در بیش از یک دهۀ گذشته، حملات راکتی پاکستان بالای مناطق مرزی افغانستان و گاهی هم پیشروی قوای سرحدی پاکستان به داخل قلمرو افغانستان موجب تنش های جدی میان کابل و اسلام آباد شده است.
در آخرین تحول، به گفته مقامات نظامی افغانستان، تانک های زرهی پاکستان مناطق مرزی را در ولایت ننگرهار مورد هدف فیر راکتی قرار دادند.
پس از حملۀ مرگبار دو هفته قبل بالای ریاست دهم امنیت ملی افغانستان در شهر کابل، موقف مقامات افغانستان در مقابل پاکستان بار دیگر چهرۀ خصومت را به خود گرفت.
به تعقیب آن، فیر راکت توسط تانک های زرهی پاکستان بالای مناطق مرزی افغانستان تشنج میان کابل و اسلام آباد را به حدی افزایش داد که مقام های نظامی و سیاسی افغانستان از هرگونه اقدام ،به شمول بر خورد نظامی در مقابل قوای پاکستانی سخن گفتند.
قدم‌شاه شهیم، لوی درستیز قوای مسلح افغانستان، اواخر هفتۀ گذشته به خبرنگاران گفت اگر همه گزینه های حکومت برای جلوگیری از فیر راکت توسط قوای پاکستانی نتیجه نداد، گزینه آخر "استعمال اردو خواهد بود."
به تعقیب آن، شاه حسین مرتضوی، معاون سخنگوی رئیس جمهور افغانستان، به صورت مشخص در مورد گزینۀ نظامی در مقابل پاکستان حرف نزد، اما تاکید کرد که حکومت آن کشور آمادۀ استفاده از هر گزینه است.
تلاش کردیم تا در مورد ، واکنش سرتاج عزیز، مشاور روابط بین المللی حکومت پاکستان را بگیریم ، اما آقای عزیز گفت که نمی خواهد در مورد صحبت کند.
سوالی که در این مورد مطرح می شود این است که آیا حکومت افغانستان در این مورد آنچه می گوید جدی است یا خیر؟
مایکل کوگلمن، پژوهشگر مسایل آسیای جنوبی در مرکز تحقیقی ودرو ولسن مستقر در امریکا، به این باور است که اظهارات مقامات افغان در این مورد بیشتر جنبۀ لفظی دارد—نه قصد اقدام عملی نظامی در مقابل پاکستان.
آقای کوگلمن گفت: "هر گاه قرار باشد که افغانستان در برابر پاکستان اقدام تحریک آمیز نظامی انجام بدهد، افغانستان باید در این مورد بسیار نگران باشد که پاسخ پاکستان در برابر آن چگونه خواهد بود. اگر افغانستان از قوای نظامی در مقابل پاکستان استفاده کند، توانایی تلافی جویی پاکستان بسیار بالا خواهد بود و این چیزی است که باید در مورد آن نگران بود."
این تحلیلگر امریکایی همچنین می گوید که با در نظر داشت همه مشکلات سیاسی، امنیتی و اقتصادی که افغانستان با آن مواجه است، عملیات نظامی آن کشور در مقابل پاکستان آخرین گزینۀ خواهد بود که کابل و اسلام آباد به آن مبادرت کنند.
اما در صورت بروز جنگ، به باور آقای کوگلمن، مثل پاکستان، افغانستان نیز وارد جنگ نیابتی در پاکستان خواهد شد.
آقای کوگلمن در مورد افزود: "آی اس آی پاکستان از طالبان و شبکه حقانی به مثابه مهره های جنگ نیابتی در افغانستان استفاده می کند و آنان را مورد حمایت قرار می دهد . اگر این روند ادامه یابد و افغانستان از این بابت رنج ببرد و پاکستان هیچ اقدامی نکند، افغانستان ممکن از تحریک طالبان پاکستان به مثابۀ افزار جنگ نیابتی در مقابل پاکستان استفاده کند؛ برای آنان پناه بدهد و حملات آنان را در پاکستان حمایت کند. بنا بر این، هراس از جنگ نیابتی افغانستان در پاکستان وجود دارد."
اگر فرض بر این باشد که افغانستان در نهایت در برابر پاکستان دست به اقدام نظامی بزند، آیا پاکستان دست به اقدام مشابه خواهد زد یا خیر؟
علی نوری زاده، رئیس مرکز تحقیقاتی ایران و عرب مستقر در لندن، به این باور است که به دلیل حضور قوای ناتو در افغانستان، پاکستان اجازۀ اقدام نظامی را در مقابل افغانستان نخواهد یافت.
آقای نوری زاده گفت: "قدرت نظامی پاکستان در مقایسه با افغانستان بزرگتر است، اما جامعۀ بین المللی قوای ناتو که افغانستان را از چنگ طالبان نجات داد، اجازه نخواهد داد تا پاکستان هر آنچه خواست در افغانستان انجام بدهد."
توانایی نظامی افغانستان و پاکستان
قوای نظامی افغانستان در مقایسه با پاکستان از قوت کمتر برخوردار است. به گفتۀ مقامات نظامی افغانستان، شماری اردوی افغانستان به ۱۹۵ هزار می رسد، در حالیکه به گفتۀ آگاهان، تنها تعداد نظامیان فعال پاکستان به بیش از شش صد هزار می رسد و قوای ریزرفی آن نیز به بیش از پنج صد هزار می رسد.
علاوه بر آن، به باور کارشناسان نظامی، از لحاظ تجهیزات نظامی، قدرت نظامی پاکستان نیز در مقایسه با افغانستان بیشتر است. در حالیکه قوای نظامی افغانستان به صورت کل متکی به کمک های جامعه بین المللی به ویژ ه امریکا است، مثل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران، اردوی پاکستان نیز در بخش های نظامی و غیر نظامی سرمایه گذاری دارد و مصارف خود را، خود تمویل می کند.
آزمایش راکت های بالستیک پاکستان
بنا بر همین واقعیت های نظامی مثل جاوید کوهستانی به باوراند که جنگ متعارف میان افغانستان و پاکستان نا ممکن است.
به گفتۀ آقای کوهستانی: "باید بپذیریم که اردوی افغانستان به تمام معنی، اردوی غیر متعارف است. ما دارای تجهیزات استراتیژیک و تکتیکی نیستیم؛ اسلحۀ ثقیل نداریم؛ کنترل هوایی را به دست نداریم؛ بنا بر این، ما با پاکستان غیر قابل مقایسه استیم."
پیامد های جنگ میان افغانستان و پاکستان
اما در صورت رویا رویی مستقیم میان کابل و اسلام آباد، این تنها افغانستان نیست که متضرر می شود. تحلیلگران نظامی می گویند که افغانستان از طریق جنگ نیابتی می تواند پاکستان را متضرر و بی ثبات کند.
آقای کوهستانی تاکید می کندکه افغانستان به هیچ صورت نمی تواند از طریق جنگ با پاکستان وارد عمل شود.اما به گفته او، افغانستان از طریق حمایت تندروان، شورشیان اردوی آزادی خواه بلوچستان و سایر نا راضیان حکومت پاکستان می تواند به گونۀ جنگ نیابتی را در پاکستان سازماندهی کند. در چنین وضعیت، به گفتۀ آقای کوهستانی افغانستان و پاکستان از لحاظ سیاسی، امنیتی و اقتصادی متضرر خواهند شد.
اسحق اتمر، کارشناس نظامی افغان نیز باور مشابه دارد و تاکید می کند که با در نظر داشت قوت بیشتر پاکستان در مقایسه با افغانستان، جنگ نیابتی افغانستان در پاکستان می تواند موجب نا امنی و بی ثباتی گردد که گزینۀ خوب برای دو کشور نخواهد بود.
صرف نظر از اینکه اظهارات نظامیان افغان در مورد استفاده از قوای نظامی در برابر پاکستان جنبۀ شکلی و صوری دارد یا جدی و عملی، تحلیلگران سیاسی و نظامی به طور عموم استدلال می کنند که در صورت بروز جنگ میان افغانستان و پاکستان، هر دو کشور متضرر خواهند شد—نه فقط افغانستان.