با در نظر داشت منازعه طولانی که در افغانستان بین جنگ سالاران جریان داشته است، تحلیلگران سیاسی می گویند نگرانی هایی که در مورد بازگشت گلبدین حکمتیار در عرصه ای سیاسی وجود دارد، قابل درک است.
اما آنها می گویند که نتایج توافق صلح تا اندازه زیادی وابسته به این است که آقای حکمتیار پس از این توافق چه نوع برخورد از خود تبارز خواهد داد.
مایکل سمپل از پوهنتون کووین بریتانیا و کارشناس امور افغانستان که بیش از دو دهه در افغانستان به سر برده، در مورد این موافقتنامه صلح خوشبین به نظر می رسد.
او در مصاحبه ای با رادیو آشناصدای امریکا گفت که هرگاه حکمتیار خود را از طرز فکر سالهای ١٩٨٠ و ١٩٩٠ رها سازد و تغیرات دموکراتیک را بپذیرد، خواهد توانست نقش سازنده ای را در آینده سیاسی افغانستان ایفا کند.
مایکل سمپل در مورد گفت: "زمانیکه که حکمتیار از نفوذ زیادی برخوردار بود در آن وقت سیاست های دموکراتیک وجود نداشت و کسی به جمعیت های مردم حقوقی را قایل نبودند و معیار زور، توطیه و خشونت حاکم بود. اکنون این خشونت ها در میدان سیاست کارا نمی باشد. از این سبب برای اینکه موثریت حکمتیار احساس شود باید او از توصل به زور اجتناب نماید.
آغاز نفوذ سیاسی آقای حکمتیار
در زمان تهاجم اتحاد شوروی سابق، گلبدین حکمتیار تنوانست در سرتاسر افغانستان از نفوذ قابل ملاحظه ای بر خوردار شود و مردم از اقوام مختلف او را در جنگ بر ضد تجاور شوروی سابق، همکاری کردند و همسنگر او بودند. اما در عین زمان، او همچنان برای کنترول مناطق بیشتر با سایر گروه های مقاومت در برابر روس ها نیز در گیری برخورد های مسلحانه بود.
اما در پانزده سال اخیر، آنعده از جنگسالارانی که در جریان جنگ های داخلی بر ضد آقای حکمیتار در گیر جنگ بودند، توانستند در حکومتی که از حمایت بین المللی برخوردار است، از مقام های بلندی مستفید شوند
باوجود توافق این ظاهری، اکثر از رهبران مخالف آًقای حکمتیار، از جمله امرالله صالح که در گذشته ریاست امنیت ملی افغانستان را بر عهده داشت، گاهی بر صورت ضمنی و گاهی هم به صورت صریح از توافق صلح با رهبر حزب اسلامی حکمتیار یا مخالفت کرده از آن به شکلی ابراز نارضایتی نشان داده اند.
اکنون این سوال مطرح است که آیا این گونه مخالفت ها ناشی از نفرت در مقابل رهبری حزب اسلامی به رهبری آقای حکمتیار است و یا هراسی وجود دارد که مبادا ظهور مجدد رهبری حزب در عرصه ای سیاسی، او را بار دیگر قادر خواهد کرد تا بار دیگر از حمایت گسترده ای مردمی در افغانستان برخودار شده و رقبای چندین دهه ای خود را در حاشیه بکشاند؟
لیزا کورتس کارشناس جنوب آسیا در مرکز مطالعات هریتیج فوندیشن، می گوید که ممکن هر دو موضوع درست باشد.
خانم کورتس می گوید "به فکر من هر دو درست است. ببینید ایالات متحده او را در زمره رهبران دهشت افگن شامل ساخته است. او در حملاتی دست داشته است که تلفاتی را به ایالات متحده وارد ساخته است. از این سبب او تاریخچه خوبی در کشور ندارد."
کورتس می گوید با درنظر داشت پیچیدگی سیاسی در افغانستان عملی شدن معامله صلح با حکمتیار فراز و نشیبی را تجربه خواهد کرد.
لیزا کورتس علاوه می کند که "ما باید به چیزی تمرکز کنیم که افغانستان را ازین مرحله تاریخ پرماجرای آن بیرون کند که شامل بدرفتاری ها و خشونت از طرف بازیگران مختلف در افغانستان اعمال شده است."
توافق صلح با حکمتیار و تاثیر آن بالای ثبات افغانستان
به تعقیب سرنگونی رژیم طالبان در افغانستان در اواخر سال ٢٠٠١ میلادی، آًقای حکمتیار که در تبعید خودی در ایران به سر می برد، ظاهرا دو باره به افغانستان برگشت و در برابر حکومت افغانستان که از حمایت جامعه بین المللی مورد پشتیبانی قرار دارد به مخالفت پرداخت وحتی در چندین مورد، مسولیت حملات مرگبار را در افغانستان بر عهده گرفت.
با آنهم، طی این پانزده سال گذشته، طالبان و گروه های وابسته به آن مثل شبکه ای حقانی مسول اکثر خشونت ها در افغانستان بوده و هنوز هم استند.
آقای سمپل از پوهنتون کوین می گوید که معامله صلح با حزب اسلامی به رهبری حکمتیار گرچه به صورت مستقیم موجب ثبات در افغانستان نخواهد شد، ولی این توافق می تواند مجاز بودن جنگ را از طرف طالبان زیر سوال ببرد.
به گفته آًقای سمپل، برخی از جنگجویان طالبان خواهد پرسید زمانیکه آقای حکمتیار،یکی از رهبران عمده اسلامی، به روند صلح می پیوندد، چرا سایر گروه ها از جمله طالبان به این روند، یکجا نمی شوند.
عمر صمد، دیپلومات سابق افغان مستقر در ایالات متحده است که از جمعیت اسلامی افغانستان پشتیبانی می کند، حزبی که رقیب سرسخت حزب اسلامی تلقی می گردد. آقای صمد در مورد موثریت توافق با آقای حکمتیار شک و تردید دارد. او می گوید عمل بعدی حکمتیار نتایج احتمالی این توافق را بر ملا خواهد کرد.
آقای صمد می پرسد که آیا حکمتیار بر اساس طرز دید سابقش اش که توام با افراطگرانی همراه است، عمل خواهد کرد، یا اینکه تغیری را در کردارش رونما می کند؟
ازجمله سایر کشور های غربی، ایالات متحده ازین معامله صلح با حزب اسلامی برهبری حکمتیار پشتیبانی کرده است.
در یک بیانیه وزارت خارجه ایالات متحده آمده است که جناح ها در افغانستان برای حل صلح آمیز می تلاش دارند تا مخالفت های این کشور از طریق تفاهم حل گردد و در نهایت آرامش و ثبات در آن اعاده شود.
تا امروز انگیزه اصلی آقای حکمتیار برای پیوستن به روند صلح، روشن نشده است که آیا او می خواهد در ثبات سیاسی افغانستان نقش برازنده ای داشته باشد یا اینکه در صدد است به رقیبان سیاسی خویش که برای چندین دهه برضد او بوده اند، ضربه بزند.
اما به گفته های آقای سمپل، یک چیز واضح است: آنهم اینکه به هراندازه که دسیسه چینی موجود باشد و افراد در صدد اعمال قوه باشند، به همان اندازه رسیدن افغانستان به ثبات دشوار تر خواهد گردید.