سازمان دیدبان حقوق بشر روز چهارشنبه ۲۲ نومبر (اول قوس) با نشر گزارشی گفته است که مقامهای چینی شمار مساجد را در محلات عمدتاً مسلماننشین چین کاهش داده و در صدد اعمال کنترول فزاینده بر اقلیت مسلمان آن کشور است.
در این گزارش آمده است که حکومت چین در سالهای اخیر زیرنام کمپاین "تحکیم مسجد" به گونهٔ سیستماتیک مساجد را در سرتاسر آن کشور تخریب، تعدیل یا مسدود میکند. گزارش حاکی است که در برخی موارد، مقامهای محلی چین معماریهای ویژهٔ اسلامی چون گنبد و منارهای مساجد را تخریب میکنند.
مایا وانگ، مسوول بخش چین در سازمان دیدبان حقوق بشر به صدای امریکا گفت که حکومت چین مساجد را "تحکیم" نه بلکه مسدود میکنند. به باور وانگ، تخریب و تعدیل مساجد در چین بخشی از تلاشهای بیجینگ برای کاهش حضور اسلام و "کاهش قابلیت مسلمانان به توسل آزادانه به مناسک اسلامی" است.
سفارت چین در واشنگتن دیسی ضمن رد یافتههای این گزارش گفته است که حکومت بیجینگ "در مطابقت با قوانین، از آزادی عقاید دینی شهروندان خود محافظت میکند."
لیو پینگیا، سخنگوی سفارت چین در ایالات متحده گفت: "گروههای مختلف مسلمان در چین آزاد اند که بر اساس دکتورین دینی، مقررات و رواجهای سنتی، مناسک دینی شان را به جا آورند. او با اشارهٔ غیرمستقیم به گزارش دیدبان حقوق بشر گفت: " با احترام به حقایق، تعصب را کنار گذاشته و تبلیغات بیاساس را متوقف کنید."
دیدبان حقوق بشر بر اساس نسخههای اسناد دولتی چین، گزارش رسانهها و مطالعات اکادمیک گفته است که کمپاین تعدیل مساجد در سرتاسر چین از تقاضای سال ۲۰۱۶ شی جینپینگ، رییس جمهور آن کشور سرچشمه میگیرد که زیر نام کمپاین "اسلام چینی" در صدد تحکیم کنترول حکومت بر مسایل دینی برآمد.
شی در ماه اگست در جریان سفر به ولایت شینژیانگ چین که اکثر باشندگان آن مسلمانان اویغور اند، بر تطبیق سیاست "اسلام چینی" تاکید کرد. نهادهای مدافع حقوق بشر میگویند که حکومت چین در شینژیانگ کمپاین گستردهٔ سرکوب و پیگرد اویغورها را راه اندازی کرده است، اما چین این اتهامات را رد میکند.
وونگ هونینگ، یک مشاور ارشد سیاسی شی در ماه می سال روان از رهبران انجمن مسلمانان چین خواست که هویت چینی را بیشتر و بیشتر در مسایل اسلامی تلفیق کنند.
دیدبان حقوق بشر به استناد یک سند حزب کمونیست چین گفته است که بخشی از کمپاینهای "اسلام چینی" و "تحکیم مسجد" به هدف چهرهٔ چینی بخشیدن به رویدادهای اسلامی و کاهش شمار مساجد است. در چارچوب این کمپاینها، مقامهای چینی در شینژیانگ دو سوم مساجد را تخریب یا تعدیل کرده اند.
هرچند مقامهای چینی گفته اند که هدف آنان از تخریب و تعدیل مساجد "کاهش بار اقتصادی" بر اجتماعات مسلمان در ساحات روستایی آن کشور است، تلاشها برای تخریب مساجد در بسا موارد با مقاومت مسلمانان محلی و حتا برخورد آنان با پولیس منجر شده است.
برخی تحلیلگران میگویند که بیجینگ تلاش دارد تا مسلمانان چینی را متحول و در نهایت وفاداری آنان را به سمت حزب کمونیست چین سوق دهد. ما جو، فعال مسلمان چینی مستقر در ایالات متحده به صدای امریکا گفت: "حکومت چین تنها نمای مساجد را تغییر نمیدهند، بلکه به گونهٔ سیستماتیک، کنترول مساجد را در سرتاسر کشور در دست میگیرند."
او گفت: "کودکان مسلمان از رفتن به مسجد منع شده اند و این حرکت آنان را از فرصت یادگیری آموزههای دینی و فرهنگی نسلهای پیشین شان، محروم میکند...در اکثر ساحات مسلماننشین، حکومت چین مقررات کاهش شمار مساجد را نافذ کرده است که با این کار، رفتن به مسجد برای باشندگان محل دشوار شده و تدریجاً این کار به امحای اسلام از چین منجر شده میتواند."
گروه