سودابه ناصری پس از سالها کار و فعالیت رسانهای، همزمان با سقوط کابل به دست گروه طالبان ناگزیر به ترک کشورش شد. او یکی از دهها ژورنالیستیاست که چشم به راه پایان روزها و شبهای بیسرنوشتی، در اسلام آباد پاکستان، به سر میبرد.
این ژورنالیست، قبل از سقوط افغانستان به دست گروه طالبان برنامههای سیاسی تلویزیون ولسیجرگه را گردانندگی میکرد. باوجودیکه بانو ناصری، زمزمههای سقوط را میشنید، فکر میکرد که کابل هرگز سقوط نمیکند.
او که به گفتۀ خودش در روز سقوط کابل برای انجام کاری به وزارت صنعت و تجارت رفته بود، از طریق دوستانش اطلاع یافت که جنگجویان طالبان به ساحۀ دارلامان کابل رسیدهاند. او گفت: "پس از شنیدن این خبر حس کردم که مرگم فرارسیده است...سقوط کابل، سقوط آرمانها و آرزوهایم بود، ناگزیر شدم برای حفظ جانم راه مهاجرت در پیش گیرم."
حالا ۱۱ ماه از زندگی بانو ناصری در اسلام آباد پاکستان میگذرد. این خبرنگار ادعا میکند که کشورهای جهان و نهادهای مدافع خبرنگاران آنها را فراموش کردهاند و تا هنوز به پروندههایشان رسیدگی صورت نگرفتهاست. او زمانی که از مشکلات و آسیبهای وارده بر زندگیاش صحبت میکرد، گفت:"من حتا نتوانستم در مراسم ازدواجم شرکت کنم."
بنابر سنتهای اجتماعی افغانستان، برگزاری با شکوه محفل عروسی برای هر عروس و داماد و خانوادهها مایۀ شادی و فخراست، ولی این خبرنگار جوان میگوید به نسبت تهدیدهای امنیتی که متوجه او می باشد، قادر نشد که در مراسم عروسی خودش اشتراک کند.
رنج مهاجرت و آوارگی موضوعیاست که عموم پناهجویان افغانستان را به درجههای مختلف آزار میدهد، ولی خبرنگاران-گروهی که از آنها به عنوان صدای مردم یاد میشود- اکنون در پاکستان از موهوم بودن سرنوشت، مشکلات اقتصادی، جواز اقامت و پاسپورت رنج میبرند.
در حال حاضر، در پهلوی سایر مهاجران تازه وارد به پاکستان، گروهی از خبرنگاران رسانههای مختلف افغانستان در یکی از گوشههای شهراسلام آباد با زندگی پرمشقت، اما آیندهٔ نامعلوم به سر میبرند.
این گروه از خبرنگاران در یک اپارتمان کوچک که دارای یک اتاق و یک سالون میباشد، با پرداخت هزینۀ گزاف—۶۰ هزار کلدار پاکستان که معادل نزدیک به ۳۰۰ دالر امریکایی می شود — در شرایط دشوار، در گرمای ۴۵ درجهٔ سانتیگراد زیر بادپکه زندگی میکنند.
این خبر نگاران از بیتوجهی نهادهای حامی خبرنگاران شکایت دارند، اما می گویند که مشکلات آنان به بیتفاوتی نهادهای حامی خبرنگاران محدود نمی شود. جواز اقامت در پاکستان، بهای بلند کرایهٔ مسکن، عدم توانایی مالی برای تهیۀ مواد خوراکی مناسب و گرمی هوا را در نبود امکانات سرد کننده از مشکلات عمده و اساسی این خبرنگاران است.
عبدالله حمیم، گزارشگر پیشین طلوع نیوز است. به گفتۀ خودش، مدت هشت و نیم سال در شرایط جنگی افغانستان در زون جنوب غرب کشور در میان "خون و دود و باورت" ولی با تعهد، کار خبرنگاری کرد. اما حالا در اسلام آباد در یک اتاق کوچک و محقر با شش خبرنگار دیگر با زندگی پرمشقت در تقلا است.
این گزارشگر ادعا میکند که چندین بار در جریان تهیه گزارش زخمی شده است و پس از سقوط کشور به دست طالبان، تمام زمینههای زندگی را از دست داده است. حمیم به صدای امریکا گفت که درحق او و کسانی که همانند او متعهدانه کار کردهاند، جفا صورت گرفته است.
این گزارشگر میگوید" حتا فامیلهای درجه چهار و درجه پنج مسوولین دفتر آنها زیرنام خبرنگار شامل پروسههای تخلیه و اسکان مجدد شدند، ولی برای خبرنگاران مثل من نه جای ماند و نه امتیاز." او علاوه میکند که خبرنگاران مانند وی به فراموشی سپرده شدهاند.
عبدالله ولیزاده، خبرنگار دیگری که شش سال سابقۀ کار رسانهای را با شبکههای مختلف صوتی و تصویری افغانستان دارد، تحولات پسین ناگزیرش کرد تا کشورش را ترک کند. این خبرنگار ادعا میکند که از سوی گروه طالبان حدود سه ماه قبل بازداشت شده و مورد لت و کوب نیز قرار گرفته است.
ولیزاده به صدای امریکا میگوید که با توجه به وعدههایی که از سوی نهادهای حامی خبرنگاران دریافت کرده بود، به پاکستان آمده و اکنون دراین کشور با شرایط دشوار زندگی میکند.
این خبرنگار درحالی که از بهای گران کرایهٔ خانه، دشواری تمدید اقامت و مشکلات اقتصادی شکایت دارد، عدم پاسخگویی نهادهای جهانی حامی خبرنگاران را تاسف بار میخواند.
طاهر سدید، خبرنگار دیگر، مدعی است که ۱۸ سال تجربۀ کار رسانهای را با رسانههای متعدد افغانستان دارد. سدید نیز مانند سایر خبرنگاران در وضعیت نامطلوب بسر میبرد.
سدید به صدای امریکا اظهار داشت که به رغم مشکلات اقتصادی، بیسرنوشتی و مشکلات جواز اقامت، بیشترین خبرنگارانی که در پاکستان به سر میبرند، دچار "مشکلات روانی" نیز شدهاند. این خبرنگار باور دارد که قضیۀ اوکراین سبب شده است که نهادها و کشورهای جهان، افغانستان به ویژه خبرنگاران را از محراق توجهشان دور بگذراند.
شماری از خبرنگارانی که در اسلام آباد پاکستان در حالت بیسرنوشتی قرار دارند، چندی قبل در یک اعتراض مدنی از حکومت کانادا خواستند که به مسالۀ انتقال آنها توجه کند. این خبرنگاران مدعی نیز شده بودند که شمار زیادی از شهروندان افغانستان زیرنام خبرنگار به کشورهای امریکا، کانادا و کشورهای اروپایی برده شدند.اما صدای امریکا صحت و سقم این ادعا را از مراجع با اعتبار تایید نکرده است.
پس از سقوط افغانستان در ۱۵ اگست ۲۰۲۱، صدها فعال مدنی از جمله خبرنگاران مجبور به ترک کشورشان شدند. اما شماری از خبرنگاران هنوز هم در افغانستان به سر میبرند و از ترس اقدام تلافی جویانهٔ طالبان یا در خفا زندگی میکنند و یا به یکی از کشورهای همسایه پناه برده اند.
حالا بیش از ۱۱ ماه از سقوط افغانستان به دست گروه طالبان می گذرد. در این مدت، دهها خبرنگار تهدید، بازداشت و لت و کوب شده اند.
نهادی موسوم به "خانۀ آزادی بیان" به تاریخ ۲۰ اپریل سال روان میلادی با نشر گزارشی گفت که در هشت ماه نخست ادارهٔ سرپرست بیش از ۸۰ خبرنگار و کارمند رسانهای بازداشت، لت و کوب و تهدید شده اند. اما ادارهٔ طالبان از تمام رسانهها و خبرنگاران خواسته است که باید در چوکات "قانون" فعالیت کنند، قانونی که به گفتهٔ شماری از حامیان ژورنالستان، نقل آن به دسترس هیچ رسانهٔ قرار داده نشده است.
در آخرین مورد خشونت علیه خبرنگاران، مرکز خبرنگاران افغانستان با ابراز نگرانی از افزایش خشونتها و تهدیدها علیه خبرنگاران افغان گفت که پس از مسلط شدن طالبان بر افغانستان، کار رسانهای در این کشور به شدت "دگرگون" شده است.
این مرکز به تاریخ۲۳ جولای (اول اسد) در واکنش به "لت و کوب و تهدید" سلگی احساس، گردانندۀ برنامههای رادیو دوست در ننگرهار توسط افراد مسلح ناشناس گفت که این کار اقدامی در راستای تشدید فشارها بر رسانهها و خبرنگاران افغانستان است.
قبل بر این، انجمن ژورنالیستان آزاد و مرکز خبرنگاران افغانستان نیز در گزارشی گفته بودند که پس از حاکمیت طالبان بر افغانستان، بیش از ۵۷۸ رسانه تصویری، صوتی، چاپی و آنلاین از فعالیت باز ماندهاند.
این نهادها دلیل اصلی توقف فعالیت این رسانهها را مشکلات مالی بیان کرده و همچنان از بستهشدن ۳۰ درصد رسانههای دیگر نیز هشدار داده بود.