بلوچستان منطقه ناآرامی بین ایران و پاکستان است، جایی‌که نیروهای امنیتی در دو طرف مرز سال‌ها با گروه‌های تندرو جنگیده اند، اما اکنون خطر تشدید تنش‌ها بین همسایگان را تهدید می‌کند.
در تازه‌ترین مورد پاکستان روز پنجشنبه ۱۸ جنوری (۲۸ جدی) اعلام کرد که حملات هوایی علیه تندروان جدایی‌طلب در ایران انجام داده است.
یک روز پیش از آن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران مواضع گروه "جیش‌العدل" را در پاکستان هدف حملات راکتی و طیاره‌های بی‌سرنشین (درون) قرار داد.
پاکستان کدام گروه را در ایران هدف قرار داد؟
یک مقام استخباراتی پاکستان گفته است که هدف حملات پاکستان در خاک ایران جبهه آزادی‌بخش بلوچ بوده است.
چندین گروه مسلح جدایی طلب به شمول جبههٔ آزادی بخش بلوچستان که فعالیت آن در پاکستان غیر قانونی است، ده‌ها سال است که برای ایجاد یک کشور مستقل با حکومت پاکستان مبارزه می‌کنند.
جدایی‌طلبان بلوچ که از سال‌ها به این‌سو برای آزادی‌شان می‌جنگند، حکومت پاکستان را به تعصب متهم می‌کنند و می‌گویند که از منابع این ایالت مثل گاز و منرال‌ها استفاده می‌کند، اما در بخش زیربناهای آن ایالت کاری انجام نداده است.
چندین گروه مسلح جدایی طلب به شمول جبههٔ آزادی بخش بلوچستان در ایالت بلوچستان فعالیت مسلحانه دارند و به طور معمول مسوولیت حملات بر ضد قوای حکومتی را بر عهده می گیرند.
اهمیت بلوچستان چیست؟
این ایالت پهناور با جمعیتی حدود ۱۵ میلیون نفر عمدتاً از مناطق بیابانی خشک و کوهستانی تشکیل شده که دارای ثروت معدنی دست نخورده است.
این ایالت از نظر وسعت، بزرگ‌ترین و از نظر جمعیت کوچکترین ایالت پاکستان است. این ایالت با ولایت سیستان و بلوچستان ایران هم مرز است که پاکستان در آنجا حملات خود را انجام داد.
بلوچستان یک مکان کلیدی در دهلیز اقتصادی چین-پاکستان که بخش عمدهٔ ابتکار یک کمربند یک راه حکومت چین است، نیز می‌باشد.
این دهلیز ولایت غربی شین‌ژیانگ چین را با بندر گوادر وصل می‌کند. انتظار می‌رود که چین بیش از ۶۵ میلیارد دالر را در این پروژه صرف ساخت یک میدان هوایی، جاده‌ها، خطوط آهن، انرژی و دیگر زیرساخت‌ها در پاکستان کند تا مسیرهای تجارتی خشکه و آبی را در منطقه بهبود ببخشد.
بلوچ‌ها کی هستند؟
به طور کلی جمعیت بلوچ‌ها حدود ۱۰ میلیون نفر تخمین زده می‌شود که اکثر آنان در ایالت بلوچستان در غرب پاکستان و همچنان در سند، چند میلیون آنان در ولایت سیستان بلوچستان در جنوب شرق ایران و اقلیت بسیار کوچکتری هم در افغانستان زندگی می‌کنند.
هردو، ولایت سیستان بلوچستان ایران و ایالت بلوچستان پاکستان از فقیرترین ساحات این دو کشور همسایه است، که همواره با خشکسالی و بیکاری دست و پنجه نرم می‌کنند.
ایران و پاکستان نزدیک به یک هزار کیلومتر مرز مشترک دارند که فعالیت‌های قاچاق، به ویژه مواد سوخت در آن شدید است.
بلوچ ها مسلمانان سنی هستند که یکی از اقلیت‌های کوچک قومی را در ایران تشکیل می‌دهند.
تهدید امنیتی در ایران چیست؟
تنش‌ها مدت‌هاست که در هر دو طرف مرز ادامه داشته است، اما به ندرت شعله‌ور شده است. دو روز پس از حمله ایران به اهداف "تروریستی" در پاکستان که منجر به کشته شدن کم از کم دو کودک شد، رسانه‌های دولتی ایران اعلام کرد که نه نفر در حملات هوایی پاکستان در روز پنجشنبه کشته شدند.
ایران روز چهارشنبه اعلام کرد که مواضع گروه "جیش‌العدل" را در پاکستان هدف قرار داده است. این گروه جدایی‌طلب سنی در فهرست سیاه ایران و رقیب اصلی آن، ایالات متحده به عنوان یک سازمان تروریستی قرار دارد.
در ماه‌های اخیر گروه جیش‌العدل حملاتی را در داخل ایران انجام داده است. یازده پولیس در حمله‌ای که این گروه مسوولیت آن را بر عهده گرفت در شهر راسک در ماه دسمبر کشته شدند.
جیش‌العدل در سال ۲۰۱۲ پس از فروپاشی گروه مشابه به نام جندالله تاسیس شد که سال‌ها حملاتی را علیه نیروهای امنیتی ایران انجام می‌داد، اما پس از دستگیری و سپس اعدام رهبر این گروه، عبدالمالک ریگی در سال ۲۰۱۰ تضعیف شد.
بر اساس گزارش رسانه های رسمی ایران، طیاره حامل ریگی در ماه فبروری ۲۰۱۰ زمانی که عازم قرغیزستان بود، توسط جنگنده‌های ایران مجبور به نشستن در ایران شد. ریگی دستگیر و سپس در ماه جون همان سال به دار آویخته شد.
وضعیت پاکستان چگونه است؟
در سوی دیگر مرز، نیروهای پاکستانی تقریباً دو دهه است که با جدایی‌طلبان بلوچ که صدها نفر را در حملات به نیروهای امنیتی، پرسونل دولتی و غیرنظامیان هدف قرار داده اند، می‌جنگند.
جدایی طلبان و گروه های حقوق بشری بلوچ می‌گویند که سرکوب شورشیان توسط اردو شامل ناپدید شدن اجباری گسترده و قتل های فراقانونی بوده است.
از سال ۲۰۱۴، جدایی طلبان پروژه های مرتبط با دهلیز اقتصادی چین و پاکستان (CPEC) را نیز هدف قرار داده اند؛ پروژه‌ای چندین میلیارد دالری که بخشی از طرح ابتکار یک کمربند یک راه حکومت چین است و بخش های زیادی آن از بلوچستان غنی از مواد معدنی عبور می کند.
شکایت بلوچ‌های ایران چیست؟
ولایت سیستان و بلوچستان ایران در سال ۲۰۲۲ با پیوستن ساکنانش به اعتراضات سرتاسری ایران به دلیل مرگ مهسا امینی، زن ۲۲ سالهٔ کردی در بازداشت پولیس، با بی ثباتی جدیدی روبرو شد.
در حالی که اعتراضات در اوج خود بود، تجاوز ادعایی به یک دختر نوجوان در بازداشت، توسط یک فرمانده پولیس این ولایت اعتراضات را بیشتر شعله‌ور کرد و نیروهای امنیتی تظاهرات را سرکوب کردند.
بر اساس گزارش عفو بین الملل در ۳۰ سپتمبر ۲۰۲۲، هنگامی که نیروهای امنیتی به تظاهراتی در زاهدان، شهر اصلی سیستان و بلوچستان تیراندازی کردند، بیش از ۸۰ نفر کشته شدند. این روز به نام "جمعهٔ خونین" مسمی شده است.
فعالان از مدت‌ها پیش شکایت داشتند که این منطقه قربانی تبعیض اقتصادی و سیاسی توسط رهبری روحانی شیعه ایران شده است و تعداد نامتناسبی از بلوچ‌ها به ویژه به اتهام مواد مخدر اعدام شده‌اند.
فقر اقتصادی منطقه سبب شده است تا بسیاری از بلوچ ها مواد سوخت را از طریق مرز به پاکستان، جایی که می توان آن را به قیمت بالاتر فروخت، قاچاق کنند. به گفته فعالان در سال‌های اخیر ده‌ها نفر توسط نیروهای امنیتی ایران در این روند کشته شده اند.
عفو بین الملل اعلام کرده است که در سال ۲۰۲۱ حداقل ۱۹ درصد اعدام شدگان در ایران مربوط به اقلیت بلوچ بوده اند.