با گذشت بیش از دو سال از اقتدار حکومت طالبان در افغانستان، فعالین حقوق زن هدف مبارزه خود را از تقبیح عملکرد زن ستیزانه حکومت طالبان به سمت فشار جدی بر جامعه بین المللی تغییر داده و خواهان به رسمیت شناختن ''آپارتاید جنسیتی'' در افغانستان شده اند.
تمنا زریاب پریانی، یکی از فعالان حقوق زنان در افغانستان، از جامعه بین المللی خواسته تا ''آپارتاید جنسیتی'' را در افغانستان به رسمیت بشناسد. این فعال حقوق زن در جریان مبارزات خود دست به اعتصاب غذایی زد و حالا تحصن‌های مختلفی را در شهرهای آلمان برگزار می‌کند.
پریانی در مصاحبه‌ای به صدای امریکا گفت آنچه حکومت طالبان بر زنان اعمال می‌کند، ''آپارتاید جنسیتی'' است و هدف از اعتصاب‌ها و اعتراضات زنان، آوردن فشار بر جهان است تا این تبعیض-آپارتاید جنسیتی- در افغانستان را به رسمیت بشناسد.
اما این فعال حقوق زن تا حالا در این عرصه دستاورد ملموسی نداشته است. مقامات اکثر کشورهای اروپایی بشمول آلمان، تخطی از حقوق زنان توسط حکومت طالبان را تایید می‌کنند ولی هیچ‌کدام این کشورها از واژه ''آپارتاید جنسیتی'' در برابر عملکرد سختگیرانه طالبان در مقابل زنان استفاده نکرده اند.
تعدادی از نهاد‌‌های مدافع حقوق بشر نیز موجودیت ''آپارتاید جنسیتی" را در افغانستان، تایید می‌کنند. هیدر بار، مسوول بخش حقوق بشر و حقوق زنان در سازمان دیدبان حقوق بشر، طالبان را مسبب یکی از جدی‌ترین بحران‌ها در قبال تخطی از حقوق زنان در جهان تلقی کرده است. او در مقاله‌‌ای زیر عنوان "طالبان و واکنش جهانی علیه حقوق زنان"، موجودیت ''آپارتاید جنسیتی'' در افغانستان را تایید کرده است.
بار به صدای امریکا گفت که با وجود تخطی گسترده از حقوق زنان، از دیدن مشی منطقه که به سمت "عادی شدن روابط با حکومت طالبان" روان است، "غمگین" است. او نشست اخیر دوحه را نیز کوششی به منظور انسجام نوعی تعامل با طالبان تلقی نمود، در حالیکه حکومت طالبان، بزرگترین ناقض حقوق زنان در جهان تلقی می‌شود.
از سوی دیگر، چندی قبل فعالین امور آموزش دختران نیز سند دادخواهی را به نشر سپردند که در آن آمده است که پالیسی مبتنی بر ''آپارتاید جنسیتی'' حکومت طالبان، باعث آزمون‌های دیگری برای دختران و زنان در افغانستان شده است. این آزمون‌ها از ازدواج‌های قبل از وقت آغاز و تا مشکلات صحی مانند افسردگی و فشار‌های روانی می انجامد. برخی از این مشکلات که دامنگیر زنان و دختران در افغانستان است، منجر به افزایش خودکشی در میان دختران شده است.
کریمه بنون، فعال حقوق زنان و استاد حقوق در دانشگاه میشیگن امریکا، می گوید که جامعه بین المللی نباید با طالبان تعامل کند، زیرا حکومت این گروه اقدامات سرکوب گرایانه و تبعیض جنسیتی علیه زنان افغان را اعمال می‌کند
حکومت طالبان در واکنش به تقبیح موضع این حکومت در قبال دختران و زنان، بارها تاکید کرده است که موضوع حقوق دختران و زنان، یک موضوع داخلی آن کشور است و اجازه دخالت "دیگران" را در این موضوع نمی‌دهد.
حکومت طالبان ادعا می‌کند که حقوق زنان و دختران در افغانستان بر اساس "شریعت اسلامی'' و قوانین اسلامی تامین می‌کند. اما برخی از علمای اسلام عملکرد طالبان را که به طور گسترده زنان و دختران را از آموزش کار محروم کرده است، مخالف اساسات اسلام می‌دانند.
آپارتاید جنسیتی چیست؟
پالیسی آپارتاید سیستمی بود که بر روابط بین اقلیت سفیدپوست افریقای جنوبی و اکثریت غیرسفیدپوست را در نیمه دوم قرن بیستم مسلط بود. بر اساس این پالیسی، اقلیت سفید پوستان، تفکیک نژادی و قومی را تایید و تبعیض سیاسی و اقتصادی را در مقابل غیر سفیدپوستان تحمیل می‌کرد. با آنکه قوانینی که آپارتاید را ایجاد کرده بود، در اوایل دهه ۱۹۹۰ میلادی لغو شد، اثرات اجتماعی و اقتصادی این پالیسی تبعیض آمیز تا قرن بیست و یکم ادامه یافت.
اما پس از آنکه طالبان بار دیگر در افغانستان مسلط شدند و پالیسی‌های سختگیرانه را در مقابل زنان و دختران وضع کردند، فعالان حقوق بشر و زن، از اصطلاح "آپارتاید جنسیتی" در قبال این عملکرد طالبان استفاده کرده اند. این واژه-آپارتاید جنسیتی- حالا نه تنها در رسانه‌های افغانستان کاربرد گسترده پیدا کرده است، بلکه شماری از فعالان حقوق بشر در سطح بین المللی نیز از آن سخن می‌گویند.
آپارتاید جنسیتی هنوز منحیث جرم در قوانین بین المللی شناخته نشده است. شماری از فعالان می‌گویند که برای به رسمیت شناخته شدن آپارتاید جنسیتی در یک کشور، به اجماعی از چند کشور جهان نیاز است که باید روی قضایا و جرایمی که ریشه در آپارتاید جنسیتی دارد، تحقیق کنند و بر اساس یافته‌ها، به صورت رسمی حکومت یک کشور را متهم به ارتکاب آپارتاید جنسیتی سازند.
آپارتاید، در فهرست جرایم جهانی شامل است، اما حالا کارشناسان در سازمان ملل متحد خواهان درج آپارتاید جنسیتی به عنوان جنایت علیه بشریت شده اند، اما این خواست تا حالا بر آورده و تصویب نشده است.
آیا آپارتاید جنسیتی در افغانستان جریان دارد؟
با گذشت بیش از دو سال از زمان به قدرت رسیدن حکومت طالبان در ماه آگست سال ۲۰۲۱ در افغانستان، جامعه بین المللی وضعیت زنان و دختران در افغانستان را یکی از رقت بار ترین، خوانده است.
حکومت طالبان از زمان آغاز حکومتداری، بیش از ۸۰ فرمان را بر زنان و دختران صادر کرده است. این فرمان‌ها که روی هدف انفاذ محدودیت‌ها بر زنان و دختران، صادر شده است از ختم تحصیل دختران در مکاتب متوسطه و لیسه و دانشگاه آغاز و تا ممنوعیت بر کار زنان و ممنوعیت حضور زنان در اماکن عامه مانند پارک ها، کلب‌های ورزشی، حمام های زنانه، آرایشگاه‌ها و منع سفر بدون همراه محرم، می انجامد.
فعالین حقوق زن، این موضع حکومت طالبان که زنان و دختران را در افغانستان هدف قرار داده است، آپارتاید جنسیتی تلقی می‌کنند و از جامعه بین المللی خواهان عدم تعامل با حکومت طالبان و به رسمیت شناختن آپارتاید جنسیتی در افغانستان گردیده اند.
معضل جامعه بین المللی در قبال "آپارتاید جنسیتی" در افغانستان
با وجود گزارش‌های متعدد از سوی سازمان‌های معتبر حقوق بشر از جمله سازمان ملل متحد در مورد نقض حقوق زنان توسط طالبان در افغانستان، جامعه بین الملی رفتار حکومت طالبان با زنان را ''آپارتاید جنسیتی'' نخواند، زیرا ''آپارتاید جنسیتی'' به عنوان یک جرم در حقوق بین الملل به رسمیت شناخته نشده است.
هیدر بار می‌گوید که آپارتاید توسط جامعه بین المللی به جرایمی اطلاق می‌شود که بر اساس قوم و نژاد بر مردم تحمیل می‌شود، نه جنسیت. با اینحال او می‌گوید که کوشش فعالین و مدافعین حقوق زنان بر آن است که آپارتاید جنسیتی را در قوانین بین المللی شامل سازند. این پروسه جریان دارد و قرار است در ملل متحد در ماه اپریل سال جاری، روی شمولیت آپارتاید جنسیتی منحیث جرم، بحث صورت گیرد.
پریانی نیز می‌گوید که عدم به رسمیت شناخته شدن آپارتاید جنسیتی در قوانین بین المللی، یکی از موانع اساسی مبارزه زنان افغانستان می‌باشد. او می‌گوید بر اینکه ''آپارتاید جنسیتی'' در قوانین بین المللی تسجیل شود، کشورهای زیادی روی "جرم انگاری جرایم حکومت طالبان علیه زنان در افغانستان"کار کنند و این کشورها مسوولیت این پروسه را بر عهده گرفته و آنرا تا محکومیت حکومت طالبان، دنبال کنند. ولی او بر این عقیده است که "مصروفیت جهان" با دیگر تنش‌ها مانند جنگ اوکراین و جنگ در شرق میانه، باعث شده که تا حالا هیچ کشوری اقدامی انجام نداده است.
در حالیکه کشورهای جهان بارها موضع حکومت طالبان در مقابل زنان و دختران را در افغانستان تقبیح کرده اند و دادن حق تحصیل و کار به زنان و دختران را یکی از شروط اساسی خود در قبال برسمیت شناختن حکومت طالبان تعیین کرده اند، این فشار‌ها هیچ تغییری را در پالیسی حکومت طالبان به وجود نیاورده است.
حکومت طالبان همچنان با صدور فرمان‌ها برای محدود سازی حضور زنان و دختران در جامعه به سرکوب آنان ادامه می‌دهد. در اوایل این ماه مقامات محلی طالبان در ولایت خوست، به رسانه‌ها این ولایت هشدار دادند که از دریافت تماس‌های تلیفونی زنان با برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی خودداری کنند، وگرنه با عواقب جدی آن مواجه خواهند شد.
فعالین زنان افغانستان بر این نظر اند که با حمایت جامعه بین المللی و یا بدون آن، آنها به مبارزه خود برای احیای حق از دست رفته همنوعان شان در افغانستان، ادامه خواهند داد.