اتحادیهٔ اروپا، روز پنجشنبه ۱۹ اکتوبر (۲۷ میزان) جایزۀ سالانۀ سخاروف برای حقوق بشر را به مهسا امینی، زن ۲۲ سالهٔ کردی ایرانی اهدا کرد که سال گذشته در بازداشت پولیس گشت ارشاد ایران درگذشت.
مهسا امینی به تاریخ ۱۳ سپتمبر سال ۲۰۲۲ از سوی پولیس "گشت ارشاد" ایران به خاطر رعایت نکردن حجاب بازداشت و به پایگاه پولیس برده شد. او چند ساعت بعد با امبولانس در وضعیت صحی وخیم به شفاخانه منتقل شد و سه روز بعد جان باخت.
روبرتا متسولا، رییس پارلمان اروپا هنگام اعلام جایزه گفت: "قتل وحشیانه جینا مهسا امینی ۲۲ ساله نقطه عطفی بود. این باعث جنبشی به رهبری زنان شده که تاریخ ساز است."
متسولا گفت که شعار سه کلمه‌ای - زن، زندگی، آزادی - "فراخوان گردهم آمدن برای تمام کسانی است که برای برابری، کرامت و آزادی در ایران می‌ایستند".
اعلام جایزه سخاروف دو هفته پس از اعطای جایزه صلح نوبل به نرگس محمدی، فعال حقوق بشر زندانی در ایران، منتشر شد. این جایزه به دلیل نقش خانم محمدی در مقابله با سرکوب زنان در ایران و همچنین مبارزه برای ارتقای حقوق بشر و آزادی برای همه به او اهدا شد.
ایران پس از مرگ مهسا امینی به تاریخ ۱۶ سپتمبر، شاهد تظاهرات گسترده بوده است، تظاهراتی که از سوی حکومت ایران به شدت سرکوب شده است. این اعتراضات، یکی از بزرگترین چالش‌هایی است که رهبری ایران پس از انقلاب ۱۹۷۹ میلادی با آن مواجه شده است.
مرگ مهسا باعث ایجاد جنبش جهانی به نام "زن، زندگی، آزادی" نیز شد که خواستار پایان بخشیدن به حجاب تحمیلی از سوی حکومت ایران بر همه زنان آن کشور و پایان دادن به حکومت تحت رهبری روحانیون مسلمان در تهران است.
در اعتراضاتی که پس از مرگ مهسا امینی در سراسر ایران راه اندازی شد، مقامات امنیتی ایران کم و بیش ۲۰ هزار معترض را در سراسر آن کشور دستگیر و توقیف کردند. در جریان اعتراضات ضد حکومتی، نیرو‌های امنیتی آن کشور دست‌کم بیش از ۵۰۰ معترض را کشتند که شامل ۷۱ خردسال می‌شود. صدها نفر دیگر در جریان این اعتراضات زخمی شدند و حکومت ایران دست‌کم هفت نفر را در ارتباط به این اعتراضات اعدام کرد.
حکومت ایران اعتراضات ضد حکومت آن کشور را که پس از مرگ مهسا امینی در سراسر آن کشور آغاز شد ''اغتشاش'' می‌خواند و معترضان را به طور گسترده سرکوب کرده است، اقدامی که موجب انتقاد‌های شدید بین المللی شده است.
امینی و جنبش "زن، آزادی، زندگی" از سوی سه گروه سیاسی اصلی پارلمان اروپا برای دریافت این جایزه حمایت می‌شدند و پیش از آنکه برنده جایزه سخاروف اعلام شود، پیشتاز بودند.
دو نامزد دیگر در فهرست نهایی با حمایت گروه‌های کوچک‌تر، دو مدافع حقوق نیکاراگوا، ویلما نونیز و رولاندو حوزی و سه زن مبارز برای حقوق سقط جنین، جستاینا ودرزینسکا از پولند، مورینا هریرا از سلوادور و کولین مک‌نیکولاس از ایالات متحده بودند.
جایزۀ حقوق بشر پارلمان اروپا که به نام جایزۀ سخاروف برای آزادی اندیشه نیز مشهور است از سال ۱۹۸۸ به اینسو، همه ساله از سوی پارلمان اروپا به افراد یا سازمان‌هایی داده می‌شود که از حقوق بشر و آزادی‌های بنیادی بشری دفاع می‌کنند.
این جایزه سال گذشته به خاطر ایستادگی و مقاومت اوکراینی‌ها در برابر تهاجم روسیه، به مردم اوکراین داده شد.
جایزۀ معتبر جهانی سخاورف به بزرگداشت از اندری دیمیترویچ سخاروف، فزیکدان و فعال روسی ملقب به "پدر بم هسته‌ای روسیه" نام نهاده شده است.
سخاروف پس از جنگ جهانی دوم در ترکیب هیات بین المللی در مورد بمباردمان اتمی هیروشیمای جاپان تحقیق کرد و در سال ۱۹۵۲ نخستین بمب هایدروجنی را اختراع کرد.
اما پس از پی بردن به تاثیر مخرب این بمب به یکی از مخالفان سرسخت اسلحۀ هسته‌ای و فعال مدافع خلع سلاح اتمی مبدل شد و به خاطر تلاش‌هایش در این زمینه در سال ۱۹۷۵ جایزۀ صلح نوبل را گرفت.
الکسی نوالنی، مخالف سیاسی ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه، مخالفان حکومت بلاروس، نلسن مندیلا، رییس جمهور پیشین افریقای جنوبی، ملاله یوسفزی، فعال پاکستانی، نادیه مراد و لمیه حاجی بشار دو بانوی ایزدی و مخالفان دموکراتیک ونزویلا نیز جایزۀ سخاروف را دریافت کرده اند.