مرکز نظارت از مواد مخدر اروپا در تازه ترین گزارش‌اش هشدار داده است که کاهش کمبود بالقوه عرضه جهانی مواد مخدر می تواند سبب جایگزینی "مواد مخدر مصنوعی مضرتر، مانند مشتقات فنتانیل یا نیتازن" شود.
خوان ویلابی، نماینده حکومت اسپانیا در بخش پلان مبارزه با مواد مخدر، گفته است: ''طالبان اعلام کردند که آنان کشت کوکنار را ممنوع کرده اند. ما نمی‌دانستیم که این واقعیت دارد یا فقط برای نمایش است. حالا اما نخستین هشدار را مشاهده می‌کنیم که چنین چیز در حال اتفاق افتادن است.''
اما او افزود که در حال حاضر "ما هیچ نشانه‌ای مبنی بر موجودیت مواد مخدر مصنوعی در اسپانیا نداریم".
در گزارش مرکز نظارت مواد مخدر اروپا آمده است که کشت کوکنار یکی از پایه‌های اساسی اقتصادی افغانستان را تشکیل می‌دهد. اما پس مسلط شدن طالبان در اگست ۲۰۲۱، کشت کوکنار در این کشور جنگ زده از نزدیک به ۵۷۶ هزار هکتار زمین به ۲۶ هزار و ۶۸۷ هکتار زمین کاهش یافت.
گزارش مرکز نظارت مواد مخدر اروپا به خطر "افزایش استعمال مواد مخدر متشکل از چند ماده در میان افرادیکه هیرویین استعمال می‌کنند" هشدار داده است.
رامون چاکون، کمیشنر ارشد در مرکز تحقیقات بارسلونا، کاهش کشت کوکنار در افغانستان را از یک جهت ''پنجره یک فرصت'' می‌خواند و از جهت هشدار می‌دهد که اگر کوکنار در افغانستان کشت نشود، "هزاران نفر در اروپا جان خواهند باخت."
در همین حال، کارشناسان می‌گویند که تولید هیرویین که از کشت کوکنار در افغانستان سرچشمه می‌گیرد، قبل از اینکه به اروپا برسد، راه طولانی را طی می‌کند. بنا بر این، به گفته چاکون، ترس ناشی از کمبود مواد مخدر تا حالا رخ نداده است.
کلودیو ویدال، رییس اداره تحلیل مواد مخدرمی‌گوید که با وجود کاهش کشت کوکنار در افغانستان، افراد معتاد به مواد مخدر هنوز می‌توانند زنده بمانند، زیرا ذخایر مواد مخدر هنوز هم موجود است.
به گفتهٔ او، مواد مخدر مصنوعی و مشتقات آن که بیشتر مضر اند، تا حالا در اسپانیا کشف نشده و هیچ معلومات معتبری در مورد موجودیت آن وجود ندارد.
او هشدار داد که اگر کوکنار در افغانستان کشت نشود، مواد مخدر مصنوعی و مشتقات آن در اطراف همه کشور‌هایی تولید خواهد شد که مصرف هیرویین دارند. به گفته او، موادی که در تولید مواد مخدر مصنوعی از آن کار گرفته می‌شود، عمدتاً از چین میاید.
بر اساس گزارش مرکز نظارت مواد مخدر اروپا، میانمار سال گذشته در تولید کشت کوکنار و تولید تریاک از افغانستان سقبت جست.
دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرایم سازمان ملل متحد (UNODC) در گزارشی گفته است که میانمار بین سال ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۳ به صورت تخمینی ۱۰۸۰ تن تریاک تولید کرده است. این مقدار سه برابر تریاکی است در عین مدت در افغانستان تولید شده است.
بر اساس گزارش این دفتر، میانمار در سال ۲۰۲۲ نزدیک به ۷۹۰ تن تریاک تولید کرده بود. در این گزارش آمده است: ''به دنبال کاهش کشت تریاک در افغانستان، میانمار حالا بزرگترین منبع تریاک در جهان است.''
بر اساس گزارش این ادارۀ ملل متحد، در سال ۲۰۲۳ از ۲۳۳هزار هکتار مزارع کوکنار در افغانستان تنها ده هزار و ۸۰۰ هکتار زمین کوکنار کشت شده بود.
این اداره گفته بود که کاهش در کشت کوکنار سبب کاهش ۹۵ درصدی عرضه تریاک نیز شده است و تولید تریاک از ۶۲۰۰ تن در سال ۲۰۲۲ به ۳۳۳ تن در ۲۰۲۳ کاهش یافت.
بر اساس این گزارش، درآمد دهقانان از فروش تریاک به تاجران در سال ۲۰۲۳ بیش از ۹۲ درصد کاهش یافت. آمار این گزارش نشان می‌دهد که میزان برداشت کوکنار در سال ۲۰۲۲ به یک میلیارد و ۳۶۰ میلیون دالر می‌رسید، اما در ۲۰۲۳ این رقم به ۱۱۰ میلیون دالر کاهش یافت.
شماری از کارشناسان پرسشی را مطرح کرده اند و آن اینکه طالبان تا چه زمانی قادر خواهند بود کشت کوکنار را در افغانستان منع کنند.
آنان با در نظر داشت وضعیت کنونی افغانستان فکر می‌کنند که این اقدام طالبان به دلایل مختلف دوام نخواهد یافت. این کارشناس می‌گویند که بر خلاف گذشته، افغانستان حالا از بانک جهانی و صندوق بین المللی پول، کمک دریافت نمی‌کند؛ این کشور از خشکسالی رنج می‌برد؛ محصولات درختان میوه دار به دلیل عاید اندک، کاهش میابد.
اما بر عکس کشت کوکنار در مقابل آب و هوای نامناسب نه تنها بیشتر مقاومت دارد، بلکه منفعت مالی بیشتر نیز دارد. علاوه بر آن، بر اساس گزارش انستیتیوت صلح ایالات متحده، ممنوعیت کشت کوکنار تاثیر ویرانگر به اقتصاد افغانستان داشته و دهقانان سالانه بیش از یک میلیارد دالر را از دست می‌دهند.