سازمان‌های حقوق بشر هشدار داده اند که مبادا حکومت ازبیکستان صدها پرسونل نظامی افغانستان را که ماه گذشته توسط ده‌ها طیارهٔ نظامی به آن کشور فرار کردند، اخراج کند.
دیدبان حقوق بشر و چندین سازمان دیگر ترس دارند که مقام‌های ازبیکستانی احتمالا این نظامیان فراری را دو باره به افغانستان اخراج کنند، اقدامی که ممکن این نظامیان را در معرض انتقامجویی گروه طالبان قرار بدهد.
هیو ویلیمسن، رییس دیدبان حقوق بشر برای اروپا و آسیای مرکزی گفت: "مطابق قوانین بین‌الملی حقوق بشر، تاشکند ملزم است که تحت هیچ شرایطی این افراد را به کشوری برگشت ندهد که آنان ممکن با خطر شکنجه و حتا مرگ مواجه شوند."
دیدبان حقوق بشر همچنین نگرانی خود را در مورد صدها شهروند دیگر افغانستان بیان کرده است که به دلیل تسلط طالبان به ازبیکستان فراری شده اند.
جنیفر مرتازاشویلی، رییس حکومتداری و بازاریابی پوهنتون پیتسبورگ، از واشنگتن خواسته است تا به پیلوت‌های افغانستان در ایالات متحده پناهندگی بدهد.
خانم مرتازاشویلی گفته است: "این متخصصین که در ایالات متحده آموزش دیده اند، حتا قبل از اینکه طالبان بر افغانستان مسلط شوند، با تهدید مرگ مواجه بودند."
بر اساس گزارش ها، مجموعا ۵۸۵ پرسونل نظامی افغان همراه با اعضای خانواده‌های شان فقط چند ساعت قبل از سقوط کابل به دست گروه طالبان توسط ۲۲ طیاره و ۲۴ هلیکوپتر به ازبیکستان فرار کردند.
طیاره های نظامی ازبیکستان آنان را ردیابی و همهٔ آنان را مجبور کرد تا در میدان هوایی بین المللی ترمز نشست کنند.
بر اساس گزارش‌ها، دو طیارۀ ازبیکستان با سه طیارهٔ افغانستان در هوا تصادم کردند و این طیاره‌ها در شهر شیرآباد واقع در منطقه سرخان دریا ازبیکستان سقوط کردند. اما همه پیلوت‌ها با استفاده از پاراشوت به گونۀ مصوون به زمین نشست کردند.
تصمیم احتمالی ازبیکستان
با در نظرداشت روابط پیچیدهٔ ازبیکستان با گروه طالبان تا حال مشخص نشده است که آیا تاشکند به نظامیان افغانستان به شمول پیلوت‌ها، پناهندگی خواهد داد یا آنان را به افغانستان خواهند فرستاد و یا هم بدون اینکه کشورهای غربی را برنجاند آنان را به کشور سومی تسلیم خواهند داد.
مقام‌های ازبیکستانی تا حال در مورد سرنوشت این پیلوت‌ها و نظامیان افغانستان تبصره نکرده اند.
اما یک سخنگوی وزارت خارجهٔ ایالات متحده به صدای امریکا تایید کرد که پرسونل نظامی افغانستان و طیاره‌های آن کشور در محلی در ازبیکستان مصوون اند.
این سخنگوی وزارت خارجهٔ امریکا گفته است که واشنگتن با مقام های ازبیکستان در مورد قوای هوایی افغانستان و پیلوت‌های آن در تماس است.
برای نخستین بار، یک مرکز تحقیقی امریکا به تاریخ ۲۶ اگست (چهارم سنبله) گزارش داد که بیش از ۴۵ طیارهٔ قوای هوایی افغانستان هفتهٔ گذشته به خارج از آن کشور انتقال داده شده تا از دسترسی طالبان به این طیاره‌ها جلوگیری شده باشد.
مرکز مطالعات بین المللی و استراتیژیک (CSIS) بر استناد تصاویر ماهواره‌ای گزارش داده است که ده‌ها طیارهٔ نظامی افغانستان در توقفگاه (Tarmac) میدان هوایی بین المللی ترمز در ازبیکستان مشاهده شده است. این تصاویر ماهواه‌ای به تاریخ ۱۶ اگست ۲۰۲۱ میلادی گرفته شده است.
بر اساس گزارش این مرکز، طیاره‌هایی که در این تصویر مشاهده می‌شوند، شامل ای-۲۰۹ سوپر توکانو، سی-۲۰۸، ام آی-۲۵، و هلیکوپتر یوام-۶۰ می شوند.
به دنبال تسخیر کابل توسط گروه طالبان بیش از یک صد هزار شهروندان افغانستان کشور شان را ترک کرده اند و ده‌ها هزار نفر دیگر هنوز هم تلاش دارند تا کشور شان را ترک کنند.
ترس از احتمال انتقامجویی از سوی گروه طالبان، فقر اقتصادی، احتمال جنگ داخلی و قوانین سختگیرانهٔ طالبان از دلایل عمدهٔ فرار شهروندان افغانستان از کشور شان عنوان شده است.