دیدبان حقوق بشر می‌گوید که علاوه بر ممنوعیت آموزش دختران بالاتر از صنف ششم توسط طالبان در افغانستان که در سطح بین‌المللی محکوم شده است، روند آموزش پسران در مکاتب نیز به دلیل کمبود آموزگاران مسلکی و دست‌کاری نصاب درسی بدتر شده است.
این سازمان روز سه شنبه پنجم دسمبر (۱۴ قوس) با نشر گزارشی گفته است که وضعیت آموزشی مکاتب به شدت نگران‌کننده است.
به گفتۀ دیدبان حقوق بشر، جامعه جهانی به ممنوعیت آموزش دختران دورۀ متوسطه و لیسه توجه کرده، اما به تداوم روند آموزشی بی‌کیفیت در مکاتب پسرانه توجه نشده است.
سحر فطرت، یک مسوول دیدبان حقوق بشر گفته است: "آنها (طالبان) با محروم‌کردن پسران از آموزش با کیفیت، یک نسل را با خطر از دست‌رفتن مواجه کرده اند".
به باور دیدبان حقوق بشر، چنین عملکردی نه تنها به دانش‌آموزان و خانواده‌های شان پیامد ناگوار خواهد داشت، بلکه برای آیندۀ افغانستان به ویژه به حقوق زنان و حقوق بشر نیز نتایج ناگوار به دنبال خواهد داشت.
نبود آموزگاران مسلکی و حذف برخی مضامین
در این گزارش گفته شده است که طالبان آموزگاران زن را از تمامی مکاتب پسرانه که قبلاً تدریس می‌کردند، اخراج کردند و به جای آنان افراد غیرمسلکی را گماشته اند و در برخی مکاتب حتا به جای آموزگاران زن، هنوز هم آموزگاران مرد را استخدام نکرده اند.
یک دانش‌آموز صنف دوازدهم که نام او در گزارش گرفته نشده، گفته است که از جمله ۱۴ مضمون اکنون تنها برای هفت مضمون استاد دارند و هفت مضمون دیگر برای آنان تدریس نمی‌شود که فزیک، بیولوژی، مهارت، انگلیسی و هنر نیز شامل آنها است.
این دانش‌آموز گفته است: "این مضامین از سوی طالبان از نصاب حذف نشده، اما به این دلیل که استادان زن ما از وظایف سبکدوش شده اند، تدریس نمی‌شود، از همین رو من باید بیرون از مکتب در صنوف شخصی این (مضامین) را بیاموزم".
گزارش گفته است که طالبان دروس هنر، ورزش و زبان انگلیسی را از برنامه درسی مکاتب حذف کرده اند که این اقدام به آموزش با کیفیت آسیب وارد کرده است.
این سازمان گفت که این تغییرات نه تنها ترس از رفتن به مکاتب را در بین پسران افزایش داده است، بلکه بر میزان حضور آنان در مکاتب و انتظارات آنها از آینده نیز تاثیر گذاشته است.
در این گزارش، به نقل از وحید یک دانش‌آموز صنف دوازدهم در کابل آمده است که پیش از حاکمیت طالبان، در مکتب آنان ۱۶ آموزگار زن و چهار آموزگار مرد دورۀ لیسه را تدریس می‌کردند، اما اکنون به جای آنان آموزگارانی که قبلاً صنف‌های چهار و پنجم را درس می‌دادند، گماشته شده اند.
وحید گفته است: "معلمان زن ما آموزش‌های مسلکی را دیده اند و به دلیل غیبت آنها رنج می‌کشیم و چهار تن از استادان مرد ما نیز پس از اگست ۲۰۲۱ افغانستان را ترک کرده اند".
همچنان گزارش به بحران اقتصادی در افغانستان اشاره کرده و گفته که این مشکل تقاضا برای مشارکت پسران در کار برای تامین معاش خانواده‌هایشان را افزایش داده است و به همین دلیل تعداد زیادی از آنها مجبور به ترک مکتب شده اند.
تنبیه بدنی دانش‌آموزان
در این گزارش نظرات چند تن از دانش‌آموزان در مورد تنبیه بدنی داده شد و تعدادی از آنان گفته اند که دانش‌آموزان از بازدید کارکنان وزارت امر به معروف و نهی از منکر حکومت طالبان از مکاتب هراس دارند.
همچنان شماری از دانش‌آموزان و والدین شان به دیدبان حقوق بشر گفته اند که تنبیه بدنی دانش‌آموزان در مکاتب افزایش نگران‌کننده‌ای داشته است.
به گفتۀ آنان پسران در صنف جلوی چشم سایر دانش‌آموزان به دلیل اصلاح‌نکردن موهای خود، نقض قوانین پوشش و داشتن موبایل مورد ضرب و شتم قرار می‌گیرند.
یک دانش‌آموز گفته است که دانش‌آموزانی که سگرت و مواد مخدر مانند چرس مصرف می‌کردند توسط نیروهای امنیتی طالبان بازداشت شده و پس از بازگشت به مکاتب، در صنوف شان مورد ضرب و شتم قرارگرفتند.
طرح پیشنهادی طالبان
دیدبان حقوق بشر در این گزارش به پیشنهاد ۷۸ صفحه‌ای کمیته ارزیابی علوم عصری حکومت طالبان اشاره شده که در جنوری سال گذشته برای تغییرات در نصاب آموزشی مکاتب ترتیب شده است.
دیدبان حقوق بشر گفته است که این سازمان نمی‌تواند این طرح پیشنهادی را تایید کند که قابل اجرا است یا نه، اما بر اساس گزارش، تغییرات در برنامه درسی ذکر شده در این پیشنهاد توسط دانش‌آموزان و منابع دیگر به این سازمان تایید شده است.
گزارش گفته که این عوامل باعث شده است که بسیاری از پسران ترک درس و مکتب کنند و دانش‌آموزانی که باقی مانده اند، تعداد شان اندک است.
همچنان گزارش گفته است که بیشتر مواقع آموزگاران به صنف حاضر نمی‌شوند که این غیبت آنان، سبب ناراحتی و اندوه پسران می‌شود و آنان را با مشکلات روحی مواجه کرده است.
این گزارش دیدبان حقوق بشر بر اساس گفتگو با دانش‌آموزان و والدین آنها در ولایات کابل، بلخ، هرات، فراه، پروان، بامیان، ننگرهار و دایکندی در ماه جون و اگست ۲۰۲۲ و مارچ و اپریل سال جاری میلادی ترتیب شده است.
حکومت طالبان هنوز در مورد این گزارش واکنش نشان نداده است، اما قبلاً گزارش‌های این چنینی را پروپاگند علیه نظام این گروه خوانده است.