حکومت طالبان پس از به قدرت رسیدن دوباره در ماه اگست سال ۲۰۲۱ بر افغانستان محدودیت‌های گسترده بر آزادی‌های مدنی و اجتماعی و حق کار و تحصیل و فعالیت های سیاسی و ورزشی زنان وضع کرده است، اما شماری از زنان با وجود این محدودیت‌ها با فعالیت در شبکه اجتماعی یوتیوب به کار و فعالیت خود ادامه می‌دهند.
این زنان با ایجاد شبکه یوتیوب و انتشار ویدیوهای مختلف، به گزارش و وقایع افغانستان و همچنان بررسی مسایل مختلف می‌پردازند.
ستایش حیات، ۲۱ ساله که پیش از این در سینما و تلویزیون فعالیت می‌کرد، اکنون یوتیوب را به عنوان فرصتی شغلی جدید برای خود می‌بیند.
او با پیوستن به جمع زنان یوتیوبر افغان، تصمیم گرفته است تا از این شبکه به عنوان فرصتی شغلی جدید برای خود و همچنین برای حمایت از خانواده خود استفاده کند.
او ماهانه حدود ۳۰ ویدیو در مورد آشپزی، مد و فیشن و موضوعات دیگر از طریق یوتیوب منتشر می کند و تعداد بینندگان کانال او اکنون از مرز ۲۰ هزار نفر گذشته است. او می گوید که تمام فلم ها را روی تیلفون همراه خود ضبط می کند و کامره یا تجهیزات خاصی برای این کار ندارد.
او در حالیکه در مورد کسب درآمدش از طریق شبکه یوتیوب صحبت نکرد، اما گفت که به اندازه ای درآمد دارد که میتواند نیازهای خانواده اش را برطرف کند.
این در حالیست که تحریم های بین المللی مبادلات با بانک های افغانستان را محدود کرده است و یوتیوبران افغانستان با کمک اقوام و دوستان خود در خارج از کشور ، حقوق خود را دریافت می‌کنند.
ستایش می گوید که بیشتر بازدیدکنندگان او در امریکا، کانادا، دانمارک و استرالیا هستند و در ترکیه، پاکستان و افغانستان نیز بازدیدکنندگانی دارد.
مینه سادات، دانشجوی رشتهٔ حقوق، پس از مسدود شدن دروازه‌های دانشگاه به روی دختران، اکنون کانال خصوصی را در یوتیوب ایجاد کرده است. او می‌گوید: "در شرایطی که زنان از فعالیت‌های رسانه‌ای محروم شده‌اند، یوتیوب به ما فرصتی برای امرار معاش می‌دهد."
حکومت طالبان که بار دیگر در ماه اگست سال ۲۰۲۱ بر افغانستان حاکم شد، بیش از ۸۰ فرمان را بر زنان و دختران صادر کرده است. این فرمان‌ها که روی هدف انفاذ محدودیت‌ها بر زنان و دختران، صادر شده است از ختم تحصیل دختران در مکاتب متوسطه و لیسه و دانشگاه آغاز و تا ممنوعیت بر کار زنان و ممنوعیت حضور زنان در اماکن عامه مانند پارک‌ها، ورزشگاه‌ها، حمام‌های زنانه، آرایشگاه‌ها و منع سفر بدون همراه محرم، می‌انجامد.
تحلیلگران می‌گویند بازگشت طالبان به قدرت، دستاوردهای بیست ساله جامعه جهانی در زمینه حقوق زنان افغانستان را نابود کرده است. با این حال، طالبان مدعی احترام به حقوق زنان در چارچوب قوانین شریعت هستند.
فوزیه کوفی، فعال حقوق زنان افغانستان، یوتیوب را نه‌تنها منبعی برای درآمد، بلکه ابزاری برای به اشتراک گذاشتن پیام‌ها و تجربیات زنان افغان می‌داند.
او می‌گوید: "از آنجاکه هر زن افغان یک تیلفون همراه دارد و به دنیا متصل است، امکان ندارد که جلوی صدای همچو یک نسل خودکفا را گرفت."
اما ستایش حیات و دیگر یوتیوب‌بران افغان از این اقدام طالبان که ممکن شبکه های یوتیوب بدون مجوز وزارت اطلاعات و فرهنگ را مسدود کنند، نگران هستند.
شاداب گلزار، معاون انجمن یوتیوب‌بران افغانستان می‌گوید: "طالبان خواهان مجوز برای همه شبکه های یوتیوب در افغانستان هستند." آقای گلزار نگران است که صدور مجوز به معنای کنترل بیشتر بر فعالیت یوتیوب‌بران و محدود کردن محتوای تولیدی آنها باشد.
شرایط اخذ مجوز شامل مدرک روزنامه نگاری و سه سال سابقه کار می باشد. طالبان به یوتیوب‌بران زن اطمینان داده اند،که اگر این شرایط را داشته باشند و مجوز بگیرند، نیازی به نگرانی ندارند.
با این حال، این شرایط برای بسیاری از زنان که پیش از تسلط طالبان به دانشگاه نرفته‌اند و سابقه کار ندارند، دشوار است.
عبدالواحد ریحان، سخنگوی وزارت اطلاعات و فرهنگ حکومت طالبان، در این مورد گفت:" برنامه های آنها نباید در تعارض با نظام اسلامی و موازین دینی باشد و از تفرقه های مذهبی و قومی باید پرهیز شود. جدا از این، آنها بشمول تهیه مواد برای برنامه‌های شان در زمینه‌های دیگر آزادی کامل دارند. " وی همچنین افزود که برای گرفتن جواز فعالیت باید مبلغ چهار هزار افغانی فیس پرداخت شود.
کسب درآمد
سخنگوی وزارت اطلاعات و فرهنگ طالبان با بیان اینکه از تعداد زنان یوتیوبر فعال در افغانستان اطلاعی ندارد، گفت که از حده‌اقل یک هزار شبکه‌ٔ فعال یوتیوب در کشور، ۲۵۰ شبکه مجوز فعالیت را دریافت کرده اند.
به گفته‌ای شاداب گلزار، معاون انجمن یوتیوب‌بران افغانستان، شبکه یوتیوب به منبع درآمد خوبی برای بسیاری از زنان تبدیل شده است و از این طریق می‌توانند نیازهای زندگی خود را تامین کنند.
او می‌گوید که ۱۰ تا ۱۵ درصد یوتیوب‌بران زن در افغانستان بین ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ دالر و نیمی از آنها تا ۵۰۰ دالر در ماه درآمد دارند. این ارقام در کشوری که به گفته بانک جهانی، میانگین درآمد سالانه آن تنها ۳۵۰ دالر است، بسیار قابل توجه است.
یوتیوب‌بران زن می گویند، که این نوع فرصت کاری که می توان از خانه انجام داد در شرایط کنونی حیاتی است.
عایشه نیازی، کارمند پیشین تلویزیون، یکی از زنانی است که پس از از دست دادن شغل خود به یوتیوب روی آورده است. او به همراه همسرش با نشر ویدیوهای فرهنگی و تاریخی در یوتیوب، ماهانه حدود ۳۰۰ دالر درآمد کسب می‌کند. او می‌گوید: "در شرایط کنونی افغانستان، ظاهر شدن در پرده تلویزیون توام با خطر است، اما برای امرار معاش باید تلاش کنیم. منحیث یک مادر، من نمی‌توانم دو فرزندم را گرسنه ببینم."
سعی و تلاش عایشه نیازی نمونه‌ای بارزی از پشتکار زنان افغان برای یافتن راه‌های جدید برای ادامه زندگی در شرایطی است که با محدودیت‌های فراوانی روبرو هستند. یوتیوب به آنها فرصتی داده است تا نه تنها درآمد کسب کنند، بلکه صدای خود را به گوش جهانیان برسانند.