تعداد مدارس دینی در افغانستان تحت زعامت طالبان، تا چهار برابر افزایش یافته است. کارشناسان نگران اند که این افزایش تعداد مدارس، در حالیکه فرصت‌ها برای جوانان و به خصوص دختران اندک است، می‌تواند افراط گرایی را در افغانستان افزایش دهد.
کرامت‌الله آخندزاده، معاون وزارت معارف حکومت طالبان، در یک کنفرانس در ماه سپتمبر گفت که در سال گذشته، حداقل یک میلیون کودک برای آموزش در مدارس دینی ثبت نام شده اند.
شاملین تازه، تعداد طلاب ۲۱هزار مدرسه را در سرتاسر افغانستان به ۳.۶ میلیون نفر افزایش داده است.
این تحول نمایانگر تغییر در چشم انداز معارف در افغانستان است که در آن تعداد مدارس بیشتر از مکاتب دولتی و خصوصی شده است. در حال حاضر حدود ۱۸هزار مکتب در سرتاسر افغانستان وجود دارد.
جنیفر بریک مرتضی شویلی، مدیر موسس مرکز حکومت داری و بازارها در دانشگاه پیتسبیرگ، به صدای امریکا گفت که افزایش تعداد مدارس بخشی از تلاش طالبان برای ایجاد کنترول است.
او گفت: "مهم است که به این مدارس یکجا با حکومت محلی نگریست. در زمان جمهوریت [حکومت پیشین افغانستان] حکومت‌داری رسمی در قریه‌ها وجود نداشت، اما طالبان آن را با رهبران مذهبی که اکنون قدرت محلی را در دست دارند، جایگزین کرده اند."
قبل از آنکه طالبان قدرت را در سال ۲۰۲۱ در افغانستان در دست گیرند، در سراسر افغانستان ۵۰۰۰ مدرسه وجود داشت، اما پس از حاکم شدن این گروه بر افغانستان، آنان در صدد تغییر نظام آموزشی برآمدند.
مقامات وزارت معارف حکومت طالبان گفته اند که در سه سال گذشته اقداماتی را برای "بازبینی و اصلاح" کتاب‌های درسی و نصاب آموزشی مکاتب انجام داده اند.
قبل از به قدرت رسیدن طالبان، بیش از نه میلیون شاگرد در انواع مختلف مکاتب، ثبت نام شده بودند که ۳۹ فیصد این تعداد را دختران تشکیل می‌دادند.
پس از بازگشت طالبان به قدرت، این گروه، تحصیل دختران را در سطح متوسطه و لیسه ممنوع کرد و افغانستان را به تنها کشوری در جهان تبدیل کرد که در آن دختران از رفتن به مکاتب متوسطه و لیسه بازداشته شده اند.
این ممنوعیت طالبان بر تحصیل دختران باعث شد که ۱.۵ میلیون دختر نتوانند که به مکتب بروند. جنیفر میگوید که این ممنوعیت بر تحصیل دختران که فراتر از صنف شش می‌باشد، یک نشانه واضح افراط گرایی است.
او گفت: "با غارت حق تحصیل دختران، شما آینده یک کشور را غارت کرده اید و شما در آینده، زنان پرستار و داکتر نخواهید داشت و شما شاهد افزایش رقم مرگ و میر خواهید بود".
دختران در یک مدرسۀ دینی در شهر کابل
یک دختر جوان که به شرط نگرفتن نام اش با صدای امریکا صحبت کرد، در زمانیکه طالبان در افغانستان در سال ۲۰۲۱ به قدرت رسیده و تحصیلات متوسطه و لیسه را برای دختران ممنوع کردند، صنف ۱۱ بود.
او میگوید که به امید پیشبرد تحصیلات خود به یک مدرسه در هرات ثبت نام کرد، اما "ناامید" شد. این دختر جوان میگوید که آموزش در مدرسه بیشتر به "شستشوی مغزی" شباهت داشت و به دختران گفته می‌شد که تحصیل برای آنان نیست و باید آنان زنان خوب خانه بوده و "رهبران آیندۀ اسلامی" را به دنیا بیاورند.
این بانوی جوان افغان بعد از سه ماه، دیگر به مدرسه نرفت.
محمد محق، سفیر پیشین افغانستان در مصر و نویسنده چند کتاب در مورد اسلام در افغانستان، به صدای امریکا گفت که طالبان، به تعبیر افراطی خود از اسلام از طریق این مدارس ، فشار می‌آورند. به باور محق، هدف طالبان توقف مردم از فکر کردن برای خودشان و تحمیل نظریه افراطی از اسلام است تا "اجندای سیاسی" طالبان به پیش برده شود.
مدارس، نقش مهمی را در زمان به قدرت رسیدن طالبان در دهۀ ۱۹۹۰ نیز ایفا کرد، زمانیکه شمار زیاد جنگجویان طالبان از مدارس دینی طالبان فارغ شده و به صفوف این گروه پیوستند.
در ماه اپریل سال ۲۰۲۲، طالبان پلان خود را برای گشایش سه الی ۱۰ مدرسه جدید در هر ولسوالی افغانستان، اعلام کردند.
نورالله منیر، وزیر معارف آن وقت، معلمان در افغانستان را به ایجاد "باور اسلامی" در شاگردان تشویق کرده و گفته بود که "علوم دینی باید در سراسر جامعه افغانستان بیشتر تدریس شود".
صبا حنیف، استاد دانشگاه معارف در شهر لاهور در پاکستان، به صدای امریکا گفت که نیاز است تا جامعه بین المللی با طالبان صحبت کند تا "یک راه میانه" را یافته و آموزش دینی و عصری را با هم در آمیزند.
حنیف گفت: "آنان باید روی برخی از موارد موافقه کنند و به طالبان نشان بدهند که چگونه آموزشی که کاملا دینی است می‌تواند به آینده کشور، به خصوص در بخش ایجاد مشاغل و رشد اقتصاد، ضرر برساند".
او اضافه کرد که اگر کودکان فقط در معرض "یک روش فکری و یک راه زندگی" قرار گیرند، این افراط گرایی را تداوم میبخشد.
حنیف میگوید که این کاملاً آشکار است که این موضوع می‌تواند "برای منطقه بسیار خطرناک باشد، زیرا مانند برخورد گذشته شان، آنها سعی میکنند آن را بر دیگران تحمیل کنند و همچنان در استفاده از قدرت برای کنترول دیگران تردید نمی‌کنند".