محدودیت سختگیرانۀ طالبان بر حجاب و آیات قرآن در مورد نحوۀ پوشش زنان

حجاب و نحوۀ پوشش لباس زنان در حاکمیت طالبان بر افغانستان از جمله بحث‌های جنجالی در یک سال گذشته بوده است.

در قرآن، در چندین آیت در سوره های مریم، احزاب و النور درباره حجاب اشاره شده است، اما به باور کارشناشان و آگاهان امور دینی، تفسیر طالبان از حجاب سختگیرانه است.

طالبان در اواخر ماه می ۲۰۲۲، با نشر اعلامیه‌ای نحوۀ پوشش زنان ساکن در افغانستان را مشخص کردند و وزارت امر به معروف و نهی از منکر این گروه هشدار داد که عملی نکردن این دستورات مجازات در پی خواهد داشت.

اما زنان در افغانستان که یک کشور اسلامی است و اکثریت زنان مسلمان این کشور به گفتۀ خود مقامات حکومت طالبان، حجاب را رعایت می‌کنند، در برابر این اعلامیه طالبان واکنش نشان دادند.

ریحانه با اسم مستعار به خبرگزاری اسوشیتد پرس گفت که زنان افغانستان حجاب را خود شان به عنوان یک زن مسلمان رعایت می‌کنند اما "این درست نیست که عقده‌های شخصی و خواست‌های خود شان را بر ما بقبولانند".

لیدا رهگذر، تحصیل کردۀ تجارت در پوهنتون یارک، در شهر تورنتوی کانادا به صدای امریکا گفت: "حجاب یک حق است یک انتخاب است. در زندگی من به عنوان یک دختر مسلمان، حجاب یک هویت است. حجاب به من اعتماد به نفس و قدرت می‌دهد. حجاب یک انتخاب خودم بود و کسی بر من با فشار اعمال نکرده است. به باور من اعمال فشار برای پوشیدن حجاب، کار درست و مناسب نیست".

الهه نبی زاده، محصل اقتصاد در پوهنتون ویرجینیا در ایالات متحده نیز به همین باور است و می گوید که حجاب به رهنمایی خانواده و بدون هیچ نوع اجبار انتخاب خودش بوده است. بانو نبی زاده گفت: "نظر به آموزه‌های دینی، به عقیدۀ من، حجاب یک انتخاب نه بلکه یک فریضه است که در قرآن، احادیث پیغمبر اسلام و اهل البیت او مکررا و موکداً ذکر شده است".

کلمات "جلباب" که به معنای لباس بلند و گشاده است، "خمار" که به معنی حجاب است و "جیب" در قرآن ذکر شده است. کلمه "جیب" که جمع آن جیوب است، به گونۀ مفرد یک بار در آیه ۱۲ سوره نمل و بار دیگر در آیه ۲۲ سوره قصص و جمع آن در آیه ۳۱م سوره نور آمده است.

اما در هیچکدام از این آیه ها، گفته نشده است که صورت پوشانیده شود. محمد حسینی فطرت، یک تن از عالمان اسلامی می‌گوید که در سال‌های آخر نبوت، برای جلوگیری از نگرش ابزاری به زنان، آیاتی در خصوص حجاب نازل شد که نخست متوجه همسران پیامبر بود.

آقای فطرت افزود: "بعد برای زنان مومن و مسلمان هم این توصیه شده است که بهتر است موها و بدن خود را بپوشانند. پس در واقع پوشانیدن مو و بدن آمده است که به تعبیر خمار و جلباب شده است یعنی پوشانیدن سینه و مو ها و گلو به زنان مومن توصیه شده است".

محمد راشد سلیم، محصل دورۀ دوکتورای معارف اسلامی می گوید: "در قرآن کریم، چندین آیه به شمول آیۀ مبارکۀ ۵۹ احزاب و آیۀ ۳۱ سورۀ نور، برای رعایت پوشش تاکید می ورزد. و این پوشش که اشاره به عریان نکردن و مخفی نگهداشتن زینت و عورت زن و همچنان مرد می باشد، مسلۀ بحث برانگیز بوده که در مجموع علمای شیعه و سنی به این باور اند که به غیر از دستان، صورت و پا های زنان، سایر اعضای بدن آنان باید پوشیده باشد".

با توجه به این، آیا حجاب، اجبار ‌دینی است یا زنان در گزینش آن اختیار دارند؟

آقای فطرت با ذکر آیات قرآن بر عدم اعمال جبر در کل در دین اسلام تاکید می کند. احمد راشد سلیم می‌گوید که آزادی انتخاب پوشیدن چادر بهترین راه برای جامعه است. اما هر دو تاکید می‌کنند که نمایان کردن برجستگی های بدن، چه زن و چه مرد، برای سلامت یک جامعه مطلوب نیست.

با اینحال فرید یونس، اسلام شناس معاصر می گوید که حجاب از ارکان اسلام نیست و یک موضوع شخصی است.

آقای یونس به این باور است که حجاب "کاملا اختیاریست مگر اینکه در اهل سنت اجماع امت، نه علما؛ و امامت در تشیع این دستور را بدهد که همگی در جامعه لباس بپوشند که دست و پایشان پوشیده باشد. حجاب یونیفورم نیست. اما اگر اجماع امت که همه مردم رای بدهند و قانون شود چرا نه. در غیر آن، یک موضوع اختیاریست".

با توجه به تذکر قران در بارۀ حجاب و تفسیر حکومت‌های اسلامی از آن، به نظر می رسد شماری از مردان به شمول علمای دینی، رعایت و الزام حجاب را به گونۀ که محرومیت و محدودیت زن ها را تعبیر می کند، پیشکش می کنند که به گفتۀ احمد راشد سلیم، برخاسته از تنگ نظری های آنان بوده و در مغایرت با نص قرآن قرار دارد.