پرواز از حریم افغانستان برای شرکت‌های هوایی خارجی مشکل‌زا شده است

با افزایش پروازها از مسیر حریم هوایی افغانستان، شرکت‌های هوایی که طیاره‌های شان از فراز افغانستان عبور می‌کنند، به دلیل خطر فزایندۀ مناقشۀ حقوقی و پول‌شویی، برای تادیۀ محصول پرواز به مقام‌های افغان به شبکه‌ای از گروه‌های ثالث رو آورده اند.

پس از تشدید تنش در شرق میانه به ویژه حملات ایران و اسراییل بر یک‌دگیر، پروازهای عبوری از حریم هوایی افغانستان در یک سال گذشته افزایش یافته است و طالبان نیز افزایش پروازها و درآمد ناشی از آن را تایید کرده اند.

وزارت ترانسپورت و هوانوردی ملکی حکومت طالبان چند ماه پیش و در اوج تنش میان اسراییل و ایران گفت که در هر ۲۴ ساعت حدود ۳۵۰ پرواز از حریم هوایی افغانستان می‌گذرد که از این بابت هر پرواز حدود ۷۰۰ دالر می‌پردازد.

اما پرداخت این پول به طالبان پیچیده است، زیرا به دلیل تحریم‌های غرب بر حکومت طالبان، حساب‌های بانک مرکزی افغانستان در خارج مسدود بوده و شرکت‌های هوایی ناگزیر شده اند که برای تادیۀ محصول پروازهای عبوری، به گروه‌های سوم رو آورند.

پیش از آنکه طالبان در اگست ۲۰۲۱ بر افغانستان حاکم شوند، گروه صنعتی انجمن بین‌المللی ترانسپورت هوایی، محصول پرواز عبوری را به نمایندگی از ادارۀ هوانوردی افغانستان جمع‌آوری می‌کرد، اما این نهاد به خبرگزاری رویترز گفته است که از سپتمبر ۲۰۲۱ دیگر چنین نکرده و میلیون‌ها دالر درآمد حکومت قبلی افغانستان در حساب‌های آن راکد مانده است.

چند منبع آگاه، به شمول پیلوت‌ها، مقام‌های هوانوردی و شرکت‌های خصوصی به خبرگزاری رویترز گفته اند که شرکت‌های هوایی برای تادیۀ محصول عبوری از حریم هوایی افغانستان به گروه‌های ثالث، مشهور به شرکت‌های حمایت مسافرتی، رو آورده اند تا بدهی‌های شان را به ادارۀ هوانوردی افغانستان بپردازند.

برخی گروه‌های ثالث از میانجی‌های اضافی مستقر در امارات متحدۀ عرب برای تسهیل تادیات به ادارۀ هوانوردی ملکی افغانستان استفاده کرده اند که این خود به پیچیدگی کار افزوده و به گفتۀ وکلای حقوقی و کارشناسان امور تحریم‌ها، خطرات قانونی و مالی را متوجه شرکت‌های دخیل در این مراودات کرده می‌تواند.

جان برید، مالک یک شرکت جت‌های مسافربری مستقر در بریتانیا، گفت که به گونۀ مثال، چندین شرکت حمایت مسافرتی غربی، هیچگاهی صورت حساب از سوی مقام‌های افغان برای پرواز عبوری از حریم هوایی افغانستان دریافت نکرده و قادر به هیچ‌گونه پرداخت نیستند.

برید گفت: "بزرگترین مشکل یافتن راهی برای پرداخت صورت‌حساب‌ها است...تا کنون هیچ کسی به ما صورت حساب نفرستاده است."

طالبان در این مورد تا کنون تبصره نکرده اند.

بر اساس اطلاعات نهادهای ناظر بر پروازها، شرکت‌های لوفتهانزا، ایر بالتیک، کی‌ال‌ام، خطوط هوایی بریتانیا، سنگاپور، چین، هند، ویتنام و شرکت ایوا ایر سال گذشته از حریم هوایی افغانستان پرواز داشته اند.

شرکت لوفتهانزا به خبرگزاری رویترز گفته است که تحریم‌ها را به کلی رعایت کرده اما نگفته است که آیا به طالبان پول پرداخته است یا نه.

بر اساس معلومات فلایت رادار ۲۴، صفحۀ انترنتی که پروازها را ردیابی می‌کند، ادارۀ هوانوردی طالبان در ماه‌های اکتوبر، نومبر و دسمبر، هر ماه نزدیک به شش میلیون دالر از بابت پروازهای عبوری درآمد داشته است.

رویترز از قول برخی وکلای مدافع گفته است که تادیات به مقام‌های هوانوردی افغانستان، خطر مراودات غیرقانونی مالی را نیز افزایش بخشیده است.

برخی منابع در صنعت هوانوردی می‌گویند که کشورها برخی اوقات منابع اداری لازم ندارند تا صورت حساب تهیه کرده و محصول پروازهای عبوری را جمع آوری کنند.

برخی شرکت‌های حمایت مسافرتی مستقر در امارات متحدۀ عرب به رویترز گفته اند که با برخی شرکت‌های خصوصی جت‌های مسافربری در گرفتن جواز پرواز در حریم هوایی افغانستان کمک کرده است، اما از هیچ شرکتی نام نبرده اند.

یکی از این شرکت‌ها گفته است که تهیه و ارسال صورت حساب برای پروازهای عبوری از سوی ادارۀ هوانوردی افغانستان بین شش ماه تا یکسال طول می‌کشد.

شماری از این شرکت‌ها گفته اند که به خاطر هراس از مشکلات حقوقی یا بانکی، از فراهم‌آوری جواز پروازهای عبوری از حریم هوایی افغانستان پرهیز می‌کنند.

حکومت طالبان قرارداد کنترول و ارزیابی مسافران در چهار میدان هوایی بین‌المللی -کابل، هرات، قندهار و بلخ - را در جون ۲۰۲۲ با شرکت امارات متحده عربی موسوم به "گاک" امضا کرد. بر اساس این قرارداد، در ازای خدمات، بخشی از درآمد پروازهای عبوری از حریم هوایی افغانستان به این شرکت داده می‌شود.