سال جدید تعلیمی ۱۳۹۶ خورشیدی، امروز با نواختن زنگ مکتب در حالی آغاز شد که بر اساس گزارش دفتر حمایۀ اطفال (Save the Children)، بیش از ۳.۷ کودک واجد شرایط از رفتن به مکتب محروم مانده اند.
این اداره با اشاره به وخامت اوضاع برگشت‌کنندگان و بازگشت احتمالی یک میلیون مهاجر در جریان سال روان، گفته است "تحقیق دفتر حمایۀ اطفال نشان می‌دهد که احتمال می‌رود بیش از ۴۰۰ هزار کودک در افغانستان – بیش از ۱۱۰۰ کودک در روز – به دلیل رشد بی‌ثباتی و افزایش برگشت اجباری مهاجری از پاکستان از مکتب بیرون بمانند".
بر اساس این تحقیق، تقریباً یک سوم کودکان افغانستان (۳.۷ میلیون کودک) در سراسر این کشور نمی‌توانند به مکتب بروند.
انا ماریا لاکسن، رئیس دفتر حمایۀ اطفال در افغانستان می‌گوید "امروز یک روز خوب و خوش برای تمام اطفال افغانستان است که بعد از یک رخصتی زمستانی داخل صنف‌های درسی خود می‌شوند. اما یک روز غم انگیز و ناامیدکننده برای آن عده اطفالی است که از مکتب باز مانده و در عدم دسترسی به حق آموزشی، تا هنوز برای بقای شان مبارزه می‌کنند".
به باور این اداره، برگشت بیش از یک میلیون مهاجر دیگر به افغانستان، مشکلات جدی را در بخش‌های خدمات صحی و آموزشی در پی خواهد داشت.
دفتر حمایۀ اطفال با نشر تحقیق تازه هشدار می‌دهد که کودکان محروم از مکتب، در سال ۲۰۱۷ میلادی، بیشتر در معرض خطر خواهند بود.
خانم لاکسین می‌افزاید، دسترسی نداشتن کودکان به آموزش، سبب می‌گردد که آنان بیشتر در معرض خطر ازدواج‌های قبل از وقت، کار روی جاده‌ها و استخدام توسط گروه‌های مسلح قرار بگیرند و این مسایل میزان قربانی‌شدن کودکان توسط قاچاق انسان را، بیشتر می‌سازد.
به گفتۀ رئیس دفتر حمایۀ اطفال در افغانستان، به هر میزانی که کودکان از نظام آموزشی دور بمانند به همان اندازه احتمال برگشت آنان به آموزش کاهش می‌یابد.
در همین حال، اسدالله حنیف بلخی وزیر معارف افغانستان در مراسم آغاز سال جدید تعلیمی برخی مشکلات فراراه معارف این کشور را پذیرفت.
آقای بلخی با اشاره به چالش‌ها و کمبودی‌ها گفت که عدم دسترسی شماری کودکان به مکاتب، کمبود ساختمان‌های معیاری برای ۴۸ درصد مکاتب، کمبود معلمان زن، مسدود بودن شماری از مکاتب به دلیل ناامنی‌ها از مشکلات جدی در بخش معارف است.
اما وزیر معارف افغانستان، پلان‌های عملی این وزارت را در سال جدید تعلمیمی (۱۳۹۶) چنین برشمرد "جذب بیش از یک میلیون شاگرد جدید که 43 درصد شان دختران اند، فراهم‌کردن زمینۀ آموزش سواد حرفه برای ۶۰۰ هزار تن که ۶۰ درصد زنان اند،فراهم‌کردن زمینۀ آموزش برای کودکان برگشت‌کننده، تأسیس ۴۱۴ مکتب جدید، ساخت سیستم چاپ و توزیع کتب مکاتب توسط سکتور خصوصی".
آقای بلخی همچنان گفت که جذب افراد مسلکی، استخدام ده هزار معلم زن در مناطق دوردست و فراهم‌کردن زمینۀ تحصیلی کادرهای این وزارت تا مقطع ماستری از دیگر برنامه‌های عمدۀ این وزارت در سال جدید تعلیمی است.
ارقام وزارت معارف نشان می‌دهد که در سال ۱۳۹۵ خورشیدی، به طور مجموع ۹.۲ میلیون شاگرد در مکاتب تحت آموزش قرار داشتند که از این میان ۳۹ درصد شان را دختران تشکیل می‌داد.
در حال حاضر، ۲۰۰ هزار معلم دولتی که ۳۳ درصد شان خانم‌ها اند، در ۱۷ هزار و ۴۸۲ مکتب در افغانستان تدریس می‌کنند.
محمدسرور دانش معاون دوم رئیس جمهور افغانستان گفت، با آنکه در بخش معارف دستاوردهایی وجود داشته است؛ اما افغانستان هنوز هم در زمرۀ کم‌سوادترین کشورها محسوب می‌شود.
آقای دانش، گفت که افغانستان، از لحاظ سواد علمی – نه خواندن و نوشتن – هنوز در پایین‌ترین سطح قرار دارد و برای معیارساختن این کشور با عصر کنونی، راه درازی در پیش است.
او افزود "از منظر دیگر می‌توان، عقب‌ماندگی فرهنگی، علمی و پدیدۀ شوم بی‌سوادی را به عنوان یک بحران خاموش و مادر همۀ بدبختی‌ها و رنج‌های مردم افغانستان به شمار آورد".
معاون دوم رئیس جمهور تأکید کرد که حکومت مصمم است تا با راه‌اندازی عملیات‌های نظامی، امسال مکاتب مسدود را باز و زمینۀ آموزش را برای کودکان، نوجوانان و جوانان افغان فراهم سازد.
او از مردم خواست که آنان نیز در قبال معارف مسؤولیت دارند و نگذارند که افراد و گروه‌ها مکاتب را به آتش بکشند و یا هم با اجبار دروازه‌های آنان را به روی شاگردان ببندند.
از سوی دیگر، قرار است که حکومت افغانستان، امسال شورای عالی فرهنگی و علمی را در سکتور مربوط به فرهنگ، معارف و تحصیلات عالی ایجاد کند و تمامی سیستم‌های آموزشی معارف و تحصیلات را به منظور بهبود کیفیت آن، مورد بازنگری جدی قرار دهد.