خواب برای سلامتی کامل بدن بی‌نهایت ضروری است و درست مانند آب و نان و آکسیجن، برای زنده ماندن به خواب نیاز است. اکثر انسان‌ها یک سوم حیات شان را در خواب سپری می‌کنند.
ناشناخته‌ها و پرسش‌های بی‌پاسخ فراوان در مورد خواب تا هنوز وجود دارد. اما آنچه دانشمندان به آن اتفاق نظر دارند، این است که خواب برای بقای انسان به گونۀ اجتناب‌ناپذیر مهم بوده و فعالیت‌های مهم بیولوژیکی در هنگام خواب رخ می‌دهد.
یکی ازمزایای خواب، ذخیرۀ انرژی است و در هنگام خواب به دلیل فروکش کردن سوخت و ساز بدن، مصرف انرژی پایین می‌آید. یافته‌های یک پژوهش نشان داده است که هشت ساعت خواب در یک شبانه روز، حدود ۳۵ درصد انرژی مصرفی همان ۲۴ ساعت را ذخیره می‌کند.
تیوری دیگر این است که سلول‌های بدن برای ترمیم شدن و تجدیددوباره نیاز دارند که بدن به خواب برود. ترمیم عضلات، تولید پروتین، رشد و تکامل انساج و افراز هورمون‌ها در هنگام خواب، روندهایی است که این تیوری را تقویت می‌بخشد.
مغز و سیستم عصب مرکزی
مانند سایر سلول‌های بدن، سلول‌های مغز و اعصاب در هنگام خواب ترمیم و دوباره تنظیم می‌شوند. در هنگام خواب سیستم عصب مرکزی از وجود مواد اضافی که در جریان فعالیت روزمره و در پی سوخت و ساز بدن تولید می‌شود، پاک سازی شده و تمام این مواد که زهری است، از مغز دفع و طرد می‌شود. از همین رو است که پس از برخواستن از خواب، مغز راحت است و به درستی فعالیت می‌کند.
نتایج یک پژوهش نشان داده است که مغز در هنگام خواب معلومات جدید را ذخیره می‌کند. به گونه‌ای که معلومات موقت یا کوتاه مدت را به معلومات دایمی یا درازمدت تبدیل و حفظ کرده و نیز معلومات اضافی و غیرضروری را که تنها سبب افزودن بار بر سلول‌های سیستم حافظه می‌شود، پاک یا فراموش می‌کند.
در کل، خواب بر تمام فعالیت‌های مغز به شمول آموختن، حافظه، مهارت‌های حل مشکلات، خلاقیت، تصمیم‌گیری و تمرکز تاثیرگذار است.
خواب همچنان برای سلامت عاطفی و سلوکی انسان بسیار مهم و ضروری است. در هنگام خواب فعالیت مغز در ساحاتی افزایش می‌یابد که عواطف را کنترول می‌کند و نتیجۀ این فعالیت بهبود سلامت و عملکرد مغز و ثبات عاطفی می‌باشد.
یک پژوهش علمی نشان داده است که خواب و سلامت روانی به گونۀ جدایی ناپذیر با هم پیوند دارند. هم اختلال خواب سبب بروز یا پیشرفت مشکلات صحت روانی شده و هم مشکلات روانی سبب اختلال خواب می‌شوند.
کنترول وزن بدن
خواب از طریق کنترول هورمون‌هایی که سبب تحریک اشتها یا احساس سیری می‌شوند، تاثیر به سزایی بر کنترول وزن بدن نیز دارد. در هنگام خواب، افراز هورمون گریلین که سبب تحریک اشتها می‌شود، کاهش می‌یابد زیرا در خواب مصرف انرژی در بدن نیز کاهش می‌یابد.
برعکس، کم‌خوابی سبب افزایش گریلین و افزایش افراز لپتین می‌شود. لپتین هورمونی است که به انسان احساس سیری یا پربودن شکم را می‌دهد. برهم خوردن توازن این دو هورمون در اثر کم خوابی یا بی خوابی سبب می‌شود که یک فرد بیشتر از حد نیاز غذا خورده و در نتیجه اضافه وزن و چاق شود.
سیستم قوی ایمنی بدن بستگی به خواب با کیفیت و منظم دارد. بر اساس یافته‌های یک پژوهش علمی، بی‌خوابی زیاد سبب ضعف سیستم ایمنی شده و بدن را در برابر مکروب‌ها آسیب‌پذیرتر می‌کند.
در هنگام خواب پروتین‌هایی به نام سایتوکین در بدن تولید می‌شوند که در برابر عفونت‌ها و التهاب مقابله کرده و انتی‌بادی‌های مشخص و سلول‌های سیستم ایمنی بدن را تولید می‌کنند. در نهایت، این مالیکول‌های پروتینی از ابتلای بدن به بیماری‌ها جلوگیری کرده و مکروب‌های خطرناک را از بین می‌برند. از همین رو در جریان بیماری‌های انتانی به بیماران توصیه می‌شود که بیشتر بخوابند.
دانشمندان همچنان باور دارند که خواب بر سلامت قلب تاثیر دارد. نتایج یک تحقیق علمی کم خوابی و بی خوابی را به عنوان یکی از عوامل ابتلا به فشار بلند خون، افزایش التهابات، افزایش وزن و مقاومت در برابر انسولین مطرح کرده است.
نشانه‌های عمدۀ بی‌خوابی دوامدار شامل تغییرات خلقی، اضطراب، افسردگی، ضعف حافظه، تمرکز ضعیف، فعالیت‌های ضعیف حرکی، خستگی و ضعف بوده می‌تواند.
در مجموع تمام این فعالیت‌های مهم و حیاتی در جریان مراحل مختلف چهارگانۀ خواب و در جریان هفت تا نه ساعت خواب به وقوع می‌پیوندد.
مدت زمان خواب ارتباط مستقیم به سن و سال داشته و نیز از یک فرد تا فرد دیگر فرق می‌کند، اما تقسیمات مدت زمان خواب نظر به سن را مرکز وقایه و کنترول امراض ایالات متحده چنین سفارش کرده است.
- از تولد تا سه ماهگی: ۱۴ تا ۱۷ ساعت در یک شبانه روز
- از چهار تا ۱۲ ماهگی: ۱۲ تا ۱۶ ساعت در یک شبانه روز
- از یک تا دو سالگی: ۱۱ تا ۱۴ ساعت در یک شبانه روز
- از سه تا پنج سالگی: ۱۰ تا ۱۳ ساعت در یک شبانه روز
- از شش تا ۱۲ سالگی: نه تا ۱۲ ساعت در یک شبانه روز
- از ۱۳ تا ۱۸ سالگی: هشت تا ۱۰ ساعت در یک شبانه روز
- از ۱۸ سالگی به بالا: هفت ساعت یا بیشتر از آن در یک شبانه روز
