نخستین پرواز جنگی طیاره بدون پیلوت امریکا در افغانستان ناموفق بود. درشب هفتم اکتوبر سال ۲۰۰۱ پردیتور تیلفن ۳۰۳۴ بر فراز خانه ملامحمد عمر بود و تصاویر زنده محل را به مرکز فرمان در شهر لنگلی ایالت ویرجینا در امریکا و مقر عمومی عملیات هوایی امریکا در عربستان سعودی، پخش می نمود. ملاعمر در حال فرار بود و باید ذریعهء میزایل هایی که در تیلفن نصب بود از پا در می آمد. فرمان شلیک رسید اما دیر رسید و میزایل به جای اصابت بر اتاقی که ملاعمر در آن بود در بیرون از منزل فرود آمد.
بر اساس گزارشی که در ماه می امسال در مجله اتلانتیک نشر شد و در آن از مقام های مسوول این عملیات نقل قول شده، در گیرودار پس از این بمباری ملاعمر از محل فرار کرد و از آن زمان تا حال امریکایی ها باز موفق به تثبیت موقعیت وی نشده اند.
حالا تیلفن ۳۰۳۴ در موزیم فضایی سمتسونین در واشنگتن دی سی به نمایش گذاشته شده اما جای آنرا در آسمان افغانستان جنگنده های دیگر گرفته است.
در دو ماه گذشته ولایات شرقی افغانستان٬ به ویژه مناطقی که در آن حضور پیکارجویان گروه دولت اسلامی (داعش) مشاهده شده٬ پیهم آماج حملات طیاره های بدون پیلوت قرار گرفته است. ریاست عمومی امنیت ملی افغانستان گفته است که اضافه بر حافظ محمد سعید و شاهدالله شاهد٬ دو فرمانده ارشد داعش برای افغانستان و پاکستان٬ ده ها جنگجوی وابسته به این گروه در بمباری های طیاره های بدون سرنشین در ولایت ننگرهار هلاک شده اند. منابع داعش خبر کشته شدن شاهد را تائید اما از حافظ محمد سعید را رد نموده اند.
از ولایت جنوبشرقی خوست هم هرازگاهی گزارش های بمباردمان می رسد.
پروازهای کاملاً جنگی طیاره های بدون پیلوت امریکا در حالی شدت گرفته است که مقام های امریکایی بارها اذعان داشته اند که طویلترین جنگ خارجی امریکا (جنگ افغانستان) در ۳۱ دسامبر سال ۲۰۱۴ پایان یافت. ماموریت حدود ۱۰ هزار نظامی باقی ماندۀ امریکایی در افغانستان عمدتاً "حمایت٬ آموزش و تجهیز" نیروهای افغان است. این ماموریت که کشورهای عضو ناتو هم در آن سهم دارد "حمایت قاطع" نام دارد.
تفاوت طالب٬ حقانی و داعش
شاخص دیگر ماموریت نظامیان باقیمانده امریکایی در افغانستان که زیر چتر ماموریت جداگانه "نگهبان آزادی" اجرا می شود٬ مبارزه با تروریزم است. تا سال گذشته امریکا درگیر نبردهای "ضد شورشگری" در افغانستان بود؛ ماموریتی که طی آن نظامیان امریکایی مواضع و پناهگاهای شورشیان طالب را از زمین و هوا هدف قرار می داد.
به رغم انتقادات گسترده٬ واشنگتن هنوز طالبان را در ردیف گروه های تروریستی قرار نداده است٬ اما گروه دولت اسلامی و شبکۀ حقانی را تروریست قلمداد نموده است.
بمباردمان طیاره های امریکایی در ننگرهار٬ نورستان و خوست - ولایاتی که در آن گروههای تروریستی داعش و حقانی فعالیت دارد - و یک مورد بمباری که منجر به کشته شدن عبدالرووف خادم یکی از فرماندهان گروه داعش در هلمند گردید٬ این احتمال را نزد برخی ها ایجاد کرده است که امریکا حالا در پی جنگ با داعش و گروه حقانی است نه با طالبان.
ایمل فیضی٬ سخنگوی پیشین حامد کرزی رئیس جمهور اسبق افغانستان٬ جنگ امریکا بر ضد طالبان پایان یافته است و این امر در موافقتنامه امنیتی و دفاعی افغانستان و امریکا صراحت دارد.
هرچند مقام های امریکایی تا حال به گونه واضح و علنی نگفته اند که دیگر جنگی میان امریکا و طالبان وجود ندارد اما جو بایدن، معاون رئیس جمهور امریکا، دو سال پیش به مجله نیوزویک گفته بود که طالبان دشمن امریکا نیستند. آقای بایدن اما گفته بود اگر طالبان دولت افغانستان را که در سرکوبی تروریستان به امریکا همکار است سقوط دهد، این کار برای امریکا یک دردسر خواهد بود.
کشورهای بیشتر بمبارد شده
آماری را که وزارت دفاع امریکا در اختیار صدای امریکا قرار داده است نشان می دهد که شمار حملات هوایی نظامیان امریکایی در افغانستان در مقایسه با گذشته به گونه چشمگیری کاهش یافته است.
از اول جنوری تا ۳۰ جون سال روان نظامیان امریکایی ۱۰۳ حملۀ طیاره های بدون پیلوت را در افغانستان انجام دادند. در شش ماه نخست سال گذشته این رقم ۱۶۰ مورد بود.
این اما تمام آمار نیست. اداره مرکزی استخبارات امریکا (سیا) هم در افغانستان از طیاره های بدون پیلوت برای مقاصد استخباراتی و جنگی کار می گیرد. ریان تراپانی٬ سخنگوی سیا٬ به صدای امریکا گفت که سیا مایل نیست که در این باره توضیحات بدهد.
ایمل فیضی استدلال می ورزد که بمباردمان طیاره های بدون پیلوت در افغانستان٬ صرف نظر از اینکه ارتش امریکا یا سیا آنرا اجرا می کند٬ افزایش یافته است. آقای فیضی با استناد به گزارش های رسانه ها گفت٬ افغانستان کشوریست که در آن بیشترین بمباردمان طیاره های بدون پیلوت اجرا شده است.
اضافه بر افغانستان٬ نیروهای امریکایی از طیاره های بدون پیلوت برای سرکوب تروریستان در مناطق قبایلی پاکستان٬ سومالیا، سوریه، عراق و یمن کار می گیرد.
سازمان خبرنگاری تحقیقاتی مستقر در لندن که حملات طیاره های بدون پیلوت امریکا را در افغانستان٬ پاکستان٬ یمن و سومالیا پی گیری می کند آماری دارد که نشان می دهد هم شمار حملات هوایی و هم شمار قربانیان این حملات در افغانستان در مقایسه با سه کشور دیگر بیشتر بوده است.
با این هم پاینده څرگند٬ مشاور رسانه ای این سازمان٬ گفت این که بالای کدام کشور بیشترین بمباردمان اجرا می شود قطعی نیست. "گاهی بیشترین موارد از پاکستان گزارش می شود و گاهی هم از کشورهای دیگر. آمار هر ماه تغییر می کند و نمی شود گفت که همیشه بالای یک کشور بیشترین بمباری صورت می گیرد."
بل روگیرو، مدیر مسوول ژورنال انترنتی جنگ طویل، گفت که قوای هوایی امریکا در گذشته بیشتر برای حفاظت نیروهای پیاده، از بین بردن جنگجویان دشمن و تخریب تولیدگاهای بم های تعبیه شدنی از حملات هوایی کار می گرفت و حالا که شمار نظامیان امریکایی در افغانستان کاهش یافته نیاز به بمباردمان هوایی هم کمتر شده است.
روگیرو گفت "احتمالاً سیا حملات طیاره های بدون پیلوت را تشدید نموده است. سیا تجهیزات لازم این کار را در افغانستان دارد. سیا از طیاره های بدون سرنشین برای از بین بردن رهبران ارشد دشمن کار می گیرد و حملات اخیری که در آن گفته می شود شماری از رهبران گروه دولت اسلامی در شرق افغانستان هلاک شدند، کار این سازمان به نظر می رسد".
تلفات غیرنظامیان
شدیدترین انتقادات بر استراتیژی جنگ به واسطه طیاره های بدون پیلوت به دلیل تاثیرات مرگبار آن بر غیرنظامیان صورت می گیرد.
بر اساس آمار سازمان خبرنگاری تحقیقاتی٬ در جمع ۳ هزار تا ۴ هزار نفری که در یک دههء گذشته در پاکستان٬ سومالیا٬ یمن و افغانستان به واسطه بمبادمان طیاره های بدون پیلوت هلاک گردیده اند، صدها غیرنظامی هم شامل بود.
سازمان ملل متحد که آمار تلفات غیرنظامیان در جنگ افغانستان را جمع آوری و نشر می کند از کشته شدن بیشتر از ۱۵ هزار غیرنظامی در شش سال گذشته گزارش داده است. این سازمان حدود ۷۵ در صد تلفات گزارش شده را به شورشیان مسلح مخالف دولت افغانستان نسبت می دهد. ملل متحد گفته است که فقط یک در صد تلفات ۱۸۱۰ غیرنظامی – ۶۵۵ کشته و۱۱۵۵ زخمی – که در ربع نخست سال روان میلادی در منازعات مسلحانه در افغانستان کشته شدند، به بمباردمان هوایی (طیاره های بدون پیلوت و جت های سرنشیندار) ربط داشت.
تفکیک غیرنظامیان از جنگجویان در میان قربانیان بمباردمان طیاره های بدون پیلوت به همان پیمانه دشوار است که مشخص کرد طیاره بدون پیلوت در کنترول کی است و دقیقاً کی را هدف قرار می دهد.
اوایل ماه جون در یک حمله طیاره بدون پیلوت درولسوالی تیریزی ولایت خوست ۱۴ تن هلاک گردید. علم خان کوچی٬ باشنده محل به صدای امریکا گفت که تمام قربانیان این رویداد غیرنظامیانی بودند که در مراسم خاکسپاری یک میت شرکت کرده بودند. او گفت دو پسر، یک برادر و دو برادرزادۀ جوانش در آن بمباری کشته شدند.
سوسن هارینگتون٬ مسوول روابط عامه نیروهای هوایی امریکا در کابل٬ اما این ادعا را رد نمود: "نیروهای امریکایی ۵ جون ۲۰۱۵ حمله دقیقی را در ولسوالی تیریزی ولایت خوست بر ضد افرادی انجام داد که این نیروها را تهدید می نمود. ادعاهایی که این حمله منجر به تلفات غیرنظامیان گردید٬ کذب است".
حکومت افغانستان در مورد رویداد ولسوالی تیریزی خموشی را ترجیح داده است. با وجود چندین درخواست، دفتر مطبوعاتی ریاست جمهوری افغانستان حاضر نشد تا در باره حملات طیاره های بدون پیلوت ابراز نظر کند.
علم خان کوچی گفت که قرار بود هیاتی برای بررسی محل بمباری و گفتگو با خانواده های قربانیان به این ولسوالی برود اما به دلیل نگرانی های امنیتی این کار صورت نگرفت.
با آن که مقام های امریکایی تلفات غیرنظامیان در بمباردمان طیاره های بدون پیلوت را به شدت رد می کنند اما در بعضی موارد حتا "حملات فوق العاده" به خطا رفته و افراد گروگان شده و نیروهای امریکایی را کشته است. پس از کشته شدن یک امدادگر امریکایی و یک امدادگر ایتالیوی در بمباری طیاره بدون پیلوت امریکایی در مناطق قبایلی پاکستان٬ باراک اوباما در ماه اپریل همین سال از خانواده های آنها عذرخواهی نمود.
بمباری تیلفن ۳۰۳۴ بر منزل ملاعمر که نخستین حمله طیاره بدون پیلوت امریکایی بر افغانستان پنداشته می شود٬ بی وقت یا شاید خطا بود. آخرین مورد این گونه بمباری ها هنوز معلوم نیست و هیچ تضمینی هم وجود ندارد که تا آن زمان خطایی دیگر صورت نگیرد.
