کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان از وضع محدودیت‌های بیشتر بر مهاجران افغانستان در ایران، به ویژه ولایت اصفهان، انتقاد کرد.
این کمیسیون که پس از جمهوریت در خارج از افغانستان فعالیت دارد، ناوقت روز شنبه ۲۰ می (۳۰ ثور) با نشر اعلامیه‌ای برخورد حکومت ایران با مهاجران افغان را تبعیض‌آمیز بیان کرده است.
این نهاد حقوق بشری گفته است که مهاجران افغان در ایران تنها در کارهای شاقه اجازۀ کار دارند و در سایر بخش‌ها محدودیت بر آنان وضع شده است.
در اعلامیه آمده است: "کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان نگرانی شدید خود را در پیوند به وضعیت حقوق بشری مهاجران افغانستان در ایران بیان داشته و از حکومت جمهوری اسلامی ایران و سایر ساختارهای آن کشور با تاکید و جدیت می‌طلبد تا مولفه‌ها و هنجارهای حقوق بشری در زمینۀ مهاجران را رعایت و درباب پالیسی‌های آن کشور برای مهاجران، تجدید نظر کنند."
این کمیسیون همچنان از تمام نهادهای حقوق بشری در داخل و خارج از ایران خواسته است که برای بهبود وضعیت حقوق بشری مهاجران افغان دادخواهی کنند تا حکومت ایران در قبال عملکرد خود با مهاجران افغان پاسخگو قرار داده شود.
کمیسیون مستقل حقوق بشر از کمیشنری عالی ملل متحد در امور پناهندگان و کمیشنری عالی حقوق بشر این سازمان نیز خواستار بررسی وضعیت حقوق بشری مهاجران افغان در ایران و اقدامات "عاجل و جدی" در این زمینه شده است.
بر اساس آمار رسمی در حال حاضر نزدیک به چهار میلیون مهاجر افغان در ایران زندگی می‌کنند که رسماً ثبت و راجستر شده اند و برخی گزارش‌ها نشان می‌دهد که ممکن بین ۳۰۰ تا ۵۰۰هزار مهاجر افغان نیز بدون اسناد مهاجرت در ایران به سر ببرند.
یک منبع آگاه از وضعیت مهاجران افغان در ایران که به دلیل محدودیت نخواست نامش فاش شود، به صدای امریکا گفت که تا جایی نگرانی کمیسیون مستقل حقوق بشر افغانستان بجا است، اما افزود که محدودیت‌ها بیشتر متوجه کسانی است که هیچ‌گونه مدرک اقامتی و قانونی در ایران ندارند.
منبع افزود که این دسته مهاجران افغان در ایران با محدودیت‌های شدید مواجه اند و نمی‌توانند از خدمات اجتماعی مستفید شوند.
او افزود: "این [محدودیت] بیشتر برای کسانی است که مدارک شناسایی ندارند و در واقع اجازۀ استفاده از یک خانه، (به دست آوردن) کار درست و حسابی، این چیزها را ندارند."
اما به گفتۀ منبع کسانی که مدارک اقامتی و شناسایی هم دارند، به گونۀ مناسب و صد در صدی از وضعیت رضایت کامل ندارند.
بحران اقتصادی ناشی از تعریزات علیه ایران سبب شده که این کشور آمادۀ پذیرش مهاجران نباشد و تنش‌های اخیر میان حکومت ایران و طالبان بر سر حقابۀ دریای هلمند به گفتۀ آگاهان یکی دیگر از دلایلی است که بر وضعیت مهاجران افغان در ایران تاثیرات منفی گذاشته است.
بر اساس آمار کمیشنری عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان، قبل از تسلط دوبارۀ طالبان بر افغانستان، ۳.۴ میلیون مهاجر افغان در ایران زندگی می‌کردند که از این تعداد نزدیک به دو میلیون مهاجر غیرقانونی بودند. اما این سازمان گفته است که صدها هزار افغان دیگر پس از اگست ۲۰۲۱ میلادی، به ایران رفته اند.
افغانستان یکی از کشورهایی است که بیشترین مهاجر را در جهان دارد. با تسلط دوبارۀ طالبان بر افغانستان در اگست ۲۰۲۱ میلادی، روند مهاجرت افغان‌ها به کشورهای همسایه و سپس به اروپا افزایش یافته است.
بیکاری، ترس از بازداشت و انتقامجویی، قوانین سختگیرانۀ طالبان، دسترسی به زندگی مرفه از جمله دلایلی اند که افغان‌ها به ویژه قشر جوان را وادار می‌سازد تا به شکل غیرقانونی به مهاجرت رو آورند.