تحلیلگران می گویند که شمار جنگجویان تاجیکستانی در صفوف گروه های دهشت افگن در افغانستان و منطقه اندک است اما نقش آنان در این اواخر در بسیاری از وقایع دهشت افگنی برجسته بوده است.
طی سال های اخیر، موضوع حضور جنگجویانی از شهروندان کشورهای آسیای مرکزی در صفوف گروه های افراطی و دهشت افگن و نقش آنان در واقعات انتحاری و انفجاری مختلف در سرخط خبرها بوده است.
در این میان جنگجویان چچنی، قزاقستانی، قرغیزستانی، ازبکستانی و تاجکستانی بیشتر برجسته بوده اند که در تازه ترین مورد رد پای یکی از جنگجویان تاجکستانی در حمله انتحاری در شهر کرمان ایران دال بر این مدعا است.
وزارت دفاع طالبان نیز در اواخر سال ۲۰۲۳ اعلام کرد که شمار جنگجویان تاجکستانی در صفوف داعش خراسان در افغانستان قابل توجه بوده است.
دیوید سیدنی، معین پیشین وزارت دفاع ایالات متحده امریکا می گوید که جنگجویان تاجکستانی در صفوف گروه های افراطی اسلام گرا و دهشت افگن به نسبت دهشت افگنان از سایر ملیت ها کمتر است اما آنان به لحاظ پیشینه جنگ داخلی در کشورشان عناصر مهم نظامی گروه های دهشت افگن می باشند.
دیوید سیدنی در مصاحبه با صدای امریکا گفت "فیصدی تاجیکستانی ها در میان داعش واقعا اندک است اما آنها بخش بزرگی از جنگجویان تهاجمی و موفق استند و دلیل آن نه صرف به خاطر آن است که بسیاری از این پیکارجویان قبل از پیوستن به داعش از ساحاتی در تاجیکستان بوده اند که در آنجا در گذشته شاهد جنگ داخلی بوده و تجربه جنگ را داشته اند بلکه واضح است که آنها به حیث عناصر بسیار مهم بخش نظامی با قابلیت هم اجرای حملات دهشت افگنی و هم سایر فعالیت های نظامی استند."
اندری سرینکو، مدیر مرکز مطالعات سیاسی افغانستان در روسیه و نویسنده مقاله اخیر نشر شده به زبان روسی تحت عنوان "تاجیکستانی ها در دام بازی های پیچیده منطقه ای" است. او در این مقاله تحقیقاتی خود بدون ذکر نام مشخص منابع خود ادعا کرده است که صدها باشنده جمهوری های آسیای مرکزی در حال حاضر بر ضد منافع اسراییل در جنگ استند.
سرینکو از قول منابع خود همچنین ذکر کرده است که "اتباع تاجکستانی در حملات اخیر بالای مراکز اسرائیلی در آسیای مرکزی، مخصوصا در قلمرو قزاقستان اشتراک نموده بودند که این عناصر عملیاتی تقریبا همه شان تاجک تبار بودند. که حین تحقیقات آنها اعتراف کردند که به راهنمایی مربی های ایرانی دست به این کار زده اند."
بعد از آن حملات مقامات قزاقستان درمورد جزییات آن مطلبی را ارایه نکردند و مقامات ایرانی هم در رسانه ها اتهامات دخیل بودن مربیان شان را در حملات در قزاقستان نه رد و نه تایید کرده اند.
خبرگزاری تاس روسیه، ۱۴ فبروری (۲۵ دلو) از قول اناتولی سدروف، لوی‌درستیز سازمان پیمان امنیت جمعی به رهبری روسیه گفت که تا ۴۰۰۰ نفر از تندروان شاخهٔ خراسان داعش در نزدیکی مرز تاجیکستان در ولایت‌های بدخشان، کندز و تخار افغانستان جابجا شده‌اند.
پیشتر از آن ضمیر کابلوف، نمایندهٔ ویژه رییس جمهور روسیه برای افغانستان در سال ۲۰۲۲ به خبرنگاران در مسکو گفته بود که در اوایل حاکمیت مجدد طالبان بر افغانستان، شمار جنگجویان داعش به ۲۰۰۰ نفر می‌رسید، اما اکنون تعداد آنان ممکن به ۶۰۰۰ نفر افزایش یافته باشد.
جمهوری های آسیای مرکزی به شمول روسیه از تهدیدات امنیتی در سرحدات شان با افغانستان اظهار نگرانی کرده و نشست های متعددی را در کشورهای شان برگزار کردند. این نگرانی درحالی بود که گروه داعش در سال ۲۰۲۲ مسوولیت راکت پراگنی از خاک افغانستان بر اهدافی در قلمرو اوزبیکستان و تاجیکستان را به دوش گرفت.
اندری سرینکو مدیر مرکز مطالعات سیاسی افغانستان در روسیه در مصاحبه با صدای امریکا گفت "گروه های مذهبی شامل گروه های جهادی امروزه فعال می شوند، بنابراین این افراطی ها از رژیم در کشورشان ناراضی استند."
سرینکو افزود که جوانان تاجکستانی مخالف نظام حاکم با ترک کشورشان سر از پروژه های جهادی در می آورند. که به گفته او "شمار قابل ملاحظه از این شهروندان تاجیکستانی به گروه دولت اسلامی یا داعش، القاعده و طالبان پیوسته اند که ردپای شان را در تقریبا هر منازعه جهادی ها از افغانستان و کشمیر گرفته تا ممکن عراق نیز یافت کرد."
بیش از یک هفته پس از حملات مرگبار انتحاری در شهر کرمان ایران، مقامات جمهوری اسلامی به تاریخ ۲۵ جدی گفتند که یکی از مهاجمان انتحاری در ولایت بدخشان افغانستان آموزش دیده بود.
استخبارات ایران با نشر اعلامیه‌ای گفته است که یکی از دو انتحار کننده، بازیروف اسراییلی ۲۴ ساله، شهروند تاجیکستان بود و برای چندین ماه در یکی از کمپ‌های آموزشی داعش در ولایت بدخشان افغانستان که هم‌مرز با تاجیکستان است، آموزش دیده بود.
اما شیرعلی رضاییان، تحلیلگر سیاسی تاجکستانی و نویسنده کتابی در مورد وضعیت افغانستان یک سال قبل و یک سال بعد از حکومت مجدد طالبان می گوید که استفاده از جنگجویان تاجکستانی در حملات دهشت افگنی با هدف خدشه دار کردن استراتژی تاجیکستان در مبارزه با دهشت افگنی از سوی رقیبان در منازعات منطقه ای صورت می گیرد.
رضاییان در مصاحبه با صدای امریکا گفت "وزارت دفاع طالبان، در بیانیه ختم سال ۲۰۲۳ که اشاره کردند جنگجویان تاجکستانی در کنار داعش می جنگند هیچ گونه شواهد و اسنادی را ارایه نکرده است.
او می افزاید "تاجیکستان به خاطر استراتژی ضد دهشت افگنی و ضد افراطی گری که دارد و به خاطری که موقف ضد طالبان دارد، شهروندان تاجیکستانی به عنوان ابزار برای صدمه زدن به این حیثیت استراتژی تاجیکستان استفاده می شود."
واسیلی نیبنزیا، نماینده ویژه روسیه در سازمان ملل متحد، به تاریخ ۲۰ دسمبر سال ۲۰۲۳ به شورای امنیت آن سازمان گفت که برای از بین بردن تهدید گروه های تروریستی در افغانستان، کوشش طالبان کافی نیست و به گفته وی، خطر تهدید گسترش گروه داعش از افغانستان، به کشور های آسیا، وجود دارد.
غوث جانباز، تحلیلگر سیاسی و دیپلمات پیشین افغانستان در مسکو که حالا مقیم کانادا است دلایل حضور جنگجویان تاجیکستانی در صفوف گروه های دهشت افگنی را به مجموعه از عوال داخلی و استفاده قدرت های منطقه ای از این وضعیت می داند.
به تحلیل آقای جانباز، تاجیکستان به دلیل رشد پایین اجتماعی و اقتصادی و جنگ داخلی دهه نود میلادی که باعث بروز تضادهای دینی و اجتماعی زمینه هایی را برای رفتن گروه هایی از جوانان به سمت گروه های افراطی میسر ساخت.
غوث جانباز معتقد است که از سوی دیگر، طالبان در دو سال گذشته از حکومت مجدد شان در افغانستان نتوانستند به یک ساختار حکومت تبدیل شوند بلکه همچنان آنها هنوز در همان ساختار شبه نظامی گری شان استند.
او می گوید که "این گروه یعنی طالبان هرگز از تحریک طالبان پاکستان جدا نشده است و سفر اخیر مولانا فضل رحمان به کابل تایید کرد که طالبان از موقف خود در برابر تی تی پی عقب نشینی نخواهد کرد و اینکه هر دو تحریک طالبان یک بدنه استند. و سایر گروه های تروریستی که در افغانستان تحت حکومت طالبان احیا شده اند."
سرپرست وزارت خارجۀ حکومت طالبان با افزایش حملات شاخۀ خراسان داعش در بخش‌های افغانستان، به تاریخ ۲۷ حوت ۱۴۰۲ شمسی گفت که داعش در أفغانستان سرکوب شده و اگر در أفغانستان اتفاقی می افتند، افراد داعش از بیرون وارد این کشور می‌شوند. اما او از هیچ کشوری نام نبرد.
ملا یعقوب سرپرست وزارت دفاع طالبان در دسمبر ۲۰۲۳ گفت که به هیچ فردی اجازه داده نمی‌شود تا از اراضی افغانستان، علیه کشورهای دیگر استفاده کند.
اما طبق معلومات سازمان ملل متحد، حدود ۳۰ تا ۶۰ عضو ارشد شبکه القاعده، در قندهار، هلمند، کنر و کابل زندگی میکنند و گروه داعش در افغانستان حدود ۴۰۰۰ تا ۶۰۰۰ جنگجو دارد که در تقریبا ۱۳ ولایت افغانستان، کمپ های آموزشی و پناهگاه های امن دارند.
گزارش ویدیویی را اینجا تماشا کنید: