پاکستان در هفتهٔ جاری جنبش اعتراضی مردمی را که از حقوق پشتون‌ها، یک اقلیت قومی ساکن در منطقه شمال غرب این کشور حمایت می‌کند، ممنوع کرد.
اسلام آباد معتقد است که جنبش تحفظ پشتون تهدیدی برای حاکمیت و امنیت ملی پاکستان است، اما گروه‌های حقوق بشری این حرکت را بخشی از سرکوب گسترده‌تر مخالفان می‌دانند.
رسانه‌های پاکستانی به تاریخ ششم اکتوبر گزارش دادند که وزارت داخلهٔ این کشور با نشر اطلاعیه‌ای گفته است که جنبش تحفظ پشتون‌ها در "پخش اظهارات ضد دولت و ایجاد هرج و مرج" در کشور دخیل بوده و این تصمیم بر اساس مدارک "قابل قبول" اتخاذ شده است.
اما جنبش تحفظ پشتون این اتهامات به شمول حمایت از جنبش طالبان پاکستان را رد کرده است.
این ممنوعیت روز یکشنبه در حالی بر اساس قانون ضد تروریزم پاکستان وضع شد که قرار است جنبش تحفظ پشتون‌ها به تاریخ ۱۱ اکتوبر جرگهٔ بزرگ قومی را در ولایت خیبرپشتونخوا راه اندازی کند.
جنبش تحفظ پشتون چیست؟
جنبش تحفظ پشتون از آشفتگی جنگ به رهبری ایالات متحده در افغانستان و عملیات ضد تروریزم پاکستان در منطقه قبایلی شکل گرفت.
با حمله امریکا به افغانستان در سال ۲۰۰۱ که طالبان و القاعده را به منطقهٔ قبایلی کشاند، اردوی پاکستان طی دو دهه یک سری عملیات‌ها را برای تعقیب این تندروان آغاز کرد.
عواقب آن برای مردم محلی ویرانگر بود. ده‌ها هزار نفر کشته شدند، هزاران نفر به زور ناپدید شدند و میلیون ها نفر دیگر آواره شدند. این تجارب باعث افزایش حس نارضایتی و بی عدالتی در میان پشتون‌ها شد.
در پاسخ به ادعای نقض حقوق بشر توسط اردو و افراط گرایان، گروهی متشکل از هشت دانشجوی پوهنتون از قبیله محسود در سال ۲۰۱۴ جنبش تحفظ محسود را تشکیل کردند.
این جنبش در سال ۲۰۱۸پس از رهبری یک راهپیمایی ۳۰۰ کیلومتری به سمت پایتخت در اعتراض به کشته شدن یک مرد پشتون توسط پولیس پاکستان، توجه ملی را به خود جلب کرد. این گروه سپس به جنبش تحفظ پشتون یا PTM تغییر نام داد تا به پشتون‌های منطقه انگیزه اتحاد را بدهد.
منظور پشتین، رهبر جنبش تحفظ پشتون
منظور پشتین، یکی از بنیانگذاران این جنبش، که به دلیل شخصیت پرجذبه و مهارت‌های سخنوری خود مشهور است، به هستهٔ مرکزی این جنبش تبدیل شده است. سایر رهبران این جنبش شامل علی وزیر و محسن داور است که هر دو به عنوان قانونگذاران مستقل در پارلمان پاکستان خدمت کرده اند. اینها و سایر فعالان این جنبش بارها به اتهامات مختلف بازداشت شده اند.
جنبش تحفظ پشتون چقدر بزرگ است و چه می‌خواهند؟
در حالی که هیچ ارقامی در مورد اعضای این جنبش وجود ندارد، اما در سال‌های اخیر به عنوان یک جنبش مردمی قدرتمند ظاهر شده و راهپیمایی‌های آن به طور معمول ده‌ها هزار نفر را جذب می کند.
جنبش تحفظ پشتون با مجموعهٔ محدودی از خواسته‌ها از جمله برداشتن پوسته‌های بازرسی اردو، پاکسازی ماین‌های زمینی و بازیابی افراد گمشده آغاز شد، اما باوجودیکه حکومت پاکستان بعضی خواسته‌های آنان را برآورده کرده، کمپاین آن در جریان سال‌ها به یک مبارزه گسترده‌تر برای عدالت تبدیل شده است.
جنبش از چه روش‌هایی استفاده می‌کند؟
جنبش تحفظ پشتون با الگوبرداری از "جنبش نافرمانی مدنی پشتون" دوره هند - بریتانیایی، از انواع روش‌های مسالمت آمیز مانند راهپیمایی، تظاهرات، راهپیمایی در بازارها و جلسات در فضای باز به نام جرگه استفاده می‌کند. طبق گزارش ها، این گروه ها حلقه‌های مطالعاتی را برای ترویج خشونت پرهیزی تشکیل داده اند و خواهان تشکیل کمیسیون صلح و آشتی برای عدالت شده اند.
حکومت پاکستان به جنبش تحفظ پشتون به کدام دیده می‌بیند؟
اگرچه این جنبش از سوی دیگر گروه‌های پشتون، فعالان و سیاستمداران مترقی پاکستانی حمایت می‌شوند، اما به گفته یکی از کارشناسان، به "خاری در چشم" اردوی قدرتمند پاکستان تبدیل شده است.
اردوی پاکستان، که اتهامات مربوط به نقض فاحش حقوق بشر را رد می کند، جنبش تحفظ پشتون را تهدیدی برای مشروعیت خود می داند.
مدیحه افضل، از انستیتیوت بروکینگز، در گزارشی در سال ۲۰۲۰ گفت که جنبش تحفظ پشتون با "پاسخگو قرار دادن اردو" و زیر سوال بردن یکپارچگی آن، عملاً اقتدار نهادی را که خود را نگهبان ملت می داند، تضعیف می‌کند.
اما خصومت اردو با این جنبش از ترس ژرف‌تری ناشی می‌شود و آن ملی‌گرایی پشتون‌ها است. به گفته افضل، پاکستان که در سال ۱۹۴۷ از چندین بخش قومی - زبانی هند بریتانیایی آن زمان ایجاد شد، مدت‌هاست که از "وفاداری قوی قومی" هراس داشته است.
در حالی که این جنبش صلح آمیز باقی مانده است، اردو آن را مانند جنبش شورشی بلوچها که اردوی برای دهه‌ها با آن مبارزه کرده است، به عنوان یک تهدید بالقوه برای حاکمیت پاکستان تلقی می‌کند.
از همان روزهای اولیه جنبش، اردوی پاکستان از تکتیک‌های مختلفی برای بستن آن استفاده کرده است. سانسور کردن پوشش رسانه‌ای فعالیت‌های آن، بازداشت رهبران این جنبش و به راه انداختن کمپاین‌های اطلاعات نادرست تا فعالان این جنبش را خاین و تروریست تحت حمایت هند و افغانستان معرفی کند، نمونه‌های از این تکتیک‌ها است.
اما جنبش تحفظ پشتون نشانه‌های کمی از تزلزل نشان داده است و اعتراضات مسالمت‌آمیز را با نبردهای قانونی و فعالیت‌های سیاسی ترکیب می‌کند و در عین حال در برابر تمایل به خشونت مقاومت می‌کند.
همانطور که یکی از فعالان جنبش گفت: "ما از طریق مقاومت، فعالیت قانونی و مقاوم ماندن، در برابر حملات دفاع می‌کنیم."
قدم بعدی چیست؟
گروه‌های حقوق بشری از پاکستان خواسته‌اند که ممنوعیت بر جنبش تحفظ پشتون را لغو کند. اما مقامات پاکستانی می گویند که این جنبش با طالبان افغانستان و پاکستان ارتباط دارد، اتهامی که این گروه آن را رد می کند.
سازمان عفو بین‌الملل با انتقاد از وضع ممنوعیت از سوی حکومت پاکستان بر جنبش تحفظ پشتون، خواستار لغو فوری محدودیت‌ها بر این جنبش شده است.
عفو بین‌الملل روز سه شنبه هشتم اکتوبر (۱۷ میزان) با نشر اعلامیه‌ای گفت: "استفاده از قوانین ضد تروریزم برای هدف قرار دادن فعالان، تظاهرات صلح‌آمیز گروه‌های اقلیت، اهانت به حقوق آزادی اجتماعات و گردهمایی‌های مسالمت آمیز است."
این نهاد بین‌المللی مدافع حقوق بشر گفته است که جنبش تحفظ پشتون "یک جنبش مردمی" صلح‌آمیز است که از حقوق بشری پشتون‌هایی که از دیر زمان معروض به آزار و خشونت مقام‌های پاکستانی بوده اند، دفاع می‌کند.
در همین حال، حکومت پاکستان می‌گوید که جرگه برنامه ریزی شده سه روزه این جنبش اجازه ادامه نخواهد داشت. روز چهارشنبه در درگیری پولیس با فعالان، حداقل سه نفر از حامیان این جنبش کشته و چندین نفر زخمی شدند.