سهیلا ضیایی، بانوی تجارت پیشهٔ افغان مقیم ترکیه، سال چند بار به خاطر فعالیت هایش به افغانستان رفت و آمد داشت، ولی پس از سقوط جمهوریت دیگر به کشورش برنگشت.
با ورود سیل آسای افغان ها به ترکیه به ویژه پس از سقوط جمهوریت در سال ۲۰۲۱، رفتار و رویهٔ مردم و پولیس ترکیه، به اساس گزارش ها، در برابر مهاجران افغان زشت و سختگیرانه شده است.
ضیایی که از رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تعلیم و تربیه فارغ شده، سال های متمادی در بخش های مختلف ادارت دولتی و ایجاد تجارت های کوچک برای زنان فعالیت داشته است. او نسبت به تهدیدات امنیتی در سال ۲۰۱۸ افغانستان را ترک کرده و مقیم ترکیه شد.
خانم ضیایی به صدای امریکا گفت: "متاسفانه آنچه ما تصور آنرا نداشتیم رژیم تغییر کرد و فضا برای زنان و برای همه شهروندان افغانستان تنگ و تنگتر شد. زنانی که در افغانستان شاغل بودند، محصل و متعلم بودند، تمام دریچه های امید بر روی شان بسته شد و در نهایت اکثراً مجبور به ترک وطن شدند."
با آنکه بحث اخراج مهاجران افغان از ترکیه داغ است، خانم ضیایی از تغییرات قوانین مهاجرت و تغییر رفتار مردم و پولیس ترکیه در برابر افغان ها در سال های اخیر شاکی است.
او می گوید: "در اوایل که ما آمده بودیم، رویه و روش مردم ترکیه با مهاجرین خیلی خوب بود مخصوصاً با مهاجرین افغان خیلی خوب بودند. ولی درین اواخر که سیل مهاجرین به سمت ترکیه خیلی زیاد شده، رویه و روش مردم و پولیس ترکیه یک مقدار تغییر کرده است. مثلاً سابق ما راحت می توانستیم بدون کیملیک یا کارت اقامه ترکیه در بیرون گشت و گذار کنیم، ولی حالا یک دلهره و ترسی وجود دارد که همیشه باید کیملیک را باخود داشته باشیم. ولی اگر این کارت را نداشته باشیم و در چک پولیس قرار بگیریم، مستقیما گرفته و به کمپ معرفی کرده و پس از آن از کشور دیپورت می‌کنند."
این مطلب مرتبط را نیز بخوانید نگرانی افغان‌های مقیم ترکیه در پی کشته شدن و سوزاندن جسد یک پناهجوی افغانسخی بیراملی، فعال حقوق بشر می‌گوید که اکثریت مهاجرین افغان ترکیه را مقصد نهایی نه بلکه به حیث گذرگاه به سوی کشورهای اروپایی استفاده می‌کنند.
بیراملی گفت: "اساسی ترین مشکل مهاجرین در جمهوری ترکیه این است که تعدادی کثیری از مهاجرینی که به ترکیه می‌آیند، این کشور را به عنوان مقصد اصلی سفر شان فکر نمی‌کنند. بلکه این کشور را منحیث پل برای رسیدن به اتحادیه اروپا می بینند. به همین لحاظ است که به زبان علاقمندی ندارند، به درستی ادغام نمی‌شوند و وارد بازار کار هم شده نمی توانند."
بنا به آمار رسمی سال ۲۰۲۳، بیش از ۳۰۰ هزار مهاجر از افغانستان در ترکیه زندگی می‌کنند، علاوه بر آنان ، صدها هزار پناهجو به صورت غیرقانونی وارد این کشور شده‌اند. اکثر ترکیه منحیث مسیرعبور پناهجویان به یونان و اروپا استفاده میشود.
این مطلب مرتبط را نیز بخوانید غرق شدن کشتی حامل پناهجویان در ساحل ترکیه هشت کشته برجا گذاشتسخی بیراملی فعال حقوق بشر افزود:"رفتار و برخورد مردم و پولیس ترکیه نسبت به مهاجرین، باید صادقانه بگویم که کاملا بسته گی به خود مهاجرین و مردم دارد."
با همهٔ این آزمون ها در غربت، خانم ضیایی امیدش را از دست نداده و مدتی است با تعدادی از افغان ها در ترکیه و دیگر کشور ها روی ماهنامهٔ بنام "فراگفت" کار می‌کند.
ضیایی گفت: "رسانه فراگفت بیشتر روی سه موضوع تمرکز دارد. یکی موضوع شهروندی است که ما بتوانیم ازین طریق آگاهی مردم را بالا ببریم. یک شهروند را از حقوق شهروندی‌اش و حقوق عدالت اجتماعی‌اش آگاه بسازیم و اینکه شهروند در قبال دولت چی مسوولیت ها دارد و دولت برای شهروند چی حقوقی قایل است، آگاه بسازیم."
خانم ضیایی می‌گوید که منحیث یک زن افغان از محدودیت های وضع شده در برابر زنان افغان رنج می‌برد.
او امیدوار است تا زنان افغان نیز روزی بتوانند در داخل کشور شان از حقوق و آزادی های اساسی شان برخوردار شوند تا مجبور به ترک کشور نشوند.