا و دیگران، کمک‌های بشردوستانه را به گونهٔ چشمگیر بیشتر کنند."

افغانستان برای چندین دهه یکی از فقیرترین کشورهای جهان بوده، اما بحران اقتصادی پس از آن افزایش یافت که حکومت تحت حمایت ایالات متحده در اگست ۲۰۲۱ فروپاشید و رژیم بالفعل طالبان با تحریم‌های اقتصادی فلج کننده بین المللی مواجه شد.

به گفته سازمان ملل متحد، اکنون تقریباً همه افغان‌ها زیر خط فقر زندگی می‌کنند.

نیل ترنر، مدیر شورای پناهندگان ناروی در افغانستان، گفت: "مطمیناََ رقابت زیادی بر سر منابع کمک‌های بشردوستانه در سال گذشته وجود داشته است. جنگ اوکراین توجه و منابع مالی زیاد غرب را به خود جلب کرده است. نگرانی وجود دارد که افغانستان در آینده به یک بحران فراموش شده تبدیل شود."

کمک های بشردوستانه به افغانستان

عربستان سعودی هفتهٔ گذشته اعلام کرد که۴۰۰ میلیون دالر کمک بشردوستانه به اوکراین فراهم می‌کند، اما این کشور نفت خیز مسلمان در سال جاری تنها ۱۱ میلیون دالر کمک بشردوستانه به افغانستان تعهد کرده است.

سایر کشورهای نسبتاً ثروتمند مسلمان مانند امارات متحدهٔ عرب، قطر و ترکیه نیز یا در فهرست کمک‌های بشردوستانه به افغانستان وجود ندارند و یا هم کمک اندکی کرده اند.

امارات متحده عرب در سال جاری بیش از ۳۰۹ میلیون دالر کمک بشردوستانه به ۲۳ کشور فراهم کرده که ۱۷۱ میلیون دالر آن به ایتوپیا و تنها ۱.۹ میلیون دالر آن به افغانستان اختصاص یافته است.

قطر که یکی از بالاترین عاید سرانه تولید ناخالص داخلی در جهان را دارد، کمتر از یک میلیون دالر در سال ۲۰۲۲ به درخواست بشردوستانه جهانی سازمان ملل متحد اعطا کرده که حدود ۵۰۰ هزار دالر آن برای کامرون بوده است.

وزرای خارجهٔ کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اسلامی در دسمبر ۲۰۲۱ در اسلام آباد، پایتخت پاکستان، موافقت کردند که برای پاسخگویی به بحران بشری در افغانستان، صندوق امانت بشردوستانۀ افغانستان را در بانک توسعه اسلامی (ISDB) ایجاد کنند.

در ماه اگست این بانک اعلام کرد که ۵۲۵ هزار دالر به فدراسیون بین المللی صلیب سرخ و جمعیت هلال احمر داده تا در راستای فعالیت‌های بشردوستانه فوری در افغانستان هزینه شود.

سخنگویان سازمان همکاری‌های اسلامی و بانک توسعهٔ اسلامی در مورد کارکردهای صندوق امانت بشردوستانه پس از ماه اگست چیزی نگفته اند و سفارتخانه‌های عربستان و امارت نیز به تماس‌های مکرر صدای امریکا پاسخ نداده اند.

مریم دیلافر، پروفیسور روابط بین‌المللی در پوهنتون جورج واشنگتن، به صدای امریکا گفت: "بیشتر برنامه‌ها و درخواست‌ها برای کمک بشردوستانه با کمبود بودجه مواجه استند."

درخواست کمک بشردوستانه به افغانستان ۵۵ درصد با کمبود بودجه مواجه است که در آن فقدان کمک‌های عمده اهداکنندگان مسلمان قابل توجه است.

دیلافر گفت: "از نظر جیوپولیتیکی، عربستان سعودی از ۱۱ سپتمبر [۲۰۰۱ ]روابط خود را با طالبان قطع کرده و آنها را به بدنام کردن اسلام و پناه دادن به تروریست‌ها متهم کرده است... بنابراین نگرانی‌هایی در مورد نقض تحریم‌های سازمان ملل، تحریم‌های ایالات متحده و قوانین ایالات متحده وجود دارد."

افزون بر آن، انتقاداتی از سیستم ارایه کمک‌های بشردوستانه به رهبری سازمان ملل نیز وجود دارد. به گفتهٔ منتقدان، ملل متحد در طبقه‌بندی فوری‌ترین نیازها که بودجه بیشتری باید به آنها اختصاص داده شود، ناکام بوده است.

الکس دی‌وال، مدیر اجرایی بنیاد صلح جهانی در پوهنتون تفتس، به صدای امریکا گفت: "ما سیستمی داریم که تا حدودی شبیه این است که گداها بیرون دروازهٔ مسجد صف بسته اند و نمازگزاران داخل می‌شوند و می توانند انتخاب کنند که به کدام گدا سکه بدهند و فکر می‌کنند که یک گدا از دیگران شایسته تر است."

آقای دی‌وال گفت که سیستم سازمان ملل به طور سنتی عمدتاً توسط کمک کنندگان غربی تامین می‌شود،‌در حالی که کمک کنندگان مسلمان به طور انتخابی عمل کرده اند.

او گفت: "این کاملاً یک معامله‌ای است که به خواهش اهداکننده بستگی دارد."

شک و تردید نسبت به سیستم کمک رسانی به رهبری سازمان ملل متحد به کشورهای با اکثریت مسلمان که هیچ کرسی دایمی در شورای امنیت ندارند، محدود نمی شود. کشورهای قدرتمند مانند چین و روسیه که هر دو اعضای دایمی شورای امنیت استند، نیز از سیستم سازمان ملل به عنوان سکوی غیر موثر و دستکاری شده انتقاد کرده اند.

این تصور وجود دارد که سازمان ملل و سازمان‌های غیرحکومتی بین‌المللی بیشتر به بقای خود علاقه‌مند استند تا کمک به دیگران.

جمعیت مسلمانان در جهان به ۱.۸ میلیارد نفر می‌رسد و افغانستان تنها کشور نیازمند کمک‌های بشردوستانه نیست، بلکه از یمن گرفته تا سوریه و سومالیا، بسیاری از کشورهای با اکثریت مسلمان با آفت‌های طبیعی و یا ساختهٔ دست انسان مواجه استند که نیازمند پاسخ‌های فوری بشردوستانه می‌باشند.

برای تقریباً دو دهه، فعالیت های انکشافی و بشردوستانه در افغانستان عمدتاً توسط ایالات متحده و کشورهای اروپایی تامین مالی می‌شد، کمک‌های که پس از مسلط شدن مجدد طالبان، کاهش قابل ملاحظه یافت.