طالبان شاید پی‌برده باشند که تسخیر افغانستان برای شان بسیار ساده‌تر از اداره و حکمروایی این کشور باشد.
دپلوماتان برحال و پیشین به این باور اند که آیندۀ دولت‌داری طالبان منوط به این است که این گروه به چه پیمانه‌ای در ایجاد یک حکومت همه‌شمول عمل کرده و با قدرتمندان محلی، بزرگان قومی و رهبران اقلیت‌ها از سر سازگاری پیش می‌آید.
از زمان وارد شدن طالبان به کابل تا کنون، بیشترین توجه جهانی بر هرج و مرج در میدان هوایی کابل معطوف شده است؛ جاییکه هزاران شهروند افغانستان به دلیل هراس از سیطرۀ طالبان و تلاش برای فرار از کشورشان به اطراف میدان هوایی تجمع کرده اند.
اما پس از خروج نیروهای امریکایی و ناتو از افغانستان که احتمال می‌رود تا ۳۱ اگست تحقق یابد، زمام تمام امور در دست طالبان می‌باشد.
کارتر ملکاسیان، مشاور پیشین وزارت دفاع ایالات متحده به صدای امریکا گفت که به هر ترتیبی که باشد، طالبان دولت‌داری در افغانستان را بسیار دشوارتر از تسخیر آن خواهند یافت.
آقای ملکاسیان در مقاله‌ای به مجلۀ امور خارجی نوشته است که پیروزی طالبان در افغانستان به مفهوم پایان جنگ و بی سرنوشتی در افغانستان نبوده بلکه به باور وی "طالبان با فقر، کشمکش داخلی، کشت مواد غیرقانونی، مداخلات همسایگان و تهدید خیزش‌های مردمی از هر گوشه و کنار روبرو اند."
آزمون‌ها فرا راه
طالبان اکنون باید نهادهای اداری ملی را آن‌گونه که خود این گروه خواستار ایجاد و فعالیت آن اند، باید تنظیم مجدد یا هم از سر ایجاد کنند تا جمعیت کثیر القومی افغانستان همه در آن خود را ببینند.
از سوی دیگر، کنترول سرتاسر مملکت توسط طالبان دشوار به نظر می‌رسد و شماری از کارشناسان به این باور اند که این گروه با حدود ۷۵ هزار نیروی مسلح خود قادر نخواهد بود تا خواست خود را در هر گوشه و تمام اقوام این کشور اعمال کند.
طالبان با این نیرو توانستند در جریان چند هفتۀ محدود، به استثنای پنجشیر، ۳۳ ولایت دیگر افغانستان را تسخیر کنند و در اکثر موارد قطعات و جزوتام‌های قوای مسلح ۳۰۰ هزار نفری افغانستان بدون کوچکترین مقاومت، اسلحه و تجهیزات شان را به طالبان تحویل داده و تسلیم شدند.
ولی نصر، استاد مطالعات بین‌المللی در پوهنتون جانس هاپکینز و مشاور پیشین وزارت خارجۀ ایالات متحده با اشاره به قساوت و بی‌رحمی رژیم طالبان بین سال‌های ۱۹۹۶ تا ۲۰۰۱ می‌گوید که ابتدا باید دانسته شود که آیا طالبان امروز با طالبان دهۀ ۱۹۹۰ فرق دارد یا خیر.
طالبان در دهۀ ۱۹۹۰ میلادی مقررات سختگیرانه‌ای را بر تمام مردم افغانستان نافذ کرده و برخورد تبعیض آمیز با اقلیت‌های دینی و مذهبی به ویژه هزاره‌ها، هندوها و سیک‌های آن کشور داشتند.
آیا طالبان مهربان و رام شده اند؟
به تاریخ ۲۸ اسد، مصادف با دهم محرم و روز عاشورا، طالبان هیچ ممانعتی را برای شیعیان افغانستان که اکثریت آنان هزاره‌ها اند ایجاد نکردند. حتا شماری از مقام‌های طالبان در مساجد و تکیه‌خانه‌های ساحات هزاره نشین کابل رفته و در مراسم عاشورا شرکت کردند.
پس از تصرف کابل، شماری از مقام‌های طالبان نشست‌های متعدد با بزرگان و سیاستمدران افغانستان، به شمول حامد کرزی، رییس جمهور پیشین آن کشور و عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحۀ ملی داشته اند.
آیا این همه نمایشی است؟
شماری از مخالفان طالبان به این باور اند که طالبان با نمایش هم‌دیگر پذیری و سرزدن به اقشار مختلف افغانستان، در صدد خریدن وقت برای تحکیم قدرت شان و جلب کمک‌های خارجی به ویژه دسترسی به ۹.۵ میلیارد سرمایه‌های افغانستان اند که اکنون در بانک‌های خارجی منجمد شده است.
کارشناسان به این باور اند که طالبان نیز در تلاش کسب مشروعیت و به رسمیت جامعۀ بین‌المللی اند که مایۀ جلب کمک‌های خارجی و متضمن موفقیت و تداوم بقای هرگونه نظام آینده در افغانستان است.
علی نظری، سخنگوی احمد مسعود که اکنون رهبری مقاومت ضد طالبان را به عهده دارد، به این باور است که تاکید طالبان برای مذاکرات سیاسی و ساختن یک حکومت همه شمول و نیز تعهد آن گروه برای تضمین از حق آموزش و کار زنان و دختران، ترفندی بیش نیست.
آقای نظری به صدای امریکا گفت: "طالبان افراطی‌تر از گذشته اند و عصر دهشت آن گروه تا کنون آغاز نشده است...آنان فقط منتظر خروج امریکایی‌ها و اروپایی‌ها از افغانستان اند."
نظری و دیگر مخالفان طالبان به این باور اند که دیری نخواهد گذشت که طالبان محاکم صحرایی را آغاز کرده و به مجازات کسانی خواهند پرداخت که با نیروهای خارجی و سایر مخالفان این گروه کار کرده اند.
هرچند ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان امروز ۲۴ اگست (دوم سنبله) در نخستین کنفرانس خبری خود گفت که این گروه به تشکیل یک حکومت همه شمول "قوی و اسلامی" متعهد بوده و نیز اطمینان داد که آن گروه به هیچ کسی به شمول کارمندان دولت و افغان‌های همکار با نیروها و حکومت‌های خارجی آسیب نخواهد رساند.
گزارش بدرفتاری‌ها
برخی گزارش‌ها موجود است که طالبان پس از تصرف شهرها و ولایات افغانستان به شمول کابل، دست به قساوت و کشتار زده و شماری از افغان‌هایی را که با نیروهای غربی همکار بوده اند، هدف قرار داده اند.
یک گروه خصوصی استخباراتی مستقر در ناروی با ارایۀ معلوماتی به سازمان ملل متحد گفته است که مدارکی را در دست دارد که طالبان برخی افرادی را که در حکومت پیشین افغانستان یا هم با نیروهای خارجی کار می‌کرده اند، از بین برده اند.
سازمان عفو بین‌الملل نیز از قول شاهدان عینی گزارش داده است که طالبان پس از تصرف ولسوالی هزاره نشین مالستان غزنی، کم از کم نه نفر را کشته اند. اگنس کالامارد، منشی عمومی سازمان عفو بین‌المللی گفته است: "قساوت خونسردانۀ این کشتار، یادآور کردارهای گذشتۀ طالبان و نشانۀ هولناک از نحوۀ سیطرۀ آیندۀ این گروه است."
میشل بچلیت، رییس کمیشنری عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد روز سه شنبه ۲۳ اگست گفت که گزارش‌های معتبری را دریافت کرده است که نشاندهندۀ اعمال محدودیت بر زنان و بدرفتاری شدید، به شمول "اعدام صحرایی" غیرنظامیان و نیروهای امنیتی تسلیم شده، در ساحات زیر ادارۀ طالبان است.
با اینحال، کارشناسانی مثل آقای ملکاسیان به این باور اند که نرمی کنونی طالبان گذرا بوده و این گروه به زودی برای تحکیم و قبضه کردن قدرت به زور و نیروی نظامی متوسل خواهد شد؛ رویکردی که به باور آگاهان با مقاومت شماری از اقوام و گروه‌های اقلیت در افغانستان روبرو خواهد شد.
در تهیۀ این مطلب از گزارش خبرگزاری اسوشیتدپرس نیز کار گرفته شده است.